Referandumda neyi oylayacacağız?

Hayatımızda köklü değişiklikler getirecek olan paket ile Anayasa Mahkemesi yeniden yapılandırılacak, YAŞ kararları yargıya açılırken, HSYK’nın üye sayısı artacak ve 12 Eylül darbecilerine yargı yolu açılacak. Ekonomik ve Sosyal Konsey Anayasa kapsamına alınırken, memurlara toplu sözleşme hakkı getirilecek.

12 Eylül’de referanduma sunulacak Anayasa değişikliği paketinin getirdiği düzenlemeler şöyle:

-KADINLARA POZİTİF AYRIMCILIK-

Anayasa'nın 10. maddesinde yer alan, “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür” ibaresine, “Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz” cümlesi ile, “Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz” fıkrası ekleniyor.

-HERKES KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASINI İSTEYEBİLECEK-

Anayasa’nın 20. maddesinde yapılan değişiklikle, herkes, kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olacak. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsayacak. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilecek.

-YURT DIŞINA ÇIKIŞ HAKİM KARARIYLA SINIRLANABİLECEK-

Anayasanın 23. maddesinde yapılan değişiklikle, vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilecek.

-DEVLET HER TÜRLÜ İSTİSMARA KARAŞI ÇOCUKLARI KORUYACAK-

Anayasanın 41. maddesine, “Her çocuk, yeterli himaye ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır” hükmü ekleniyor.

-ANAYASA’NIN 51. MADDESİNİN 4. FIKRASI YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILIYOR-

Anayasa’nın 51. maddesinin 4. fıkrası yürürlükten kaldırılıyor. Söz konusu fıkra, aynı zamanda aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunamayacağı hükmünü getiriyor.

-MEMURLARA TOPLU SÖZLEŞME HAKKI-

Anayasa’nın 53. maddesine eklenen fıkra ile, memurlar ve diğer kamu görevlileri toplu sözleşme hakkına sahip olacak. Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kurulu’na başvurabilecek.

-GREV VE LOKAVT HAKKINI SINIRLAYAN MADDE DEĞİŞİYOR-

Grev hakkı ve lokavt hakkını düzenleyen Anayasa’nın 54. maddesinin 3. ve 7.fıkraları yürürlükten kaldırılıyor. Böylece, “Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grev ve lokavtı, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, işi yavaşlatma, verim düşürme ve diğer direnişler yapılamaz” ile “Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu, grev uygulanan işyerinde sebep oldukları maddi zarardan sendika sorumludur” fıkraları çıkarılıyor.

-OMBUDSMAN KURUMU KURULUYOR-

Anayasa’nın 74. maddesinde yapılan değişiklikle TBMM Başkanlığı’na bağlı olarak Kamu Denetçiliği Kurumu kuruluyor. Buna göre Kamu Kurumu Denetçiliği Kurumu, idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri dinleyecek.

-MİLLETVEKİLLİĞİ DÜŞMESİ MADDESİNE RÖTUŞ-

Anayasa'nın “Milletvekilliğinin Düşmesi” başlıklı 84. maddesinin, “Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olduğu Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında belirtilen milletvekilinin milletvekilliği, bu kararın Resmî Gazete'de gerekçeli olarak yayımlandığı tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı bu kararın gereğini derhal yerine getirip Genel Kurul'a bilgi sunar” şeklindeki son fıkrası yürürlükten kaldırılıyor.

-TBMM BAŞKANLIK DİVANI’NIN SEÇİM SÜRESİ DEĞİŞİYOR-

Anayasanın 94. maddesinin 3. fıkrasının ikinci cümlesi, “İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre seçilenlerin görev süresi ise o yasama döneminin sonuna kadar devam eder” olarak değiştiriliyor.

-YAŞ KARARLARI YARGIYA AÇILIYOR-

Anayasanın 125. maddesinde değişiklik yapılarak, Yüksek Askeri Şurası (YAŞ)'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolunun açılması öngörülüyor. Ayrıca yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile sınırlı olacak, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde kullanılamayacak.

-DİSİPLİN KARARLARI YARGI DENETİMİ DIŞINDA BIRAKILMAYACAK-

Anayasanın 129. maddesinde yapılan değişiklikle memur ve diğer kamu görevlileri ile ilgili disiplin kararlarının yargı denetimi dışında bırakılamayacağı öngörülüyor.

-ADALET HİZMETLERİNİN DENETİMİ DEĞİŞİYOR-

“Hakimler ve Savcıların Denetimi” başlıklı Anayasa’nın 144. maddesinde yapılan değişiklik doğrultusunda, adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri ile hakim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılacak.

-ASKERE SİVİL MAHKEME YOLU AÇILIYOR-

“Askeri Yargı” başlıklı Anayasa’nın 145. maddesinde yapılan değişiklikle askere sivil mahkeme yolu açılıyor. Buna göre; askeri yargı, askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülür. Bu mahkemeler; asker kişiler tarafından işlenen asker suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Ayrıca savaş haricinde, asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamayacakları öngörülüyor.

-ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YAPISI DEĞİŞİYOR-

Anayasa'nın 146. maddesinde yapılan değişiklikle Anayasa Mahkemesi’nin yapısı değişiyor. Buna göre, Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısı 11'den 17'ye çıkartılıyor. TBMM, 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği 3 aday içinden; 1 üyeyi baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3 aday arasından gizli oylamayla seçecek. Cumhurbaşkanı; 3 üyeyi Yargıtay, 2 üyeyi Danıştay, 1 üyeyi Askeri Yargıtay, 1 üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesince gösterilecek 3'er aday içinden; 3 üyeyi ise YÖK'ün kendi üyesi olmayan yüksek öğretim kurumları öğretim üyeleri arasından göstereceği 3'er aday içinden, dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hakim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.

-GÖREV SÜRELERİ 12 YIL-

Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev sürelerini düzenleyen 147. maddede yapılan değişiklikle Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçiliyor. Ayrıca bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi’ne seçilemeyecek. Anayasa Mahkemesi üyeleri 65 yaşını doldurunca emekliye ayrılacak.

-MECLİS BAŞKANI, GENELKURMAY BAŞKANI VE KUVVET KOMUTANLARI DA YÜCE DİVAN’DA YARGILANACAK-

Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerini düzenleyen 148. maddesinde yapılan değişiklikle, Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan'da yargılanacak. Yüce Divan kararlarına karşın yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Ayrıca yapılan değişiklikle kişisel başvuru hakkı tanınıyor.

-PARTİLERİN KAPATILMASINDA ÜÇTE İKİ OY ÇOKLUĞU ARANACAK-

Anayasa Mahkemesinin çalışma ve yargılama usulünü düzenleyen 149. maddesinde yapılan değişiklikle, Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu şart olacak. Anayasa Mahkemesi’nin bölümleri başkanvekilinin başkanlığında 4 üyenin katılımı ile toplanacak. Genel Kurul ise Mahkeme Başkanı’nın veya başkanın belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az 12 üye ile toplanacak.

Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara Yüce Divan sıfatıyla Genel Kurul bakacak. Bireysel başvurular ise bölümlerce karara bağlanacak.

-ASKERİ YARGITAY-

Anayasa'nın, Askeri Yargıtay başlıklı 156. maddesinde değişiklik yapılan değişiklikle, Askeri Yargıtay’ın kuruluşu, işleyişi, mensuplarının disiplin ve özlük işleri mahkemelerin bağımsızlığı ve hakimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenmesini öngörüyor.

-HSYK'NIN ÜYE SAYISI ARTIYOR-

Anayasa'nın, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısını düzenleyen 159. maddesinde yapılan değişiklikle HSYK'nın üye sayısı 22'ye çıkarılıyor. Kurulun Başkanı Adalet Bakanı, Adalet Bakanlığı Müsteşarı ise Kurul’un tabi üyesi. Kurulun 4 asıl üyesi yüksek öğretim kurumlarının hukuk,iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından Cumhurbaşkanınca; 3 asıl ve 3 yedek üyesi Yargıtay üyeleri arasından Yargıtay Genel Kurulunca; 2 asıl ve 2 yedek üyesi Danıştay üyeleri arasından Danıştay Genel Kurulunca; bir asıl ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulunca kendi üyeleri arasından; 7 asıl ve 4 yedek üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları arasından adli yargı hakim ve savcılarınca; 3 asıl ve 2 yedek üyesi idari yargı hakim ve savcıları arasından idari yargı hakim ve savcılarınca, dört yıl için seçilecek.

-EKONOMİK VE SOSYAL KONSEY ANAYASA KAPSAMINA ALINIYOR-

Anayasa’nın 166. maddesinde yapılan değişiklikle Ekonomik ve Sosyal Konsey Anayasa kapsamına alınıyor.

-12 EYLÜL DARBECİLERİNE YARGI YOLU AÇILIYOR-

Anayasa’nın geçici 15. maddesi yürürlükten kaldırılıyor. Böylece 12 Eylül darbecilerine yargı yolu açılıyor.(ANKA)