Savunmaya ayrılan pay azalıyor
ANKARA (İHA) - Kriz bölgesinde yer alan Türkiye'nin savunmasına ayrılan bütçe, yüzde 30'dan yüzde 10'lara düştü. Fert başına savunma gideri olan 120 dolarlık rakam, Gayri Safi Milli Hasıla'nın (GSMH) yüzde 4'üne denk geliyor. 1991-2001 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde, Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nca yürütülerek tamamlanan 10 projede, toplam 902 milyon dolarlık yerli katkı gerçekleştirildi ve ortalama yüzde 38 yerel pay oranına ulaşıldı.
İHA muhabirinin derlediği bilgilere göre, 1985 yılında 3238 sayılı kanunla kurulmuş olan Savunma Sanayii Müsteşarlığı, 10 daireden ve bağlı şubelerden oluşuyor. Kara Araçları, Hava Araçları ve Deniz Araçları Daire Başkanlıkları altında proje grupları faaliyetlerini sürdürüyor. Yaş ortalamasının 35 olduğu Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nda eğitim düzeyi de oldukça yüksek. Büyük çoğunluğu lisans, yüksek lisans, doktora derecelerine sahip olan personelin 2/3'den fazlasının İngilizce bilgisi çok iyi durumda.
MÜSTEŞARLIĞIN ANA HEDEFLERİ Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nın ana hedefleri şunlar: "Savunma sistemlerinin araştırılması ve geliştirilmesi. Savunma Sanayii'nin yönlendirilmesi ve teşvik edilmesi. Savunma ihracatı ve offset faaliyetlerinin yönlendirilmesi. Modern araç, gereç, donanım üretimi ve tedarik edilmesi."
Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. D. Ali Ercan, İHA muhabirine yaptığı açıklamada, savunma giderinde dünya ortalamasının kişi başına 120 dolar civarında, yani gelirlerin yüzde 2'si durumunda olduğunu belirtirken, bu oranın Türkiye'de 120 dolar ve yüzde 4 olduğunu bildirdi. Müsteşar Ercan, Türkiye'nin içinde bulunduğu bölgenin jeostratejik özelliklerinin (Ortadoğu, Kafkaslar, Balkanlar) bu değerlendirmelerde göz önünde tutulmasının gereğine dikkat çekti.
Türkiye'nin savunma giderlerinin, 2001 yılı rakamlarına göre, GSMH'ye oranında NATO içerisinde birinci sırada yer aldığını ifade eden Müsteşar Prof. Dr. D. Ali Ercan, "Ancak, fert başına mutlak savunma giderlerine bakıldığında, NATO'ya yeni giren Portekiz, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan hariç, diğer NATO ülkelerinin hepsinin Türkiye'den daha fazla harcadığı anlaşılmaktadır" dedi.
BÜTÇENİN 8'DE BİRİ DIŞ ALIMLARA
Türkiye'nin savunma bütçesinin, devlet bütçesinin yüzde 25-30'u mertebesindeyken, bu oranın son 4-5 yıldan beri yüzde 10'lara kadar düştüğünü vurgulayan Müsteşar Ercan, Milli Savunma Bakanlığı bütçesinin yüzde 30'unun personele, yüzde 30'unun tüketime, yüzde 35'inin de yatırıma harcandığını kaydetti. Yüzde 35'lik yatırımın da beşte birinin dış yatırımlara ayrıldığını söyleyen Müsteşar Ercan, dış alımlar için kullanılan kaynağın, bu bütçenin yaklaşık sekizde birini oluşturduğunu bildirdi. Müsteşar D. Ali Ercan, Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nın yılda yaklaşık 1 milyar doları bulan fon gelirleri ile birlikte toplam milli savunma bütçesinin 8 milyar dolar civarında olduğunu belirtti.
Türkiye'nin GSMH'sinin yaklaşık 200 milyar dolar olduğunu ve bunun da büyük kısmının yurt içinden karşılandığını ifade eden Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. D. Ali Ercan, "Yurt dışı gelirlerimiz, sanayi ihracatından yüzde 12 ve turizm gelirlerinden de yüzde 18 olmak üzere GSMH'nin yüzde 30'unu meydana getirmektedir. Yıllık sanayi cirosu 44 milyar dolar, bunun 1/10'u mertebesindeki kısmı olan yaklaşık 4 milyar dolar da kısmen veya tamamen savunma ağırlıklı faaliyetlerin yıllık cirosudur" diye konuştu.
Savunma sanayiinde Ar-Ge'ye ayrılan payın çok zayıf kalmasından yakınan Müsteşar D. Ali Ercan, "Ancak bu durum sadece Türkiye'nin değil, Hindistan ve Çin dışındaki tüm fakir ülkelerin genel manzarasıdır. Bunun sebebi de Ar-Ge'nin çok pahalı bir uğraş olmasıdır. Ancak, yakınmak yerine, eldeki imkanlarla olabildiğince Ar-Ge yapabilmek yönünde gayret gösterilmesi de gerekmektedir" dedi.
SAVUNMA YATIRIMLARINDA GELİŞME Müsteşar Ercan, Türkiye'de savunma sanayii alanındaki yatırımlara bakıldığında, 1980'lerden bu yana gittikçe bir gelişim görüleceğini vurgulayarak, "Kıbrıs ve Güneydoğu Anadolu olayları ister istemez, Türk savunma sanayiinin gelişimine ivme kazandırmıştır. Türkiye'de son yıllarda savunma alandaki yatırımların yıllık tutarı 300 milyon dolar ve fert başına düşen yatırım da 5 dolar düzeyine erişmiştir. Bugüne kadar gerçekleştirilen toplam yatırımın tutarı ise yaklaşık 3 milyar dolardır" diye konuştu.
SAVUNMA PAZARINDA DARALMA
ABD, İngiltere ve Fransa'nın yıllardan beri, uluslararası savunma pazarını ellerinde tuttuklarını söyleyen Müsteşar Ercan, "Rusya, Almanya, Çin ve İsrail de sayılırsa, savunma pazarının yüzde 85-90'ının bu 7 ülke arasında paylaşıldığı söylenebilir. Geriye kalan yüzde 10-15'lik dilim, Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 40 ülke arasında bölüşülmektedir. Dünya savunma pazarı giderek küçülmekte olup, 40 milyar dolara kadar inmiştir. Soğuk savaş döneminin hemen ertesinde bu rakamın 60-80 milyar dolar mertebesinde olduğu düşünülürse, yarı yarıya bir azalma olduğu görülecektir" dedi.
PROJELERDEKİ YEREL PAY ORANLARI 1991-2001 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde, Savunma Sanayii Müsteşarlığı'nca yürütülerek tamamlanan 10 projede, toplam 902 milyon dolarlık yerli katkı gerçekleştirildiğini ve ortalama yüzde 38 yerel pay oranına ulaşıldığını anlatan Müsteşar D. Ali Ercan, "Bu kapsamda, sözleşmeye bağlanmış yerlileştirme faaliyetlerinin takibi ve firmalarca gerçekleştirilmeyen taahhütlere ceza uygulanması, yabancı kaynaklı yönetim, malzeme, işçilik ve hizmet bedelleri gibi üretimle ilgili giderlerin azaltılması, ücret, kar, faiz transferi gibi çeşitli isimler altında yabancılara ödenen kaynağın asgariye düşürülmesi için her türlü gayret gösterilmektedir" diye konuştu.
Müsteşarlığın kuruluşundan bugüne kadar imzalanan 40 adet offset anlaşması kapsamında toplam 3.1 milyar dolar tutarında offset taahhüdü alındığını vurgulayan Müsteşar Ercan, alınan toplam taahhüdün gerçekleştirilmesi için şirketlerin ortalama 7 yıllık süreleri bulunduğunu bildirdi.
Müsteşar Ercan, Mayıs 2002 tarihi itibarıyla, söz konusu taahhüdün şirketlerce gerçekleştirilmesi gereken 2.1 milyar dolarlık kısmının yüzde 90'ının gerçekleştirildiğini, kalan kısım için şirketlerin yıl sonuna kadar süreleri bulunduğunu söyledi.
Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. D. Ali Ercan'ın verdiği bilgiye göre, 2001 yılında gerçekleştirilen offsetlerin kategorilere dağılımı şöyle: Yüzde 27 savunma sanayii ürün ve hizmet ihracı, yüzde 9 sanayi ürünleri ihracı, yüzde 13 teknolojik işbirliği, Ar-Ge, eğitim, yüzde 6 yerli katkı fazlası, yüzde 45 diğer döviz kazandırıcı işlemler.
1.7 MİLYAR DOLARLIK PAY KESİLDİ
1985-2000 yılları arasında Savunma Sanayii Destekleme Fonu'nda (SSDF) toplanan 11.6 milyar dolar gelirin yaklaşık yüzde 70'inin projelerde kullanıldığını belirten Müsteşar Ercan, bu gelirin 38 milyon dolar gibi çok küçük bir kısmının (yüzde 0.4) Ar-Ge'ye ayrılabildiğini, kur farkından kaynaklanan yaklaşık 1.5 milyar doların da kullanılamadığını bildirdi. Ercan, SSDF'nin önemli gelir kaynaklarından olan Akaryakıt Tüketim Vergisi'nden alınan 1.7 milyar dolarlık payın bir hükümet kararı ile iptal edildiğini de hatırlattı.
Müsteşar Prof. Dr. D. Ali Ercan, bugüne kadar gerçekleşmiş dağılımdan farklı olarak, 2002 yılında beklenen 700 milyon dolarlık gelirin yüzde 90'lık kısmının Türk Silahlı Kuvvetleri'nin modernizasyon projelerine harcanması yanında, Ar-Ge'ye en azından yüzde 2'lik, ayrıca savunma sanayinin yurt dışı tanıtımı için gerekli faaliyetlerin finansmanına yüzde 1'lik pay ayrılması yönünde Savunma Sanayii İcra Komitesi'ne öneriler yapıldığını da kaydetti.
28 AR-GE ÇALIŞMASI
Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından bugüne kadar başlatılan 28 Ar-Ge çalışmasının 25 tanesinin tamamlandığını ve 3 tanesinin de devam ettiğini açıklayan Ercan, "Üniversitelerimiz, araştırma kurumlarımız ve endüstrimizle beraber yürüttüğümüz bu faaliyetlerde kara, elektronik, hava, deniz araçları ve zırh konularında çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Toplamı bin 87 ayı bulan bu projelerin tutarı yaklaşık 93 milyon dolardır" dedi.
