Rakamlarla 7 yılda terör ve çözüm süreci

Mynet Haber Merkezi / Yağmur Yılmaz

1984 yılında başlayarak Türkiye'nin değişmez gündemi haline gelen ve 30 yıldan fazla süren çatışmalar neticesinde, 40.000'in üzerinde can kaybı ve ekonomik zarar meydana geldi. 1999 ile 2004 yılları arasında tek taraflı ateşkes olsa da, daha sonrasında çatışmalar şiddetlenerek arttı.

Olaylar 15 Ağustos 1984 yılında PKK'nın Kürt ayaklanmasını ilan etmesiyle başladı. Bu çatışmalar 1 Eylül 1999'da PKK'nın ateşkes ilan etmesiyle son buldu. Fakat 1 Haziran 2004'te PKK'nın ateşkesi sonlandırmasıyla çatışmalar tekrar başladı. 2011 yazından sonra çatışmalar şiddetlenerek artış gösterdi. Çatışmalar devam ettikçe Türkiye'nin turizm endüstrisini etkilendi ve Türkiye ekonomisi yaklaşık 300-450 milyar dolar zarara uğradı.

İşte Türkiye'ye bu denli faturası ağır olan süreçte son 7 yıl:

YIL: 2009

2009 yılı Oslo görüşmeleri olarak adlandırılan MİT-PKK görüşmelerinin muhtemel başlangıç tarihi olarak addedilir. Görüşmelerin net olarak ne zaman başladığı bilinmese de 2009 ortaları olduğu yönünde görüşler vardır.

24 Mart 2009: Abdullah Gül, Bağdat’a giderken uçaktaki gazetecilerle sohbeti sırasında Kuzey Irak için “Kürdistan” ifadesini kullandı

31 Mayıs 2009: PKK tek taraflı ateşkesi uzattığını bildirdi

11 Ağustos 2009: Abdullah Gül Bitlis ziyareti sırasında Güroymak için Kürtçe ‘Norşin’ ifadesini kullandı

19 Ekim 2009: Abdullah Öcalan'ın çağrısıyla 34 PKK üyesi Habur Sınır Kapısı'ndan girip teslim oldu.

Gelenleri karşılamak üzere Şırnak'ın Silopi İlçesi'nde yaklaşık 50 bin kişi toplandı

​ **YIL: 2010** **16 Ocak 2010:** Beşir Atalay çözüm süreci doğrultusunda hazırlanan ve 4 ayrı mekanizmadan oluşan "İnsan Hakları Paketi"'nin başlıklarını açıkladı. Buna göre; cezaevlerinde Kürtçe gibi farklı ve dil lehçelerde görüşme yapılmasına imkân sağlandı, özel kanalların farklı dil ve lehçelerde 24 saat yayın yapmasına izin verildi, farklı dil ve lehçelerde enstitü, araştırma merkezi kurulması yönünde YÖK karar aldı, Yaşayan Diller Enstitüsü kuruldu, yol kontrollerinin azaltılması ve yayla yasaklarının asgari seviyeye indirilmesi yönünde valiliklere genelge gönderildi **27 Mart 2010:** MHP lideri Devlet Bahçeli "Açılım tuzağına düşmeyin" dedi **1 Mayıs 2010:** PKK'nın Tunceli'de karakol saldırısı sonucunda 4 asker hayatını kaybetti ve 7 asker yaralandı. **18 Haziran 2010:** Öcalan'ın çağrısıyla Kandil ve Mahmur'daki kamplardan gelen 34 kişiden 13'ü hakkında tutuklama kararı çıktı. BDP Grup Başkanvekili Bengi Yıldız tutuklamalarla birlikte açılımın bittiğini söyledi. **23 Ekim 2010:** BDP Bitlis Milletvekili Mehmet Nezir Karabaş, "PKK’nın ateşkesi 31 Ekim’de sona erecek. Önümüzde kısa bir süre kaldı. Bu sürenin barışa yönelik değerlendirilmesi gerekir. Aksi halde 1 Kasım’dan itibaren büyük şiddet olayları yaşanabilir. Hükümet bu süreci barışa yönelik değerlendirmelidir” dedi **YIL: 2011** **13 Mayıs 2011:** Abdullah Öcalan "15 Haziran’dan sonra süreç ya büyük bir anlaşmaya, ya da büyük bir savaşa evrilecektir. Eğer büyük bir savaş çıkarsa hükümet 3 ay bile dayanamaz" dedi. **12 Haziran 2011:** 2011 Türkiye genel seçimlerini %46,66 oy oranı ile AK Parti kazandı.  **13 Eylül 2011:** Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) yetkililerinin, PKK üyeleri ile Oslo'da yaptığı bir görüşmeye ait olduğu iddia edilen bir ses kaydı internette yayınlandı. Yayınanlanan ses kaydında Hakan Fidan, hem Öcalan’la hem PKK’lılarla Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla ve "özel temsilcisi" sıfatıyla görüştüğünü ifade ediyor. Ses kaydı saat 09.37'de PKK'nın görüşlerine yakınlığı ile bilinen Dicle Haber Ajansı'nın sitesinden yayınlandı. Haber ve ses kaydı "Görüşmelerin iç yüzü Erdoğan'ı yakacak" başlığı ile verildi. İnternete sızan ses kaydının MİT Müsteşarı Hakan Fidan, MİT Müsteşar yardımcısı Afet Güneş, KCK üyesi Mustafa Karasu, PKK üyesi Sabri Ok, Kongra-gel Başkan Yardımcısı Zübeyir Aydar ve koordinatör ülke temsilcileri arasında geçtiği iddia edildi. **19 Ekim 2011:** PKK'nın Hakkari ilinin Çukurca ilçesinde polis ve jandarma binalarıyla güvenlik noktalarına ağır silahlarla ateş açmaları sonucunda 24 asker hayatını kaybetti.  **28 Aralık 2011:** Türk Hava Kuvvetlerinin, Şırnak'ın Uludere ilçesi yakınlarındaki Irak topraklarında F-16 savaş uçaklarıyla yaptığı bombardıman sonucunda 35 Kürt kökenli vatandaş hayatını kaybetti.  ​ **YIL: 2012** **20 Ağustos 2012:** PKK'nın Gaziantep'te düzenlediği saldırıda 10 kişi öldü, 9'u ağır 66 kişi yaralandı. **24 Eylül 2012:** KCK Yürütme Konseyi üyesi Zübeyir Aydar, sürecin tıkanmasından hükümeti sorumlu tutarken, görüşmelerin yeniden başlamasını istediklerini açıkladı. Aydar Oslo sürecinin en hızlı yürüdüğü dönemin 2009 yılı olduğunu belirtti ve eylemsizlik içinde bulundukları bu dönemde KCK tutuklamalarının başladığını ve bunun sürece ilk zarar veren olay olduğunu dile getirdi. **26 Eylül 2012:** Başbakan Erdoğan Oslo görüşmelerinin çözüme yönelik olarak yapıldığını, daha sonrasında samimiyetsizlik ve terör örgütü tarafından bilgilerin servis edilmesi nedeniyle bu görüşmelere son verdiklerini söyledi. **28 Aralık 2012:** Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Milli İstihbarat Teşkilatı'nın Kürt sorununa çözüm bulmak için Abdullah Öcalan'a ziyaretlerde bulunduğunu duyurdu. **YIL: 2013** **9 Ocak 2013:** PKK'nın kurucu üyelerinden Sakine Cansız ve Kürt aktivistler Fidan Doğan ile Leyla Söylemez Paris'te öldürüldü.  **8 Şubat 2013:** Milliyet Gazetesi BDP heyeti ve Abdullah Öcalan arasında geçen görüşmenin detaylarını "İmralı Zabıtları" başlığıyla Namık Durukan imzalı bir haberle kamuoyuna açıkladı. Tutanaklarda Öcalan'ın BDP heyetine "Ne ev hapsi, ne de af. Bunlara gerek kalmayacak. Hepimiz özgür olacağız. Başarılı olursam ne KCK tutuklusu kalır, ne de başkası. Bu olmazsa 50 bin kişiyle halk savaşı olacak. Yalnız herkes bilmeli ki, ne eskisi gibi yaşayacağız, ne de eskisi gibi savaşacağız." söylediği ifade edildi. **21 Mart 2013:** Hükümet ile aylarca süren görüşmelerin ardından Abdullah Öcalan'ın mektubu hem Türkçe hem de Kürtçe olarak Nevruz kutlamaları çerçevesinde Diyarbakır'da okundu. Mektup PKK'nın silahlı güçlerini Türkiye topraklarından çekmesinin ve ateşkesin başlangıcı oldu. **3 Nisan 2013:** Hükümet çözüm sürecini halk nezdinde tanıtmak ve teşvik etmek için "Akil Adamlar" adı verilen bir komisyon kurdu.  **4 Nisan 2013:** CHP ve MHP çözüm süreci için mecliste kurulacak komisyona üye vermeyeceklerini ve bu komisyonda herhangi bir görev almayacaklarını duyurdu. Erdoğan ilk kez Akil Adamlar Heyeti ile toplandı ve çözüm sürecini halka anlatmaları ve teşvik etmeleri için kendilerinden yardım istedi. **8 Mayıs 2013:** PKK üyeleri Türkiye topraklarını terk etmeye başladı. Çözüm süreciyle ilgili olarak kurulan meclis komisyonu ilk kez toplanarak kamuoyunu süreçle ilgili daha çok aydınlatacaklarını bildirdi. **11 Mayıs 2013:** Hatay Reyhanlı'da düzenlenen iki ayrı bombalı saldırı sonucunda 52 kişi yaşamını yitirdi, 146 kişi yaralandı. Bombalı araçlarla düzenlenen saldırı, o tarihe kadar Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en kanlı terör eylemi olarak kayıtlara geçmişti.  ​ **1 Ekim 2013:** Başbakan Erdoğan, demokratikleşme paketini açıkladı. Pakette çözüm süreciyle ilgili farklı dilde eğitim, seçim barajında değişiklik, eski köy isimlerinin verilmesi, öğrenci andının kaldırılması, "x, w, q" harflerinin kullanılabilmesi gibi yenilikler olduğu belirtildi. **16 Kasım 2013:** Başbakan Erdoğan, Diyarbakır'daki toplu açılış töreninde Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesud Barzani ile buluştu. Törende ünlü türkücü İbrahim Tatlıses ve Şivan Perver 37 yıl sonra bir araya gelerek sahneye çıktı.  İki türkücü 'Megri Megri' şarkısını söylerken Emine Erdoğan gözyaşlarını tutamadı.  **YIL: 2014** **3 Ocak 2014:** Türkiye'de Kürdistan adıyla ilk siyasi parti kuruldu **30 Mart 2014:** 2014 Türkiye yerel seçimlerini %43,39 ile AK Parti kazandı. **14 Nisan 2014:** Mesut Barzani, çözüm sürecinin sonuca ulaşması halinde Abdullah Öcalan’ın serbest bırakılacağını iddia etti **7 Haziran 2014:** Başbakan Başdanışmanı Yalçın Akdoğan, Abdullah Öcalan'ın çözüm sürecini diğer Kürt aktörlerden daha iyi değerlendirdiğini savundu **9 Haziran 2014:** Diyarbakır Lice'de gösteri yapan bir grup, 2. Hava Kuvveti Komutanlığı'nın arka kapısının olduğu bölgedeki duvardan atlayarak kışla içinde direkteki Türk bayrağını indirdi ​ 30 Mart yerel seçimlerinden önce yayınlanan AKP’nin bayraklı reklam filminde düşen Türk Bayrağı için tüm şehir seferber olmuş insan kulesi yapılıp bayrak son anda kurtarılmıştı. Reklamdan kısa bir süre sonra Lice'de yaşanan olay tartışma yaratmıştı.  **10 Temmuz 2014:** Cemil Bayık, PKK’nın tamamen silah bırakması için öne sürdükleri şartların en başında "Öcalan’a özgürlük" ve "anayasal güvence" olduğunu açıkladı **5 Ağustos 2014:** Abdullah Öcalan avukatlarıyla yaptığı görüşmede çözüm sürecinde müzakerelere geçilmemesinden rahatsızlık duyduğunu ve artık sabır taşının çatladığını açıkladı **10 Ağustos 2014:** Recep Tayyip Erdoğan %51.79 oy ile 2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimini ilk turda kazanarak Cumhurbaşkanı oldu. **7 Ekim 2014:** HDP, IŞİD tarafından kuşatılan Suriye'deki Kürt kenti Kobanê için "Kobani'nin düşmesi durumunda çözüm süreceğinin biteceğini" belirtti >  **11 Ekim 2014:** KCK Yürütme Konseyi Eşbaşkanı Cemil Bayık, Kobani ve Türkiye'de yaşananlardan hükümeti sorumlu tuttu ve Meclis'ten geçen tezkerenin bir savaş ilanı olduğunu, bu nedenle de çektikleri bütün birlikleri Türkiye'ye geri gönderdiklerini söyledi **27 Ekim 2014:** Hükümet Sözcüsü Bülent Arınç, **"çözüm sürecine mecbur ve mahkum değiliz"** dedi **5 Kasım 2014:** HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş, çözüm sürecinin **Öcalan ya da hükümet 'bitti'** **demedikçe** devam edeceğini söyledi **YIL: 2015** **23 Ocak 2015:** HDP heyeti İmralı ile Kandil arasında mekik dokumaya başladı. Hükümet çözüm sürecine dönüş için Öcalan’dan PKK’ya Türkiye’de silahlı mücadeleye son çağrısı yapmasını istedi. Öcalan bu çağrı için kadın haklarından, çevre sorunlarına kadar her konuda adımlar atılmasını isteyen bir metin yazdı. Kandil bu adımların silah bırakmanın ön şartı olmasında ısrarcı oldu. Hükümet bu genel bir demokratikleşme programını içeren 10 maddenin ön şart olmasını PKK’nın silah bırakmamaya bahane olarak kullandığını düşünerek karşı çıktı. **17 Şubat 2015:** Selahattin Demirtaş: “Öcalan’ın çağrı yapması için hükümet önce 10 maddelik ev ödevini yapmalı, onlar açıklamazsa biz açıklarız” dedi. **25 Şubat 2015:** Demirtaş, CNN Türk’te Öcalan’ın silah bırakma çağrısı yapmak için ön şart olarak ortaya koyduğunu söylediği 10 maddeyi açıkladı. “Öcalan şartlı silah bırakma çağrısı yaptı” dedi. **28 Şubat 2015:** Öcalan’ın PKK’ya silahsızlanma kongresi için yapacağı çağrının üzerinde Kandil ve İmralı anlaştı. Geniş bir demokratikleşme programını içeren 10 madde silah bırakmak için ön şart yapılmadı, bu maddelerin hayata geçirileceğinin garantisi olarak da hükümetin olduğu bir toplantıda okunmasına karar verildi. Toplantıda Öcalan’ın PKK’ya silahsızlanma kongresi toplama çağrısı Sırrı Süreyya Önder tarafından okundu. **28 Şubat 2015:** Tarihi açıklamaya 20 dakika sonra canlı yayında ilk tepki HDP lideri Demirtaş’tan geldi. Demirtaş İç Güvenlik Paketi’ni öne sürerek “Hükümet bir yandan pakette ısrar edip bir yandan demokratikleşmede ilerleme sağlıyorum diyemez. Bu tasarı barış getirecek bir yasa tasarısı değildir. Barışa uzaklaşacağım diye çalışmıyoruz, Barışı çok arzuluyoruz. Hükümet yürüttüğü politikayla, zerre kadar umut vermiyor, barışa yaklaşmıyor” dedi. **28 Şubat 2015:** Aynı gün açıklama yapan PKK yöneticisi Mustafa Karasu: “AKP Hükümeti Önderliğin ortaya koyduğu 10 başlıkta müzakere edip sorunu çözecek midir, çözmeyecek midir? Bu sorunun cevabı çok önemlidir. Bu sorun çözülmeden PKK silah bırakacak, PKK Kongresini yapıp silah bırakma kararı alacak biçimindeki yaklaşımlar demagojidir, aldatmak ve sorunu çarpıtmaktır” **28 Şubat 2015:** Öcalan’ın PKK’ya silahsızlanma kongresi için yapacağı çağrının üzerinde Kandil ve İmralı anlaştı. Geniş bir demokratikleşme programını içeren 10 madde silah bırakmak için ön şart yapılmadı, bu maddelerin hayata geçirileceğinin garantisi olarak da hükümetin olduğu bir toplantıda okunmasına karar verildi. Dolmabahçe Sarayı’nda Başbakan Yardımcısı Yalçın Akdoğan, İçişleri Bakanı Efkan Ala, AK Parti Grup Başkanvekili Mahir Ünal, Öcalan’la görüşmeleri yürüten eski MİT başkan yardımcısı, Kamu Güvenliği Müsteşarı Muhammed Dervişoğlu ve İmralı Heyeti’nden Sırrı Süreyya Önder, Pervin Buldan ve İdris Baluken’in olduğu toplantıda Öcalan’ın PKK’ya silahsızlanma kongresi toplama çağrısı Sırrı Süreyya Önder tarafından okundu. > [](https://www.mynet.com/ocalandan-pkkya-cagri-silah-birakmak-icin-toplanin-110101728131) **28 Şubat 2015:** Tarihi açıklamaya 20 dakika sonra canlı yayında ilk tepki HDP lideri Demirtaş’tan geldi. Demirtaş İç Güvenlik Paketi’ni öne sürerek “Hükümet bir yandan pakette ısrar edip bir yandan demokratikleşmede ilerleme sağlıyorum diyemez. Bu tasarı barış getirecek bir yasa tasarısı değildir. Barışa uzaklaşacağım diye çalışmıyoruz, Barışı çok arzuluyoruz. Hükümet yürüttüğü politikayla, zerre kadar umut vermiyor, barışa yaklaşmıyor” dedi. **28 Şubat 2015:** Aynı gün açıklama yapan PKK yöneticisi Mustafa Karasu: “AKP Hükümeti Önderliğin ortaya koyduğu 10 başlıkta müzakere edip sorunu çözecek midir, çözmeyecek midir? Bu sorunun cevabı çok önemlidir. Bu sorun çözülmeden PKK silah bırakacak, PKK Kongresini yapıp silah bırakma kararı alacak biçimindeki yaklaşımlar demagojidir, aldatmak ve sorunu çarpıtmaktır” **17 Mart 2015:** Seçime parti olarak girme kararı veren HDP lideri Demirtaş partisinin Meclis grup toplantısında kürsüye çıkıp üç cümlelik bir konuşma yaptı: **Seni başkan yaptırmayacağız. Seni başkan yaptırmayacağız. Seni başkan yaptırmayacağız.** ​ **7 Haziran 2015:** Sert bir seçim kampanyasının ardından HDP yüzde 13 oyla barajı geçip 80 vekil çıkardı. Yüzde 41’de kalan AK Parti tek başına iktidar olamadı.  **11 Temmuz 2015:** KCK barajları gerekçe göstererek ateşkesi bitirdiğini açıkladı: “Özgürlük hareketimizin titiz tavrı istismar edildi. Barajlar ve baraj yapımında kullanılan araçlar gerilla güçlerimizin hedefinde olacaktır. Her tutuklama artık gerilla için bir misilleme nedeni olacaktır. Özgürlük Hareketimiz artık ateşkes tutumunun istismar edilmesini kabul etmeyecek, oyalama yaparak Kürt sorununu çözümsüz bırakan politikalara karşı da tutumunu koyacaktır.” **14 Temmuz 2015:** KCK Eşbaşkanı Bese Hozat, Özgür Gündem gazetesine “Yeni Süreç: Devrimci Halk Savaşıdır" başlıklı bir yazı yazdı. Hozat “devrimci halk savaşı ve serhıldan” çağrısı yaptı. **20 Temmuz 2015:** Suruş’ta Kobani’ye gitmek için toplanan SDGH’li gençlerin açıklama yaptığı sırada bir IŞİD’li canlı bomba kendini patlattı, 32 kişi hayatını kaybetti. >  > **20 Temmuz 2015:** KCK Eşbaşkanı Cemil Bayık halkı silahlanmaya ve tünel ve siper hazırlamaya çağırdı **22 Temmuz 2015:** Şanlıurfa'nın Ceylanpınar ilçesinde görevli polis memurları Feyyaz Yumuşak ve Okan Acar sabaha karşı yataklarında uyurken infaz edildi. Fırat Haber Ajansı'nda yer alan HPG Basın İrtibat Merkezi’nden yapılan açıklamada şöyle dendi: “22 Temmuz günü bir Apocu fedai timi, Suruç katliamına misilleme olarak bugün sabah 06.00 sularında Ceylanpınar’da DAİŞ çeteleriyle işbirliği içinde olan iki polise karşı bir cezalandırma eylemi gerçekleştirmiştir. **7-8 Eylül 2015:** PKK saldırıları sonucu Hakkari ve Iğdır da toplam 30 asker ve polis hayatını kaybetti. Azerbaycan devleti bu olaydan sonra 3 günlük milli yas ilan etti. **10 Ekim 2015:** Ankara, Barış Mitingi: Ankara’da Barış Mitingi’ne düzenlenen bombalı saldırı Türkiye tarihinin en kanlı bombalı terör saldırısı olarak kayıtlara geçti. > [](https://www.mynet.com/ankarada-buyuk-patlama-95-kisi-hayatini-kaybetti-246-kisi-yaralandi-110102130809) **TÜRKİYE'NİN AĞIR FATURASI: 30 BİN 576 KİŞİ ÖLDÜ** \*Terör nedeniyle son 30 yılda 7 bin 918 kamu görevlisini şehit oldu. \*1984-2012 yılları arasında ölen PKK’lı sayısı 22 bin 101. \*1984-2012 arasında 5 bin 557 sivil hayatını kaybetti. \*PKK’nın iç infazlarının sayısı ise bilinmiyor. \*Faili meçhul cinayetlerin sayısı da tam olarak bilinmiyor. Ancak iki binin altındaki rakamlar ile 17 bin arasında olduğu tahmin ediliyor. \*İstatistiklere geçmeyen ölüm olayları hariç, toplam 35 bin 576 kişinin terör nedeniyle yaşamını kaybetti.  **386 BİN 360 KİŞİ GÖÇ ETTİ** \*14 ilde 62 bin 448 hanede 386 bin 360 kişinin köylerinden göç etmek zorunda kaldı. Bunlardan 28 bin 384’ü (yani yüzde 45,4’ü) hanede 187 bin 861’inin (yani yüzde 48,6’sı) KDRP sayesinde köylerine geri döndü. Bu amaçla 1999-2011 arasında 128 milyon 360 bin TL ödenek aktarıldı.