sanayici, yatırımda hala çekimser

ANKARA(ANKA) - Küresel ekonomik krizin ilk yılını geride bırakan reel sektörün ilk yılını geride bırakan reel sektörün mevcut durum algısı ve geleceğe yönelik beklentilerinde iyileşme gözlense de, yatırıma hala çekimser yaklaştığı görüldü.

Küresel kriz nedeniyle geçen yıl yoğun bir şekilde hissedilen yatırım eğilimindeki kırılma, 2009 Eylül’ünde daha da belirginleşti. Yatırım harcamalarını kısacağını bildirenlerin oranı ise yüzde 28.9’dan yüzde 37.5’e çıktı. Krizin bir yılının geride kaldığı şu günlerde talep daralması sanayicinin en büyük kabusu olmaya devam ediyor. Eylül 2009’da talep yetersizliğini dile getiren işyerlerinin toplam üretimdeki payı yüzde 43.7’den, yüzde 57’ye yükseldi.

ANKA'nın Merkez Bankası’nca imalat sanayii işyerlerinde gerçekleştirilen iktisadi yönelim anketine dayanarak yaptığı belirlemelere göre bu yıl ve geçen yılın Eylül ayları karşılaştırıldığında, sanayinin üretim hacminin arttığı, stokların gerilemeye başladığı, canlandırma paketlerinin etkisiyle toplam satış miktarını artırdığı görüldü. Ancak, küresel ekonomik krizin Türkiye'de ciddi bir şekilde hissedilmeye başlamasının üzerinden bir yılın geçtiği şu günlerde, reel sektörün yatırıma hala çekimser yaklaştığı görüldü.

-YATIRIM EĞİLİMİNDE KIRILMA SÜRÜYOR-

Küresel kriz nedeniyle geçen yıl yoğun bir şekilde hissedilen yatırım eğilimindeki kırılma, 2009 Eylül’ünde daha da belirgin hale geldi. Yaşanan olumsuz sürecin etkisiyle sabit sermaye yatırım harcamaları endeksi 90.7’den 77.6’ya geriledi. Gelecek bir yıl içinde önceki bir yıla göre yatırım harcamalarını artırmayı planlayan işyerlerinin geçen yıl Eylül ayında yüzde 19.6 olan üretim değeri ağırlıklı oranı bu yıl aynı ayda yüzde 15.1’e indi. Yatırım harcamalarını kısacağını bildirenlerin oranı ise yüzde 28.9’dan yüzde 37.5’e çıktı.

-TALEP YETERSİZLİĞİ SANAYİCİNİN KABUSU OLDU-

İktisadi yönelim anketine göre üretimi kısan faktör olan talep yetersizliğini dile getiren işyerlerinin toplam üretimdeki payının yüzde 57 olduğu belirlendi. Özellikle son iki yıldır kendisini hissettiren talep yetersizliği 2007 yılı Eylül’ünde yüzde 37.2 düzeyindeyken, 2008 yılının aynı ayında yüzde 43.1 olarak gerçekleşmişti. Üretimi kısan faktörlerden hammadde-ekipman yetersizliğinin payı Eylül 2009’da yüzde 10.2’den 7.7’ye, mali olanaksızlıkların payı yüzde 8.7’den yüzde 7.7’ye, iş gücü yetersizliğinin payı yüzde 8’den yüzde 6’ya, diğer nedenler de yüzde 9.9’dan 7.9 geriledi. Üretimi kısan faktör bulunmadığını bildiren işyerlerinin geçen yıl Eylül’de yüzde 20.1 olan oranı, bu yıl aynı ayda yüzde 13.7’ye düştü.

-100 İŞYERİNDEN 22’Sİ İYİMSER-

İktisadi yönelim anketine dayanarak yapılan belirlemelere göre, faaliyette bulunduğu sanayi dalındaki genel gidişat konusunda iyimserler lehine olan seyrin (aynı diyenlerin) yüzde 66.2’den yüzde 66’ya gerilediği gözlendi. Daha iyimser olanların oranı ise Eylül’de, geçen aya göre 0.1 puanlık artışla yüzde 21.5’ten, Eylül’de yüzde 21.6’ya çıktı. İçinde bulunduğu sanayi dalı hakkında bir ay öncesine kıyasla daha kötümser olanların oranı ise yüzde 12.3’den yüzde 12.4’e çıktı. Geçen yıl Eylül’le karşılaştırma yapıldığında, sanayi dalında genel gidişat konusunda daha iyimser olanların oranında 14.7 puanlık artış görülürken, aynı kaldı diyenlerde 15.3 puan artış oldu. Daha kötümserlerin oranı ise geçen yıla göre Eylül ayında 30 puanlık bir gerileme yaşadı.

-ÜRETİM HACMİ ARTTI DİYENLERİN ORANI YÜKSELDİ-

Krizin yoğun hissedilmeye başlandığı 2008 yılı Eylül ayına göre 2009’un aynı döneminde üretim hacminin arttığını bildiren işyerlerinin sayısı arttı. Geçen yıl Eylül’de son üç aydaki üretim hacminin arttığını söyleyenlerin oranı yüzde 24.8 iken, bu yıl aynı ayda yüzde 33’e yükseldi. Üretim hacminin azaldığını bildiren işyerlerinin oranı ise yüzde 30.4’den yüzde 23.9’a geriledi. Aynı kaldı diyenlerin oranında ise çok büyük bir değişim yaşanmadı. Geçen yıl Eylül’de bu oran yüzde 44.8 iken, bu yıl 43.1 oldu. Sanayicinin üretim hacminde artış açısından, 2009 yılı Eylül’ünde, geçen yıla göre daha iyimser olduğu dikkat çekti. Eylül 2009’da gelecek üç aylık dönemde üretim artışı öngören işyerlerinin üretim değeri ağırlıklı oranı yüzde 28.5’ten yüzde 32’ye yükseldi. Üretiminin azalacağını bildirenlerin oranı ise yüzde 25.9’dan yüzde 22’ye düştü. Aynı kalacak öngörüsünde bulunanların oranı geçen yıl Eylül’de yüzde 45.6 iken, bu yıl aynı ayda yüzde 46 oldu. Kayıtlı siparişleri ve gelecek aylardaki talep beklentilerini göz önüne alarak, şu andaki üretim kapasitesini değerlendiren reel sektör temsilcilerinin yüzde 57.2’si yeterli cevabı verdi. Yüzde 24’ü şu andaki üretim kapasitesinin seviyesini yeterinden fazla derken, yüzde 18.8’i yeterinden az değerlendirmesinde bulundu.

-İHRACATTA KAYITLI SİPARİŞ ORANI GEÇEN YILIN ALTINDA-

Ekonomik krizin kayıtlı toplam siparişlerin üzerinde yarattığı erezyon hala sürüyor. Geçen yıl Eylül ayında şu anda kayıtlı toplam siparişlerinin miktarının normal altı söyleyenlerin oranı yüzde 38.8 iken, Eylül 2009’da bu oran yüzde 40.3’e yükseldi.

kayıtlı ihracat sipariş miktarının normal altı olduğunu bildirenlerin oranı da yüzde 34.5’den yüzde 43’e yükseldi. Şu anda kayıtlı ihracat siparişlerinin miktarının normal üstü olduğunu söyleye reel sektör temsilcilerinin oranı Eylül 2009’da yüzde 5.3’ten 4.6’ya, mevsim normalinde diyenlerin oranı ise yüzde 60.2’den yüzde 52.4’e geriledi.

-CANLANDIRMA PAKETLERİ TOPLAM SATIŞ MİKTARINI ARTIRDI-

Hükümetin açıkladığı canlandırma paketlerinin etkisiyle son üç ayda alınan toplam sipariş miktarının geçen yıla göre arttığını söyleyenlerin oranında yükseliş gözlendi. 2009 yılı Eylül’ünde son üç ayda alınan toplam siparişleriniz arttığını bildiren işyerlerinin ağırlığı yüzde 21.5’ten yüzde 33.8’e yükselirken, azaldığını bildirenlerin oranı yüzde 37’den yüzde 28’e geriledi. Reel sektör, Eylül ayı sonunda bitecek olan vergi indirimlerinin, siparişleri etkileyeceği noktasında birleşti. Eylül aylarına göre gelecek üç ayda iç piyasa siparişlerinin artacağını düşünen işyerleri yüzde 24.1’den yüzde 22.9’a gerilerken, azalacağını öngörenlerin oranı yüzde 28.5’den yüzde 27.3’e düştü. Son üç ayda ihracat siparişi miktarının arttığını açıklayan işyerlerinin oranı yüzde 19.9’dan yüzde 27.1’e çıkarken, azaldığını bildirenler yüzde 33.5’ten yüzde 31.5’e geriledi. Gelecek üç aylık dönemde ihracat siparişlerinde artış bekleyenlerin oranı yüzde 28.7’den yüzde 31.2’ye yükseldi. Azalış bekleyenlerin oranı yüzde 24.4’ten yüzde 18.7’ye düştü. Bu dönemde toplam sipariş miktarında düşüş bekleyenler yüzde 30.8’den yüzde 25.3 gerilerken, artış bekleyenler yüzde 29.7’den yüzde 29.9’a çıktı.

Mevcut mamul mal stokunun normal üstü olduğunu bildiren işyerlerinin oranı yüzde 27.4’den yüzde 16.2’ye geriledi. Mevcut mal stoklarının seviyesinin mevsim normalinde olduğunu belirtenlerin oranı Eylül 2009’da yüzde 63.3’den yüzde 64.4’e çıktığı vurgulandı.

SATIŞ FİYATLARI AYNI KALIR DİYENLER ÇOĞUNLUKTA-

Gelecek üç ayda satış fiyatlarında artış öngörenler yüzde 20.2’den yüzde 18.1’e, indirim öngörenlerin oranı da yüzde 15.5’ten yüzde 9.4’e gerilerken, fiyatların değişmeyeceğini bildirenlerin oranı yüzde 64.3’ten yüzde 72.5’e yükseldi. Son üç ayda ortalama birim maliyetlerin yükseldiğini bildiren işyerlerinin üretim değeri ağırlıklı oranı Eylül aylarına göre yüzde 61.9’dan yüzde 36.8’e, gelecek üç ayda maliyetlerde artış bekleyenlerin oranı da yüzde 46.5’ten yüzde 35’e geriledi.