Patent Enstitüsü Başkanı Asan: Ar-Ge Israfını Önlemeliyiz

Türk Patent Enstitüsü (TPE) Başkanı Prof. Dr. Habip Asan, AB'nin yılda 60 milyar Euro’yu, sırf patent kaynaklarını iyi araştırmadıkları için Ar-Ge tekrarına harcadığına dikkati çekerek, "Bizde de bu oran çok yüksek. 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefliyorsak, ‘Para-Bilgi-Para’ dönüşümündeki tıkanmayı açmak zorundayız. Bunu önlemek zorundayız, çareler arıyoruz.” dedi.

TPE Başkanı Habip Asan, ‘Türk Üniversitelerinin Sınai Mülkiyet Bilgisinin Yaygınlaştırılması Projesi’ kapsamında Uludağ Üniversitesi Senato üyelerine fikri mülkiyet konusunda bir konferans verdi.

Rektörlük A Salonu’ndaki konferans öncesinde konuşan Rektör Prof. Dr. Kamil Dilek, bilginin toplum yararına kullanılmasının giderek önem kazandığına dikkat çekerek, üniversitelerin de bu kapsamda, önemli adımlar attığını söyledi. TPE’nin böyle bir toplantıyla üniversitelerden beklentilerini dile getirmesinin önemine işaret eden Prof. Dr. Dilek, “Dilerim üniversitelerimiz sıkıntılarını bir an önce aşıp, ürettikleri bilgiyi ticarileştirirler. Bu toplantının bu anlamda yararlı olacağına inanıyorum” dedi.

Hazırladığı sunumda, 1871 yılında çıkarılan Alamet-i Farika Nizamnamesi’nden günümüze fikri mülkiyetin kaydettiği aşamaları anlatan Türk Patent Enstitüsü (TPE) Başkanı Prof. Dr. Habip Asan, 35-40 yıl önce fikri varlıkların bir işletmenin toplam varlıkları içinde yüzde 17 gibi bir paya sahip olduğunu, 2010’da ise piramidin tersine dönerek yüzde 85’lere ulaştığını kaydetti. Fikri mülkiyeti, “İnsan düşüncesinin ürünü olan yeniliklerin sahiplerine verilen haklar” olarak tanımlayan TPE Başkanı Prof. Dr. Asan, ülkemizde edebiyat ve sanat eserlerinin fikri mülkiyeti konusuyla Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün ilgilendiğini, sınai mülkiyet hakları konusunun ise Türk Patent Enstitüsü’nün görev alanına girdiğini belirtti.

Sınai mülkiyetin beş ayrı konuyu içerdiğini dile getiren Prof. Dr. Asan, bunları da “Patent ve Faydalı Model”, “Marka”, “Endüstriyel Tasarım”, “Coğrafi İşaret”, “Entegre Devre Topografyası” olarak sıraladı. Ar-Ge çalışmalarının artmasıyla birlikte marka, patent ve tasarıma önem verildiğini bildiren TPE Başkanı Asan, 2012 yılında TPE’ye 15 bin 716 patent başvurusu yapıldığını, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) verilerine göre, miktar itibariyle Türkiye’nin dünya sıralamasında tasarımda 5., markada 6., patentte 17. sırada olduğunu kaydetti. Fikri mülkiyet konusuna miktar açısından bakıldığında hiç de küçümsenmeyecek bir durumda bulunmamıza rağmen “uluslararası etki” sıralamasında 16’ıncı sırada bulunduğumuza işaret eden TPE Başkanı Asan, bu sorunun da zamanla aşılacağını ifade etti.

BURSA’NIN YERİ AYRI

Türkiye’de en çok patent başvurusu yapan iller sıralamasında Bursa’nın 3’üncü olduğunu ve bunda Uludağ Üniversitesi’nin büyük payının bulunduğuna işaret eden TPE Başkanı Asan, “Bursa Türkiye’ye örnek konumda. Bu deneyimi diğer şehirlerimize de aktarmak istiyoruz” dedi.Türkiye’de bilginin fikre dönüşmesinde ciddi problemler olduğunu, bu tıkanmayı aşmak için çareler aradıklarını anlatan TPE başkanı Prof. Dr. Asan, şunları söyledi: “Paranın bilgiye dönüşme sürecinde küçümsenmeyecek bir tecrübemiz var. Ar-Ge’ye önem verilmeye başlandı çünkü. Ancak elde edilen bilginin fikre dönüşmesinde tıkanıyoruz. Şu anda bu dönüşüm sağlıklı değil. Bunu sağlıklı hale getirmek istiyoruz. Bilgiyi 100 kabul edersek, patent veri tabanları bunun yüzde 80’ini oluşturur. Şu anda 70 milyonun üzerinde yayınlanmış patent var. Buna her yıl 2 milyon patent daha ekleniyor. Ve bunlara internet üzerinden erişim mümkün. Bir konu üzerinde araştırılacağı zaman öncelikle daha önce alınan patentleri incelemek gerek. Bu, Ar-Ge tekrarlarını önler. GSMH’dan Ar-Ge'ye ayrılan pay yüzde 1’lere yaklaştı. 2023 hedefi ise yüzde 2.5 düzeyinde. Ama bu kaynakları israf etmeden kullanmak gerekir. Avrupa Birliği’nde bu konuda büyük israflar var. Yılda 60 milyar Avro’yu, sırf patent kaynaklarını iyi araştırmadıkları için Ar-Ge tekrarına harcıyorlar. Bizde de bu oran çok yüksek. 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefliyorsak, ‘Para-Bilgi-Para’ dönüşümündeki tıkanmayı açmak zorundayız. Bunu önlemek zorundayız, çareler arıyoruz.”

Üniversitelerin mutlaka sınai mülkiyet konusunda strateji belirlemeleri gerektiğini, eğitim ve teşviklerle niteliği artırması gerektiğinin altını çizen Türk Patent Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Habip Asan, gelecekte sınai mülkiyet konusunda doğacak uzman ihtiyacı için şimdiden anabilim dalları ve lisansüstü programlar açılmasının yerinde olacağını söyledi. TPE Başkanı Prof. Dr. Habip Asan, konferansının ardından öğretim üyelerinin sorularını yanıtladı.

Rektör Prof. Dr. Kamil Dilek, TPE başkanı Prof. Asan’a verdiği bilgiler için teşekkür ederek günün anısına, Uludağ Üniversitesi işlemeli tabak verdi. Prof. Dr. Asan da, Rektör Dilek’e TPE yayını olan Alamet'i Farika'dan Marka'ya adlı kitabı hediye etti.