Söyleşi: Yazgülü Yüksek
Fotoğraf: Tijen Burultay
Masallar bize ne anlatıyor? Sizin bu büyülü dünyayı keşfiniz nasıl oldu?
Masallar geçmiş dünyanın insanlarının bize uyarısıdır, bizim başımıza gelenler sizin başınıza gelmesin sözleri; ben ettim sen etme demektir. Masallar hem insanın kendi içinde hem de insanlar arasında, toplum içinde iyiliğin kötülükle mücadelesinin öyküsü. Bu yüzden, iyiler kazanamazsa kötüler dahil herkes kaybeder. O yüzden, öykünün sonunda her zaman iyiler kazanır ya da herkes kaybeder. Bu dünyayı nasıl keşfettiğimi soruyorsunuz. Dünyanın, gezegenin ekolojik felakete gidiyor olması beni uyandırdı. Herkes bu gerçeği biliyordu ama bir şey yapmak için çırpınanlar herkes değildi. En azından sadece güçsüzler, iyiler çırpınıyordu; güçlüler gezegeni bitirmek için birbiriyle yarışıyordu. Geçmiş bilgeliğin sırlarını araştırmaya karar verdim ve özellikle masalları tercih ettim.
Önceki kitaplarınızdan Kayıp Deniz, Cinistan ve Hakikatçi’de masalların peşine düşüyordunuz. Şehrazad’ın Sırları devam kitabı mı yoksa öncüllerini daha iyi anlayacağımız bir başucu kitabı mı?
Aslında ikisi de. Hem bir devam kitabı çünkü masallarla ilgili hem de önceki kitaplarda çok belirgin olarak açıklanmayan, okurun keşfetmesinin arzulandığı sırları madde madde açıklıyor.
Masal sözlüğü yazmaya nasıl karar verdiniz? Masalların sözlüğü var mı gerçekten, herkes kendi anlamını çıkaramaz mı?
Masal sözlüğü yazmaya tam da sorunuzun ikinci bölümü nedeniyle karar verdim. Herkes masallardan kendi anlamını çıkaramaz. Çünkü masalın arzusu herkesin iyiliğin peşinde olmasıdır. Masal toplumun bireyden, birlikte yaşamanın tekil yaşamadan daha önemli olduğu zamanlara aittir. Masal biz duygusunun geçerli olduğu zamandır. Masalları yok eden modern toplum ben’in yüceltildiği zamandır. Masalın bir yaratıcısı yoktur, onu toplum yaratır, sözlü aktarır; modern zaman öykülerini ise adı soyadı belli bireyler anlatır. Masal yüzlerce yıl içinde kanıtlanmış düşünceleri, erdemleri, yapılması ve yapılmaması gerekenleri sırların içine gizleyerek benimsetmeye çalışır. Dayatmamak için apaçık söylemez; sen bulursun ve masalın erdemini benimsersin.
Şehrazad’ın Sırları’nı okuyanlar, Binbir Gece Masalları’nı çok daha farklı bakış açısıyla anlayacak diyebilir miyiz?
Geçmiş zamanın masal dinleyicileri gibi sırları bilseydik bugün de Binbir Gece Masalları’nın bize anlatmak istediklerini zorlanmadan anlardık. Bugün masalın içerisinde geçen örneğin uçan halı, örneğin sihirli ayna, örneğin teki kaybolmuş pabuç, kırmızı başlık veya Alaaddin’in Sihirli Lambası’nın yalnızca masalın bize sunduğu fantezi olduğu sanılıyor. Oysa bunlar masalın bize anlatmak istediği sır imgeleri. Bu sırları bilmeden Binbir Gece’yi ya da diğerlerini okuyup dinlemek anlamadığımız dilde güzel müzikli şarkılar dinlemeye benzer.
Masalların sözlüğü nasıl yazıldı? Kitabın oluşum sürecini anlatır mısınız?
Masallarla ilgili yazdığım Hakikatçi ve Cinistan inceleme kitaplarından ve masal romanım Kayıp Deniz’den sonra okurun daha kolay yararlanacağı bir sözlük yazmaya koyuldum. Diğer kitaplarımda anlattığım sırları sözlük tarzında madde madde yazıyordum. Her gün bir madde yazarak başladım. Bazı günler hiçbir şey yazamıyordum; sonlara doğru günde birden fazla madde yazdığım da oldu. Ama bu sözlük alışılmış, ansiklopedik, didaktik tarzdan uzakta, benim daha hoşuma giden, serbest, edebi, öyküsel lezzette kaleme alındı. Böyle yazmak bana daha güzel geliyor. Fizik teorisi yazsaydım onu da böyle yazardım sanırım.
Sözlükte yer alan maddeleri neye göre seçtiniz, açıklamalarını nasıl oluşturdunuz?
Sözlükte yer alan maddeleri harf sırasına göre dizdim ama bazen bir konu başlığının çok uzun anlatılması gerektiğinde o maddeleri birbiri sıra gelecek şekilde çoğalttım. Tek sözcükten değil, üç, bazen dört hatta daha fazla sözcükten oluşan başlıklar koydum. Bu benim tarzımı daha iyi sergiliyordu. Açıklamalarda masalların zamanının dışında bir bilime, kaynağa hiç referans vermedim sayılır. Örneğin Binbir Gece Masalları’nın Freud’dan belki iki bin yıl önce insanın ikinci bilinçaltını keşfettiğini, bu sözlükte bulabilirsiniz. Geçmiş zamanın insanları bu ikinci bilinci masallar aracılığıyla biliyordu.
Bundan sonrası için yeni kitap projeniz var mı?
Sanırım kitap yazma fikrinden hiçbir zaman vazgeçmeyeceğim. Yine Kayıp Deniz gibi kurgusal bir kitap yazmayı planlıyorum. Yazılmış ama yayınlanmamış kitaplarım var, belki onları bastırırım. Henüz kafamın içindekileri ben de bilmiyorum.
