Osmotik basınç nedir? Nasıl ve ne zaman artar? Azalırsa ne olur?

Osmotik basınç, geçişme ve geçişim olarak da adlandırılan ozmoz olaylarının ana unsurudur. Çözeltilerde yükselen sıvının yaptığı hidrostatik basınçla söz edilen kavram doğrudan bağlantılıdır. Bu kapsamda sitoplazma yoğunluğunun osmotik basınç seviyesini direkt olarak etkileyen hususlar arasında öne çıktığı belirtilebilir. İncelenen basınç seviyesini şekillendiren diğer unsurlarsa çözelti birim hacmindeki tanecik sayısı olarak açıklanmalıdır. Buna ek olarak çözeltilerin su emme kabiliyetinin osmotik basıncın artması veya azalmasıyla doğru orantılı olduğu söylenebilir.

Osmotik basınç nedir?

"Osmotik basınç ne demek?" sorusu, temelde ozmoz olaylarının ana elemanıdır, şeklinde yanıtlanabilir. Ozmoz terimi de fizik ve biyoloji alanlarında geçişme, geçişim olarak tanımlanan ifadelerdendir. Bu kapsamda osmotik basınç kavramının neyi ifade ettiğinin net bir şekilde anlaşılması için aşağıdaki açıklamalar yapılmalıdır:

• Çözelti seviyesi yükseldiğinde yukarıya çıkan sıvının yaptığı basınç hidrostatik olarak adlandırılır.
• Bu basınçtan dolayı çözünen maddenin tarafına olan geçiş hızı azalır.
• Aynı durumda çözücünün tarafına olan geçiş hızının ise arttığı açıklanmalıdır.
• Dinamik denge kurulduğunda da sıvı seviyelerinin sabit kalması mümkün hale gelir.
• İlk maddede belirtilen yükselen çözeltinin uyguladığı hidrostatik güç de osmotik basınç olarak adlandırılır.
• Bu kapsamda hücrenin içindeki çözünmüş maddelerin meydana getirdiği su alma isteği de aynı kavramla ifade edilir.

Yoğunluğu mevcut olan ve içinde çözünmüş maddeleri barındıran her çözeltinin suyla etkileşime girdiğinde saf sıvıyı emme kabiliyetinin olduğu bilinir. Söz edilen kabiliyet de sitoplazma yoğunluğundan kaynaklanan bir özelliktir. Bu kapsamda sitoplazma yoğunluğuyla birlikte osmotik basınç değeri de artar. Bununla birlikte çözeltinin osmotik basınç değeri yükseldiği takdirde daha güçlü bir emme yeteneğinin ortaya çıktığı söylenebilir.

Osmotik basınç neye bağlıdır?

Osmotik basınç kısaca hücrelerde görülen su alıp verme olayının temel etkeni olarak açıklanır. Bu kapsamda "Osmotik basınç nasıl ve ne zaman artar?" sorusuna yanıt sunulması için ilgili etkenle bağlantısı bulunan değişkenlerin örneklendirilmesi gerekir. Örneğin; incelenen basınç türü emme gücüyle doğru orantılıdır. Bunun yanı sıra sitoplazma yoğunluğu da osmotik basınç seviyesini direkt olarak etkileyen unsurlardandır.

Bu kapsamda sitoplazma yoğunluğu arttığında osmotik basınç seviyesinin de artışa geçtiği belirtilebilir. Söz edilen durumun tam tersi ortaya çıktığında ise sitoplazma yoğunluğuyla beraber osmotik basıncın da azalması mümkündür. Osmotik basıncın diğer etkenleriyse aşağıdaki gibi sıralanmalıdır:

• Hipertonik ortamda olan bir hücre su kaybettiğinden ötürü osmotik basıncın artması olasıdır.
• Tuz, asit ve mineraller de osmotik basınç düzeyini etkileyen unsurlardandır.
• Aşırı tuzlu veya şekerli besinler tüketildiğinde hücrelerin su emme isteği arttığı için osmotik basınç da artış gösterir.
• Bu kapsamda çözücü içerisinde bulunan çözünen madde miktarı arttığında da osmotik basınç seviyesinin yükseldiği açıklanabilir.
• Osmotik basıncı etkileyen diğer bir temel unsursa çözelti birim hacminde bulunan tanecik sayısıdır.

Osmotik basınç azalır veya artarsa ne olur?

Bir hücredeki osmotik basınç düzeyinin artmasıyla birlikte emme yeteneğinin de yükseldiği bilinir. Bu durumun aksi ortaya çıktığında ise osmotik basınç seviyesinin düşmesiyle suyu emme becerisinin azaldığı görülür. Örneğin; kan basıncıyla osmotik basınç arasında önemli bir bağlantı vardır. Kanın osmotik basıncı azaldığında suyun damarlardan hücrelere doğru hareket etmesi söz konusu olur. Bu kapsamda kan basıncının da düştüğü görülür. Bunun aksine kanın osmotik basıncı yükseldiğinde ise su hücrelerden damarlara doğru hareket eder. Buna bağlı olarak kan basıncı yükselir.