Raşitizm: Nedenleri, belirtileri, tedavisi

Hamilelik sırasında annenin muhakkak tüketmesi gereken besinler vardır. Bunlar bebeğin kas ve kemik gelişimine direkt etki eder. Birçok vitamin ve mineralin yeterli alınmaması, hamilelik süresinde veya sonrasında bebeğin fiziksel engellere sahip olmasına neden olur. Ayrıca kalıtsal olarak aile bireylerinden çocuklara geçen bazı hastalıklar da bulunur. Bebeğin doğduktan sonra normal standartların dışında kas ve kemik yapısına sahip olması bu tür nedenlerden dolayıdır. Bu hastalıklar arasında raşitizm hastalığı yer alır. Anne sütünden yoksun, D vitamini eksikliği yaşayan ve çeşitli genetik faktörlerin etkisi ile bazı bebeklerde kemik gelişim bozukluğu meydana gelir. Raşitizm hastalığı, hareket etmeyi zorlaştıran ve hayat kalitesini düşüren ciddi bir hastalık.

Raşitizm Nedir?

Raşitizm çoğunlukla çocuklarda görülen D vitamini eksikliğine bağlı kemik gelişim bozukluğudur. Kemiklerin zayıflığı olarak da adlandırılan bu hastalık, 12- 18 aylık çocukların yeterli kemik gelişimini sağlayamaması sonucu meydana gelir. Kemiklerin yapısında birçok vitamin ve mineral bulunur. Bunlar bebeğin doğumundan sonra anne sütü ile sağlanır. Fakat anne sütü alamayan ve bu vitamin ile mineraller bakımından az beslenen çocuklarda kemik gelişimde eğrilikler meydana gelir.

Raşitik kişiler genel olarak hastalık sahibi değildir. Kemik hücrelerinin fosfor ve kalsiyum dengesizliğinden dolayı yaşadığı form değişikliği. Kalsiyum ve fosfor mineralleri kemiğin yapısını oluşturur. Kemikler, kas ve kıkırdak ile beraber iskeleti meydana getirir. Bu mineraller doğumdan sonraki zamanlarda, kıkırdak yapısına katkı sağlarken, daha sonra kemik yapısını meydana getirir.

Fosfor minerali dışarıdan alınan besinlerde mevcut iken, kalsiyum minerali ise anne sütünden sağlanır. Bu mineraller vücuda alınarak ince bağırsağa gelir. İnce bağırsak burada tüm besinleri ayrıştırıp faydalı mineral ve vitaminleri karaciğer aktarır. Karaciğerde D vitamini ile bu mineraller birleşir. Bunlar bir kombinasyon oluşturup, kemiğin yapısına katılmak üzere kan yolu ile gönderilir.

D vitamininin ise bazı yiyecekler ve güneş ışığından alınan mineralleri bağlayarak, kemik yapısına katan bir işlevi bulunur. Bu kombinasyon kemik iliğine gelerek, kemik arasındaki kıkırdak doku ve kemik arasında bir sert yapı meydana getirir. D vitamini ile minerallerin kemiğe yeterli aktarımı sonucu sağlıklı kemik ve iskelet sistemi meydana gelir. Fakat bu kombinasyonun kemiğe yeteri kadar nüfuz etmemesi sonucu kemik gelişim bozukluğu ve iskelet sisteminde sorunları ortaya çıkar.

Bebeklerde Raşitizm

Raşitizm yani kemik gelişimi bozukluğu hastalığı en çok bebeklerde görülür. Bebek doğduktan 6 ay ile 18 ayları arasında anne sütünü yeterli miktarda almış ve ek gıdaların da mineraller açısından zengin biçimde tüketilmesi gerekir. Fakat büyüme döneminde her çocuk yeterince anne sütü alamaz. Ek gıdalar da önemli mineral ve vitaminden zayıf olabilir. Bu tür durumlarda kemik gelişimi tamamlanmaz. Ayrıca kemiklerin olduğundan daha kırılgan ve yumuşak oluşu kemiklerde eğriliğe sebebiyet verir. Bebeklik döneminde kemiklerin sağlıklı gelişmesi için bebeğin ilk 6 ay anne sütü alması gerekir.

Anne sütünden alınan kalsiyum vücutta birikir. Daha sonra ek gıdalardan fosfor maddesinin de alınması önem arz eder. Bu iki mineral, kemik yapısına katılmak için birlikte vücutta depolanır. İlgili mineralleri beraberinde kemiğe taşıyacak olan D vitamininin ise güneş ışını, tamamlayıcı ürünler ve gerekli besinler ile çocuğa verilmesi gerekir. Böylece kemiğin ihtiyacı olan tüm maddeler yapısına katılarak kemiği sert ve güçlü bir forma ulaştırır. Fakat bu tür minerallerden zayıf çocuklarda kemikler yumuşak ve kırılganlaşır. Büyüme döneminde ise kemiklerde eğrilme gözlenir. Bu eğrilik kalıcı olduğundan çocuğun geri kalan hayatında zorlu bir süreç beklenir. Bu yüzden süt dönemindeki çocuklarda kemik gelişimine ayrıca önem verilmelidir.

Yetişkinlerde Raşitizm

Yetişkinlerde görülen ostemalazi aslında raşitizm benzeri olan, fakat farklı bir hastalık. Daha çok kemiklerde yumuşama ve zayıflama olarak adlandıran, özellikle menopoz sonrası kadınlarda görülür. Bu hastalık hem tedavi edilebilen hem de uzun vadede korunabilen bir hastalıktır. Ostemalazi vücutta D vitamini eksikliğine bağlı, ilerleyen yaşlarda kemiklerin yumuşamasına ve zayıflamasına bağlı olarak kemiklerin kırılması ve erimesi hastalığıdır. Bu hastalık küçük yaşlarda ortaya çıkmaz. Hatta küçükken anne sütü ve diğer mineraller bakımından zengin bir bünyeye sahip olsanız bile, orta yaşlılık döneminde bu minerallerin eksikliği hastalığa neden olur.

Kemik dokusu kendini sürekli yenileyen bir formdadır. Belli yaşlara kadar kemik dokusu hep yapım işlemleri ile görevlidir. 35- 40 yaşından sonra ise kemik yapımında düşüş yaşanmaya başlar. Bu yaşa gelene kadar kalsiyum ve fosfor depoları dolu olan ve yeterli miktarda D vitamini vücudunda bulunan kişiler için kemik kütlesinde düşüş yaşanmaz. Fakat mineral depolarının az veya boş olması ve D vitamini eksikliği, akabinde kemiklerde erimeye sebep olur. Kadınlarda menopoz ile beraberinde gelişen osteomalazi; kemik dokusunda % 35-40 oranında kayıp yaşanmasına neden olur.

Erkeklerde de aynı hastalık meydana gelir. Onlarda ise kemik kütlesinde kayıp %20- 25 civarındadır. Ostemalazi yani kemik erimesi hastalığı ilk olarak kemiklerde güçsüzlük ile ortaya çıkar. Daha sonra iskelet sisteminde ciddi ağrılar ve kemiklerde kırılmalar ile devam eder. Kemikler kırılgan ve eğrilmeye yatkın bir hale gelir. Birçok yaşlının öne doğru kamburlaşması ve hareket etmekte zorlanması ostemalazi durumu yüzünden meydana gelir. İleri yaşlarda ostemalazi hastalığının kötü etkilerine maruz kalmamak için mutlaka mineral depolarını geleceğe yönelik doldurmak ve D vitaminini daha sık depolamak gerekir.

Raşitizm Nedenleri Nelerdir?

1. D vitamini eksikliği

Raşitizm hastalığı için en büyük neden olarak D vitamini eksikliği gösterilir. Süt dönemindeki çocuklarda yeterli D vitamini alınmaması hastalığa zemin hazırlar. Güneş ışığının vücuda nüfuz etmesi veya besinler ile alınan D vitamini, karaciğerde birçok işlemden geçerek kemiklerin yapısına katılmak için depolanır. D vitamini eksikliğinde vücutta her ne kadar kemik gelişimi için gerekli mineral depoları dolu olsa da kemiklere aktarımı sağlanamaz. Çünkü D vitamininin mineral bağlayıcı etkisi var. D vitaminin alınmadığı durumlarda kemiklerde gelişme bozukluğu meydana gelir.

2. Kalsiyum ve fosfor eksikliği

Kemiklerde mineralizasyondan sorumlu olan iki mineral, kalsiyum ve fosfordur. Bu iki mineral dışarıdan ek besinler ile alınabilir. Gelişme döneminde kalsiyumun büyük çoğunluğu anne sütünden alınır. Çünkü en faydalı kalsiyum kaynağı anne sütüdür. Fakat kemik gelişimi için yeterli değildir. Özellikle 6. aydan sonra anne sütüne destek amaçlı fosfor ve kalsiyum kaynağı besinlerin yedirilmesi gerekir. Aksi halde kemik gelişiminde bu minerallerin yeterli olmayışı kemiklerin güçsüz olmasına ve raşitik bir görünüme sahip olunmasına neden olur.

3. Karaciğer veya böbrek yetmezliği

D vitamini ve birçok mineral vücuda alındıktan sonra ağızdan başlayarak sindirime uğrar. Sindirilmiş besinlerden ayrıştırılan bu maddeler, böbrekler ve karaciğere gelerek buralarda temizlenir ve istenilen kısmı kana verilir. Kan yolu ile kemiklerin yapısına katılır. Fazla olan ise depolanır. Bu iki önemli sistemin çalışmaması, özellikle D vitamininin idrar ile atılmasına ve kemiklerin ihtiyacı olan bileşenlerde kayıplara neden olur. Bu durumda kemiklerde sorunlar oluşur.

4. Bazı ilaçlar

Bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar vücudumuzdaki vitamin ve minerallerin yapısını bozarak zararlı hale getirir. Örneğin, epilepsi yani sara hastalığı tedavisinde bazı ilaçlar kullanılır. Bunlar; epdantoin ve luminal. Bu ilaçlar D vitamini metabolizmasına hasar vererek hastalığa neden olur.

5. Yetersiz beslenme

Beslenme şekli direkt olarak kemik gelişimine etki eder. Kalsiyum açısından zengin besinler tüketmemek, yeterli süt ve süt ürünleri almamak, sürekli miktarda unlu gıdalar tüketmek vücuttaki kemik yapımını etkiler. Aynı zamanda fosfor zengini sebzeleri tüketmemek de kemik geriliğine neden olur.

6. Yaşam koşulları

Güneş girmeyen eve doktor girer ata sözündeki gibi, güneş ışığı almayan evler kemik gelişiminde gerilemeye neden olur. Evin yeteri güneş almaması, temiz olmayan ve aşırı nemli odalar, karanlık ve basık tavanlı evler gelişimi olumsuz etkiler. D vitamininin güneşten alınmaması ile kemiklerde yapım işlemi olmaz.

7. Bağırsaklarda emilim bozukluğu

Bazı hastalıklardan dolayı bağırsaklarda emilim bozukluğu meydana gelir. Böyle bir sorunda vücuda alınan mineral ve vitamin içeren besinler sindirilmeden dışarı atılır. Bu durumda vücutta kemiğin ihtiyacı olan yapılar olmadığı için gelişim geriliği meydana gelir.

8. Genetik faktörler

Genetik olarak aktarılan bazı hastalıklar kemiklerde gerilemeye neden olur. Raşitizm hastalığının üzerinde genetik faktörlerin de etkili olduğu bilinir. Aile hikayesinde kemik sorunu bulunan kişilerde aynı hastalığa rastlamak mümkün.

Raşitizm Belirtileri Nelerdir?

1. Fiziksel değişiklikler

Raşitizm belirtileri yaşa bağlı olarak farkılık gösterir. Bu yüzden yaşa bağlı olarak belirtilerini gözlemlemek gerekir. 4-10 aylık çocuklarda göğüs kafesinde 6 aylık çocuklarda ise kol ve bacaklarda kemik gelişiminde zayıflık görülür. Akabinde çocuğun kafa kemikleri yumuşak ve kafaya parmak ile dokunulduğunda içe göçme durumu görülür. Aynı zamanda çocukta baş kısmı gövdeye oranla daha büyük olup, bıngıldağın 18. aydan sonra bile kapanmadığı görülür.

2. Kamburluk ve bacak eğriliği

D vitamini eksikliğine bağlı olarak gelişim döneminde el ve ayak kemikleri normalden daha geniş olur. Aynı zamanda kaburgadaki kemik kıkırdak birleşim yerleri de normalden büyük olur. Bu yüzden göğüs öne doğru genişlerken sırt kısmında çökme gelişir. Kamburluk ve bel kemiğinde eğrilmeler zamanla gözlenir. Aynı zaman çocuğun yürümesi ile, bacaklarda O veya V şeklinde bir görünüm meydana gelir.

3. Geç gelişim

Kemik gelişimi bozukluğu olan çocuklarda yaşıtlarına oranla geç gelişim meydana gelir. Akranlarına göre daha geç yürür. Daha zor ve geç diş çıkarır ve bunlar kısa sürede çürür.

4. Huzursuzluk

Kemiklerdeki gelişim sorunu ve devamında seyreden problemler çocukta huzursuzluk yaratır. Yaşıtlarına göre daha pasif oluşu ve fiziksel engeller çocukta içine kapanmayı tetikler. Bu tür çocuklarda sürekli ağlama gözlenir.

5. Bağırsak sorunları

Yine mineral eksikliğine bağlı olarak bağırsaklarda sorunlar oluşur. Bazı çocuklar kabızlık çeker. Bu sorunlara bağlı olarak bazı çocuklarda da ishal görülür.

6. Solunum yolu enfeksiyonları

Raşitik kişilerde solunum yollarında enfeksiyon sık gözlenir. Bunun nedeni burada meydana gelen hastalıklara karşı direnç zayıflığıdır. Genel olarak vitamin ve mineral eksikliği ile bağdaştırılır.

7. Uyku düzensizliği

Kemik gelişim sorunları olan çocuklarda uykusuzluk da gözlenir. Kemiklerin ağrı yapması, huzursuzluk uyku düzenini de etkiler. Aynı sorun osteomalaziden sorun yaşayan yetişkinler de görülür.

8. Kansızlık

Kansızlık raşitizmde sıkça görülür. Hatta ciddi seviyelere varabilir. Alyuvar sayısının 2 milyonun altına düştüğü görülür. Genel olarak dalak büyümesi ile kansızlık sorunu devam eder.

9. Nöbet geçirme

Kansızlık ve vitamin eksikliği, hastalıklara karşı direnç kaybına neden olur. Özellikle üst solunum yollarının enfeksiyonuna bağlı aşırı ateş yükselmesi oluşur. Bu tür zamanlarda havale veya nöbet geçirme meydana gelir.

10. Kemik kırılganlığı

Kemiklerde kalsiyum ve mineral eksikliği, kemiğin yumuşamasına neden olur. Yumuşak ve esnek bir yapıya gelen kemik eğrilir. Ayrıca darbelere ve ani hareketlere karşı ise kırılgan hale gelir.

Raşitizm Tedavisi Nasıl Yapılır?

Raşitizm, tedavisi olmayan bir hastalık değildir. Temelde vitamin ve mineral eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan bu hastalık, eksikliğin giderilmesi mantığına dayanarak tedavi edilir. Tedaviye başlamadan önce birtakım testler ile hastalığın tanısı konur.

Bunun için el, el bileği, bacak grafisi çekilir. Daha sonra kan testleri yapılır. Bu testlerde kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz ve paratroit hormonlarının düzeyine bakılır. Aynı zamanda kemiklerin röntgenleri çekilir. Bu röntgenlerde kemik durumu incelenir. Daha sonra hastalığın ne kadar ilerlediği tespit edilir ve kişiye tedavi uygulanmaya başlanır.

1. D Vitamini tedavisi

D vitamininin eksikliğine bağlı olarak yaşanan kemik gelişim bozuklukları bu tedavi ile giderilmeye çalışılır. Vitamin tedavisinde temel esas kişideki D vitamini eksikliğini ortadan kaldırmak. Bunun için ilk olarak ağızdan verilen vitaminler ile başlanır. Her gün 2000-5000 IU miktarında D vitamini alınır. Bu miktar günlük ihtiyacın 12 misli kadarıdır. Bu tedavi 3 ay süre ile devam eder. Bir başka yöntemde ise yüksek dozda D vitamini bir defada ağızdan verilir. Hangi tedavi şeklinin uygulanacağı doktor tarafından belirlenir.

2. Mineral tedavisi

Bir diğer destek tedavisi de kalsiyum ve fosfor rezervi olmayan kişilerde bu açığı kapatmak. Bu amaçla hastaya 3 hafta boyunca damar yolu ile mineral takviyesi yapılır. Daha sonra hastadaki değişimler izlenerek mineral deposunun dolu olup olmaması kontrol edilir. Kemikler mineral takviyesi ile hızlıca değişim gösterir. Destek mineral tedavisi ile 3-6 hafta içinde kemik ucundaki kemikleşme kıkırdakları ortaya çıkar. Kas gevşekliği kaybolur. Genel kemik postüründe olumlu değişimler gözlenir. Bu tedavilere ne kadar erken başlanır ise sonuç o kadar olumlu olur.

3. Fizyoterapi

Vitamin ve mineral desteği ile tedaviyi sürecinde hastaya fizyoterapi uygulanır. Bazı çocuklarda kas ve kemik gelişmezliği yüzünden yürüme sorunları vardır. Hem bunları gidermek hem de kas ve kemikleri yeniden forma sokmak için uzman fizyoterapistler eşliğinde periyodik tedaviler uygulanması gerekir.