Sedimantasyon nedir, neden yapılır? Sedimantasyon yüksekliği ne anlama gelir?

Sedimantasyon, vücutta iltihap, bağışıklık sistemi hastalıkları, kanser gibi hastalıkların tespiti için kullanılan bir kan değeridir. Kısaca sedim olarak bilinen sedimantasyon oran testi yani ESR (eritrosit sedimantasyon hızı) ile birçok hastalığa dair tanının konulmasında doktorunuza yardımcı olan bir testtir. Amacı ise vücuttaki iltihaplanma (inflamatuvar) oranını tespit etmektir. Sedimantasyon yüksekliği veya sedimantasyon oranı, özellikle kanser ve bağışık sistemine dair hastalıkların tespiti için önemli bir testtir. Sedimantasyon nedir, sedimantasyon yüksekliği ne anlama gelir, sedimantasyon normal değerleri ne olmalıdır gibi soruların cevapları ile sizlere bu konuda yardımcı olmaya çalışacağız...

SEDİMANTASYON NEDİR?

Sedimantasyon testi, vücuttaki iltihabı tespit etmek için kullanılan ve kan üzerinde yapılan bir test olup ESR (eristrosit sedimantasyon oranı) veya sedim olarak da ifade edilir. Sedimantasyon, kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) çökme hızını ölçer. Uzmanlar tarafından damardan alınan kan özel deney tüpüne konulur. Sedimantasyon testi, yarım saatte, iki saatte ve 24 saatte olmak üzere değişik zamanlarda ölçümü yapılır. Bu test ile enfeksiyon, kanser ve bağışıklık sistemi hastalıkları gibi birçok hastalığın teşhis edilebilir.

NORMAL SEDİMANTASYON DEĞERİ NEDİR?

Sedimantasyon değeri, test tüpündeki kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarlar) bir saatte ne kadarının dibe çöktüğü ölçülerek bulunur. Normal sedimantasyon değerleri; kadınlar için 8, erkekler için 5 olarak belirlenmektedir. Sedimantasyon değeri normal aralıkları ise şu şekildedir;

ERKEKLERDE
50 YAŞ ALTI İÇİN: <15 nm/saat
50 YAŞ ÜSTÜ İÇİN: <20 nm/saat

KADINLARDA
50 YAŞ ALTI İÇİN: <20 nm/saat
50 YAŞ ÜSTÜ İÇİN: <30 nm/saat

ÇOCUKLARDA <10 nm/saat

YENİDOĞAN < 2 nm/saat

Sedimantasyon değeri için 70 yaşından sonraki ölçümler için yaş+10/2 formülü ile normal değerin üst sınırı hesaplanır.

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ NE ANLAMA GELİR?

Sedimantasyon değeri ölçümü, vücuttaki iltihaplanma olup olmadığına karar vermek ile birlikte daha önceden olduğu bilinen inflamasyon oranını takip etmek için de yapılır. Sedimantasyon yüksekliği ise bu iltihaplanmanın oranını gösterdiği gibi tek başına bir tanı koymanıza yetmez. Bu değer, belli bir hastalığı göstermez fakat sedimantasyonun yüksekliği anormal bir durum olduğunu (enfeksiyon, iltihaplı romatizmal hastalıklar, kanser gibi) ve belli aralıklarla takibi ise, bu anormal durumun seyri hakkında doktorunuza bilgi verir.

SEDİMANTASYON YÜKSEKLİĞİ NEDENLERİ

Peki sedimantasyon değeriniz yüksek çıktı ise bunun nedeni ne olabilir? Tabii ki direkt olarak bir hastalık söylenemez. Pek çok hastalık sedimantasyon yüsekliğine neden olur. Bunlarında başında da iltihaplı hastalıklar gelir.

1- İLTİHAPLI HASTALIKLAR

Sedimantasyon değerinin yüksek olmasına virüs, bakteri ve mantar gibi canlıların neden olduğu zatürre, tüberküloz, apandist, ateşli romatizma gibi hastalıklar neden olabilir. Aynı zamanda kas, eklem veya damarlarda iltihapa neden olan hastalıklardan bazıları da sedimantasyon yükselmesine sebep olabilir.

Enfeksiyonlar ( pnömoni, piyelonefrit=böbrek enfeksiyonu, apandisit , kalp, eklem, deri, kemik enfeksiyonları gibi)

2- BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

Bağışıklık sistemi, bazen vücut için sağlıklı olan şeylere tepki gösterebilir. Bunun sonucunda da alerjik durumlar ortaya çıkabilir. Bağışıklık sistemine dair aşağıdaki bu tip hastalıklar ise sedimantasyon değerini yükseltebilir.

Otoimmün hastalıklar (vaskülit, lupus, romatoid artrit gibi) ve diğer iltihaplı romatizmalar (polimiyaljiya romatika, dev hücreli arterit, ankilozan spondilit gibi)

3- KANSER

Sedimantasyon testinin yapılmasının nedenlerinden biri de kanser teşhisi içindir. Bu yüzden aşağıdaki bazı kanser türleri, sedimantaston değerinin yüksek çıkmasına neden olabilir.

Kanser (özellikle lenfoma, multiple miyeloma, karaciğer ve böbrek tümörleri gibi)

4- DİĞER NEDENLER

Yukarıda sayılan hastalıklar dışında sedimantasyon yüksekliğine gebelik ve pre-eklampsi (gebelik toksemisi) ile obezite (aşırı şişmanlarda, hafif-orta dereceli yükselme olur)’nin neden olabileceği uzmanlar tarafından tespit edilmiştir.

SEDİMANTASYONUN DÜŞÜK ÇIKMASI NEDEN OLUR?

Sedimantasyon yüksekliği gibi düşük çıkması da bazı nedenlere bağlıdır. Sedimantasyon değerinin düşük çıkması, vücuttaki iltihap oranını az olmasına delil olduğu gibi hastalığın olmadığı anlamına gelmez. Polisitemi denilen bu durum, kandaki eritrosit sayısının fazla olması veya negatif yüklü eritrositlerin fazla olması nedeniyle çökme olmaması nedeniyle olabilir. Mesela KOAH hastaları, dalgıçlar ve yüksek rakımda yaşayanlarda eritrosit oranı yüksektir ve bu durumda sedimantasyon değeri düşük çıkabilir.

Sedimantasyonun düşük çıkmasına, yüksek kan şekeri, siroz gibi ciddi karaciğer hastalıkları ve orak hücreli anemi neden olabilir.

SEDİMANTASYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Sedimantasyon değeri, alyuvarların çökme hızına bağlıdır. Bu nedenler alyuvarların çökme hızına etkileyen aşağıdaki hastalıklar veya durumlar, sedimantasyon değerini etkileyen faktörlerdir.

Anemi (kansızlık; sedimantasyon hızı hafif yükselir)

Gebelik (sedimantasyon hızı hafif artar)

Menstrual peryot (adet kanaması döneminde hafif artar)

İlaçlar (Bazı ilaçlar sedim hızını artırabilir).

SEDİMANTASYON DEĞERİ NASIL DÜŞÜRÜLÜR?

Sedimantasyon testi sonrasında değeriniz yüksek çıktı ise öncelikle bir iç hastalıkları doktoruna başvurmanız gerekmektedir. Dahiliye doktorunuz, sedimantasyon testi sonrasında size başka testler yapabilir ve tam bir teşhis koyabilir. Uzmanlar aşağıda verilen önerileri de uymanızı tavsiye ediyor

A- SPOR YAPMAK: Sağlıklı olmak için düzenli spor yapmak önemlidir. Günde minumum yarım saat yapılan spor ile bağışıklık sistemini güçlendirmek mümkün olur. Böylece vücutta iltihaplanmanın önüne geçilebilir.

B- DÜZENLİ UYKU: Uzmanlar, günlük 7-8 saat uykuyu tavsiye ediyor. Uyku, sağlık için çok önemli bir faktördür. Uykusuzluk, iltihap oluşumunu tetikleyebileceği için inflamatuar hastalıklarının geç iyileşmesine neden olabilir.

C- SUSUZLUK: Sağlık bir vücut için uzmanlar tarafından önerilen günlük içilmesi gereken su miktarı 8-10 bardaktır. Vücudun yeterli sıvı almaması durumunda birçok rahatsızlığın görülmesi olabilir. Bu yüzden mümkün olduğunca özellikle su tüketimi, sedimantasyon değerinin düşük olmasına sağlar.

D- İLTİHAP GİDERİCİ BESİNLER: Sedimantasyon değeri, vücuttaki inflamasyon oranını gösteriyorsa iltihap giderici besinler ile bu değeri düşürebiliriz. O zaman sağlığımız için yararlı olan ve aynı zamanda iltihap giderici besinler olan zencefil, zerdeçal, sarımsak, kekik günlük olarak tavsiye edilen oranlarda tüketilmedir.