Otodeterminizm nedir? Özellikleri nelerdir? Otodeterminizm ve indeterminizm farkı nelerdir?

Otodeterminizm öğretisi felsefede olayların ortaya çıkışı ve insanların özgürlüklerini elde edişiyle ilgili önemli görüşleri yansıtır. İndeterminizm ile aynı ilkeleri benimsemeyen bu görüş, toplumsal determinizm ve ahlaki özerklik olarak da isimlendirilir. Bu kapsamda otodeterminizm öğretisinin insan iradesini etkileyen öğeleri açıkladığı söylenebilir. Böylece insanın kendi özgürlüğünü elde edebildiği, ancak bu süreçte hangi toplumsal faktörlerden etkilendiği anlaşılır kılınır. Immanuel Kant'ın savunduğu bu felsefi görüş aynı zamanda insanların özgürlüklerine ulaşma yolundaki sınırlayıcı etkenlerinin neler olduğunu da gözler önüne serer.

Otodeterminizm nedir?

Otodeterminizm kavramının ne anlama geldiğinin anlaşılması için ilk olarak incelenen ifadenin kökü hakkında yorum yapılmalıdır. TDK'ye göre Fransızca kökenli determinizm sözcüğü "belirlenimcilik" olarak tanımlanır. Felsefe terimi olan bu ifade, her bir olayın diğer olaylara bağlı bir şekilde ortaya çıkan kaçınılmaz ve gerekli sonuçlar olduğunu öne süren öğretiyi temsil eder. Otodeterminizm de belirlenimcilik ilkesiyle uzlaşma sağlanan bir görüşü yansıtır.

Sunulan temel bilgiler çerçevesinde otodeterminizm şeklinde adlandırılan görüşün insan davranışını belirleyen ve etkileyen faktörlerin varlığını kabul ettiği söylenmelidir. Buna rağmen bireylerin kendi özgürlüklerini kişisel olarak elde etmeleri mümkündür. Dolayısıyla bu görüş, kişilerin özgürlük ve ahlaki ortam gibi unsurları doğrudan elde etmediklerini yansıtır. İnsanlara hazır olarak sunulmayan bu ögeler, kişinin kendi seçimleri ve yönelimleri doğrultusunda gelişir. Bu kapsamda ilgili kavramın ahlaki özerklik ve toplumsal determinizm olarak da adlandırıldığı belirtilmelidir.

Otodeterminizm özellikleri nelerdir?

Otodeterminizm görüşünün özellikleri açıklanırken ilgili öğretiye göre özgürlük ve ahlaki değer unsurlarının hangi faktörlerden etkilendiğinin öne sürüldüğü dikkate alınmalıdır. Bu kapsamda ahlaki özerklik görüşünün kapsadığı temel hususlar şu şekilde sıralanabilir:

• İnsan davranışını etkileyen ve belirleyen çevresel faktörler vardır.
• Kişilere özgürlük hakkıyla ahlaki ortamın hazır olarak sunulması gibi bir durum yoktur.
• Buna rağmen kişinin kendi özgürlüğünü ve ahlaki değerlerini elde etmesi mümkün olur.
• İnsanların bireysel özgürlüğünü elde etme yolculuğunda tek sınır vardır.
• Belirtilen sınır dış etkenlerin belirleyiciliğiyle oluşmaz.
• Söz edilen sınır sadece insanın kendi aklını kullanırken belirlediği çizgilerle ilişkilidir.
• Nitekim ahlaki özerkliğini elde etme yolculuğuna çıkan insanlar kendi akıllarını ve iradelerini kullanarak özgürleşebilir.

Yukarıda listelenen unsurlar dikkate alındığı takdirde otodeterminizm görüşünde hem sosyal etkenlerin hem de insan iradesinin göz önünde bulundurulduğu söylenebilir. Bu kapsamda toplumsal determinizm ismiyle de bilinen öğretinin insan iradesini etkileyen faktörlere işaret ettiği belirtilmelidir. Bu faktörler ise sağlık, ekonomi, eğitim ve mali değişkenler olarak sıralanmalıdır.

Otodeterminizm ile indeterminizm arasındaki fark nedir?

Immanuel Kant'ın savunucusu olduğu otodeterminizm görüşüyle indeterminizm arasında bazı farklar vardır. Bu farkların başında evrenin yasalarının belirlenmesini etkileyen faktörler yer alır. Otodeterminizm öğretisine göre insanlar kendi iradeleriyle ahlak yasalarını belirleme imkanına sahiptir. İndeterminizm görüşü ise evrendeki olayların değişmez yasalarla açıklanamayacağını öne sürer.

Bu kapsamda indeterminizm görüşünde daha çok öngörülemez ve planlanmayan gelişmelerin incelendiği söylenmelidir. Böylece hayattaki sürpriz gelişmeler insanların umut kaynağına dönüşür. Dolayısıyla indeterminizm görüşünde herhangi bir etkene bağlanmayan beklenmedik gelişmelerin belirlenemez olarak nitelendirildiği belirtilmelidir. Buna bağlı olarak indeterminist kişiler tarafından belirlenmezcilik ilkesi benimsenir. Bu doğrultuda otodeterminizm ve indeterminizm kavramları olayların meydana geliş biçimleri açısından iki karşıt görüşü yansıtır.