Sanayi Tarihini Hurda Olmaktan Kurtaracaklar

Türkiye'nin ilk sanayileşen kentlerinden birisi olan, Sabancı gibi Türkiye'nin önemli markalarının çıktığı Adana'da, Sanayi Odası tarafından "Sanayi Müzesi" kurulması için girişimler başlatıldı.

Adana Sanayi Odası (ADASO) Başkanı Sadi Sürenkök, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Adana'nın Osmanlı döneminde de ilk kentleşen ve tarıma dayalı ilk sanayileşmeyi gerçekleştiren şehir olduğunu vurguladı.

Türkiye'de ilk kez pamuk ekiminin burada olması nedeniyle ilk çırçır ve pres işlemlerinin de Adana'da başladığını anlatan Sürenkök, pamuk işleme tesisleri, çırçır pres fabrikaları ve çiğitten yağ çıkartan fabrikaların Osmanlı döneminde faaliyete geçtiğini söyledi.

Sürenkök, Cumhuriyet döneminde de verimli ovaları dolayısı ile Adana'da sanayileşmenin hızlandığını, İstanbul'dan sonra Adana'nın Türkiye'de ilk sanayileşen kentler arasında yer aldığını vurguladı.

Sürenkök, o dönemlerde devlet eliyle kurulan mensucat fabrikaları bulunduğunu, Milli Mensucat'ın bunlardan biri olduğunu belirterek, "Buna benzer BOSSA, PAKTAŞ, AKSANTAŞ gibi fabrikalar üretime geçmiş. O zamanlarda aynı anda yaklaşık 50-60 bin işçinin çalıştığı ve teknoloji bu kadar yoğun olmadığı için emek gücüyle çalışan fabrikalar varmış. Adana'yı da sanayileşmede önemli bir kent haline getirmiş, o yüzden de Adana'da işte filmlere konu olan fabrikatörler, toprak ağaları çıkmış" dedi.

Özellikle 1980'lerden sonra Türkiye'nin dışa açılmasıyla diğer illerde de benzer sanayileşmeler gerçekleşince Adana'nın eski ününü kaybeder gibi olduğunu ifade eden Sürenkök, şöyle devam etti:

"Ancak, Adana'nın yine çok güçlü bir sanayi yapısı var. Özellikle geçmiş yıllara doğru bakarsak sanayide tüm kolları aynı anda barındırdığı için, sanayinin bir sektörü krize girse, diğerleriyle ayakta durmaya devam ediyor. 2008-2009'da tekstilde bunu yaşadık. Tekstilin yerini diğerleri alarak Adana'yı ayakta tutmuşlar. Denizli, Kahramanmaraş gibi tek bir sektöre bağlı olmadığı için Adana'da, büyük düşüşler yaşanmamış."

-Sergi fikrine öncülüğü kitap yaptı-

Sürenkök, Adana'nın sanayi tarihiyle ilgili daha önce bir çalışma gerçekleştirdiklerini, 3,5 yıllık emek sonucunda "Adana Sanayi Tarihi" adlı kitabı hazırladıklarını söyledi.

Bu kitaptaki eksiklikleri yayınladıktan sonra fark ettiklerini ve çok sayıda sanayicinin kendilerine geri dönüş yaptığını anlatan Sürenkök, şuları kaydetti:

"Geçmişteki bu fabrikaların sahipleri, varisleri bizi arayarak 'böylesi bir olayda var' diyerek eklemeler yaptı. Biz de bunları görünce 'galiba biz eksik yaptık, daha canlı bir olay olmalı' diyerek sanayi müzesi kurma düşüncesi gelişti. Adana'nın sanayi belleğini ortaya çıkarmak, bunla ilgili hafızaları canlı tutmak istiyoruz.

Müze fikri sayesinde Adana'nın geçmişe dönük sanayisini daha çok araştırma imkanı doğdu. Örneğin; Adana'da geçmişte Suphi Paşa fabrikası varmış ve para basıyormuş. Esnaf arasında geçiyormuş bu paralar. Çek gibi değişim aracı olarak kullanılmış. 1915 yılında Cumhuriyet'ten önce üzerindeki yazılarda da bir tarafında Adana diğer tarafında Suphi Paşa Fabrikası yazılı. Altın, gümüş ve bakır rengi 3 ayrı değişim aracı olarak kullanılmış. Böylesine önemli bir kent. Yani Cumhuriyet öncesinden de sanayileşmenin başladığı bir kent. Bu değerler, ellerindeki makineler yok olmadan bunları yaşatalım istedik."

Sürenkök, bu konuda Adana Büyükşehir Belediyesi ve yeni kurulan Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ile de görüştüklerini, ortak çalışma başlattıklarını söyledi.

Özel müzelerin kurulması ile ilgili yönetmeliğin istediği şartları yerine getirmeye başladıklarını, yerle ilgili de bazı fikirlerin ortaya çıktığını vurgulayan Sürenkök, "Hemen ADASO'nun arkasında bulunan Milli Mensucat Fabrikası'nın içerisinde Kültür Varlığı olarak korumaya alınan 3 bina var. Eğer olursa orayla ilgili bir talebimiz oldu. Olmazsa da geçmişte Adana'da kentin sanayisine katkısı olmuş bir fabrikayı almayı düşünüyoruz. Müzede yer alacak aletler çalışır durumdaysa, çalıştırarak göstermek istiyoruz. Böylelikle Adana'daki gelişen sanayinin, bilim ve teknolojinin hangi aşamalardan geçtiğini hem Adanalılara hem ülkemize gösterebileceğiz" dedi.

Sürenkök, Adana'daki sanayicilere de çağrıda bulunarak, "Elinizde bulunan, geçmişte çalışan neler varsa bize bildirin. Bize gelen bu tarihi makineleri ve diğer malzemeleri hibe edenlerin isimlerini vererek sanayi müzesinde yaşatacağız" diye konuştu.

Sürenkök, oluşturulacak bu müzenin hem Adana hem de Türkiye için büyük önem taşıdığını, bu konuyla ilgili biran önce kolları sıvayarak eski parça aramalarına başlayacaklarını kaydetti.

Yönetim kurulu toplantısında müze fikrinden bahsettiklerinde diğer sanayicilerin de etkilendiğini bildiren Sürenkök, "Matbaa sektöründen bir arkadaş 'Keşke bu olaydan bir yıl önce haberim olsaydı. Bende entertip makinesi vardı. Yakın zamana kadar bekletiyordum, yer darlığından hurdacıya verdik, onlar da parçaladı' dedi. Artık biz sanayi tarihinin hurdacılarda yok olmasını istemiyoruz" ifadelerini kullandı.