Sebze Ve Meyve Ticareti İle Toptancı Hallerine Yeni Düzenleme

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, belediyelerin toptancı hallerini kurarken, “Toptancı Hali Kuruluş Komisyonu” adı verilen ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan temsilcilerin yer aldığı komisyonun, halin kurulacağı alanın yönetmeliğine uygunluğa yönelik hazırlayacağı raporu göz önünde bulunduracağını bildi. Hallerde, işyeri sayısı 30 ile 100 olanlar küçük, 101 ila 250 olanlar orta, 251 ve üzeri olanlar ise büyük toptancı hali olarak sınıflandırılacak.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada, alıcı ve satıcıların bir araya getiren ve fiyat oluşumuna katkı sağlayan merkezler olan toptancı hallerinin modern bir yapıya kavuşturulması ve sebze ve meyve ticaretinin kalitelisini, standartlara ve gıda güvenilirliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını sağlamanın 5957 sayılı Kanunun temel amaçları arasında yer aldığını bildirildi.

Hazırlanan yönetmelik ile, toptancı hallerinin sahip olması gereken asgari şartların, hallerin yönetim ve işleyişinin nasıl olacağı, meslek mensuplarının hakları ve yükümlülükleri ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği belirtilen açıklamada şunlar kaydedildi:

“Artık belediyelerimiz toptancı hallerini kurarken, ‘Toptancı Hali Kuruluş Komisyonu’ adını verdiğimiz ve çeşitli kurum ve kuruluşlardan temsilcilerin yer aldığı komisyonun, halin kurulacağı alanın Yönetmeliğe uygunluğuna yönelik hazırlayacağı raporu göz önünde bulunduracaklardır.

Hallerden, işyeri sayısı 30 ila 100 olanlar küçük, 101 ila 250 olanlar orta, 251 ve üzeri olanlar ise büyük toptancı hali olarak sınıflandırılmıştır. Sınıflarına göre toptancı hallerinin taşıması gereken asgari koşullar ayrı ayrı belirlenmiştir. Yönetmelikle, sınıf farkı aranmaksızın tüm toptancı hallerinde, iş yerlerinin yanı sıra, idare binası, fiyat panosu, bilgi işlem sistemi, hoparlör sistemi, aydınlatma sistemi, güvenlik kamerası, giriş-çıkış kontrol kulübesi, ağırlık kontrol ünitesi, çöp toplama yeri, tuvaletler, otopark ve boş ambalaj depolama yeri olması zorunluluğu getirilmiştir. Orta ve büyük toptancı halleri ise, tüm Toptancı Hallerde ortak bulunması gereken bu hususların yanında laboratuvar ve işyerlerinde faaliyet gösterenlerin talebi üzerine soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama tesislerine sahip olacaklardır.”

Yeni kurulacak toptancı hallerinde tespit edilen asgari şartların aranması ve mevcut pazar yerlerinde asgari şartların sağlayabilmesi için bir geçiş dönemi öngörüldüğü belirtilen açıklamada, belediyelerin, mevcut toptancı hallerinin asgari şartları sağlayıp sağlamadığının tespitinde ve toptancı hallerinin taşınması ya da kapatılmasında, Toptancı Hali Kuruluş Komisyonu’nun inceleme raporunu dikkate alacağı kaydedildi.

Mevcut toptancı hallerinden, 1 Ocak 2013 tarihine kadar bilgi işlem sistemini kurmayan ve gerekli teknik donanımı sağlamayanlara, 1 Ocak 2015 tarihine kadar ise diğer zorunlu hizmet tesislerini oluşturmayanlara mahallin mülki idare amiri tarafından yüz bin Türk lirası idarî para cezası verileceği ifade edilen açıklamada,

“Cezayı takip eden bir yıl içinde zorunlu hizmet tesislerini oluşturmayanların faaliyetleri ise aykırılık giderilene kadar mahallin mülkî idare amiri tarafından durdurulacaktır. Artık, büyükşehirler hariç, belediye sınırları içinde birden fazla toptancı hali kurulamayacaktır. Belediyelerimiz, toptancı hali kurmak üzere mahalli idare birlikleri kurabileceklerdir. Gerçek veya tüzel kişiler, belediyeden izin almak ve belli bir miktar teminat vermek kaydıyla toptancı hali kurulabileceklerdir. Bu hallerin, anonim şirket veya kooperatif şeklinde faaliyet göstermesi esası benimsenmiştir. Belediyelerimiz, şehir içinde kalan, çevreye, altyapıya ve trafiğe yük getiren, ulaşım imkanları ve alan büyüklüğü yetersiz olan ve uygun çalışma ortamı bulunmayan toptancı hallerini, Toptancı Hali Kuruluş Komisyonunun inceleme raporunu dikkate alarak başka bir alana taşıyabilecek ya da kapatılabilecektir. Yine, kurulduğu yer itibariyle Yönetmelikte belirlediğimiz şartları sağlamayan ya da verimli çalışmayan toptancı halleri de belediyelerimizce kapatılabilecektir. Yönetmelikle, toptancı hal yönetim biriminin görev, yetki ve sorumluluklarını, uygulamada yaşanan sıkıntıları giderecek şekilde detaylı olarak belirlenmiştir ve hal yöneticilerinin, sahip olması gereken diğer niteliklerinin yanı sıra, illerde en az lisans, ilçe veya beldelerde ise en az lise mezunu olmasını öngörülmüştür. Toptancı hallerinde görevlendirilecek asgari zabıta sayısı, küçük toptancı hallerinde üç, orta toptancı hallerinde on beş, büyük toptancı hallerinde ise otuz olarak belirlenmiştir. Belediyelerimiz, hal zabıtaları aracılığıyla toptancı hali içinde ve dışında denetim yapabileceklerdir” denildi.

Artık hallerdeki iş yerlerinin, kiralama veya satış yoluyla işletilecek olup, mevcut toptancı hallerindeki tahsisli işyerleri, tahsis sahiplerine hiçbir işleme gerek kalmaksızın on iki yıl süreyle kiralanmış sayılacağı belirtilen açıklamada, halde faaliyetlerini kanuna uygun şekilde yürütenlere yönelik de çeşitli imkanların öngörüldüğü ifade edildi.

Kira süresi sona eren bir kişiyle, serbest rekabeti engelleyici anlaşmalar yapmamış, piyasada darlık oluşturucu davranışlarda bulunmamış, gerçeğe aykırı rapor ve belgeler düzenlememiş olması kaydıyla ihaleye çıkılmaksızın yeniden kira sözleşmesi yapılabilmesi imkanın da getirildiği ifade edilen açıklama şunlar kaydedildi:

“ Yine, ticarî güvenin sağlanması ve tarafların haklarının korunması amacıyla toptancı halinde faaliyet gösterenlerden teminat alınması öngörülmüştür. Böylece taraflar, bu teminatlar kullanılmak suretiyle, hakem heyetince alacağın teminattan kesilerek ödenmesine karar verilmesi durumunda, alacaklarını kısa bir sürede elde edebileceklerdir.

Yönetmelikle, vefat etme veya çalışamayacak derecede kaza geçirme, hastalık ya da yaşlılık gibi zaruri hallerde satış yerlerinin kanuni mirasçılara devredilebilmesi imkanını getirilmiştir. Ayrıca, serbest rekabeti engelleyici anlaşmalar yapmamış, piyasada darlık oluşturucu davranışlarda bulunmamış, gerçeğe aykırı rapor ve belgeler düzenlememiş olan kiracılar da, işyerlerini başkalarına devredebileceklerdir. Yine, işyeri malikleri de, Yönetmelikle belirlediğimiz şartlara sahip kişilere işyerlerini satış yoluyla devredebileceklerdir.

Toptan veya perakende satmak üzere mal satın alanlar, satın alınan malların alış bedelinden kanuni kesintiler dışında reklâm, stant, zayi ve diğer gerekçelerle herhangi bir kesinti yapamayacaklardır. Bu düzenleme ile de üreticilerin ve küçük işletmelerin hakları korunmuş olacaktır.

Halde malların satışa arz şekli bölünmeden bulunduğu kasa, çuval, sandık ve benzeri kaplarda satılacaktır. Satılan malların üzerinde veya kap ya da ambalajlarının herkes tarafından kolaylıkla görülebilecek bir yerinde malın üretim yeri ve üretim şekline ilişkin bilgileri içeren künye bulunacaktır.

1 Ocak 2013’ten itibaren toptancı hallerinde faaliyet gösterenlerce kimlik kartı taşıma zorunluluğu getirilmiştir. 1 Ocak 2015’ten itibaren ise elektronik tartı kullanımını zorunlu hale getirilmiştir.”