Rusların Çektiği Fotoğraflar, Edirne Sarayı’nın Restorasyonuna Işık Tutacak

Tarihte 93 harbi olarak bilinen 1877-78’deki Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rus ordusunun bir mensubunun çektiği fotoğraflar Edirne Yeni Sarayı’nın restorasyonuna ışık tutacak.

Osmanlı’ya 92 yıl başkentlik yapmış serhat şehirdeki sarayın yapımına II. Murat döneminde başlandı. Fatih Sultan Mehmet tarafından tamamlanan Edirne Yeni Saray'a, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, I. Ahmed, IV. Mehmed, II. Ahmed, II. Mustafa, III. Ahmet tarafından ilaveler yapıldı. 19. yüzyıla kadar çok sayıda Osmanlı padişahı tarafından kullanılan saray, ilk yıkımını 1829 Rus işgali sırasında yaşadı. İkinci ve en büyük tahribatı ise 1877-78 yılları arasındaki Osmanlı-Rus savaşı öncesinde yaşadı. Cephaneliğin düşmanın eline geçeceği endişesiyle dönemin valisi tarafından saray, içindeki mühimmatla birlikte havaya uçuruldu. Patlama sırasında sarayın önemli bir bölümü tahrip oldu. Zaman içerisinde yok olan saraydan günümüze ise çok az kısım ulaşabildi.

Cihan’nüma ve Adalet Kasrı, Kum Kasrı Hamamı, Mathaha-i Amire gibi bölümleri kalan sarayın yeniden ihyası için 2009 yılında arkeolojik kazı ve restorasyon çalışması başlatıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Bahçeşehir Üniversitesi'nin katkılarıyla devam eden çalışmalar, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Özer başkanlığında yapılıyor. Belirli aralıklarla yaklaşık 3 yıldan bu yana devam eden çalışmalarda sarayın günümüze ulaşan Matbaha-ı Amire ve Kum Kasrı Hamamı restore edilerek yok olmaktan kurtarıldı.

Kazı ve restorasyon çalışmaları yanında sarayla ilgili araştırmalarını sürdüren Kazı Başkanı Mustafa Özer, o döneme ait önemli görsel verilere ulaştı. Özer, Edirne’nin işgali sırasında Rus ordu fotoğrafçısının çektiği fotoğrafların bir bölümünü Rus kütüphanesi ve arşivinden elde etti. Elde edilen fotoğraflarda ordu fotoğrafçısının Edirne Sarayı, Selimiye, Eski ve Üç Şerefeli Camii olmak üzere şehri ayrıntılı bir şekilde fotoğrafladığı belirlendi. Edirne Yeni Sarayı’nın restorasyon çalışmalarına önemli katkı sağlayacak fotoğraflara ulaşan Kazı Başkanı Doç. Dr. Mustafa Özer, sarayda sürdürdükleri arkeolojik kazı çalışmalarına paralel olarak restorasyonun da devam ettiğini söyledi.

Özellikle sarayın restorasyona önemli katkı sağlayacağını bildikleri ve çok büyük öneme haiz bazı fotoğraflar tespit ettiklerini anlatan Özer, “Edirne’nin Ruslar tarafından işgali sırasında sarayın yıkılmadan önceki fotoğrafını gösteren bu fotoğraflara Rusya’daki bazı kütüphanelerde ve arşivlere ulaşmış bulunuyoruz. Bunların bir bölümünü elde ettik. Bu fotoğraflar incelendiğinde sarayın yıkılmadan önceki hali gözler önüne serilmektedir. Muhteşem bir komplek olduğunu görüyoruz. Bu fotoğraflarda yalnızca Edirne Sarayı değil, Selimiye Camisi ve çevresi başta olmak üzere Eski Cami ve Üç Şerefeli Cami ve çevresine ilişkin fotoğraflar var. Bunlar incelendiğinde Edirne’nin yaklaşık 130 yıl önceki durumunu görebiliyoruz.” dedi.