Sel felaketlerinden korunma yöntemleri

İSTANBUL (İHA) - Seller, Türkiye'de en sık görülen ve en tahrip edici doğal afetlerden biri. Sellerin sebep olduğu hasar sadece su basması ile sınırlı değil. Aynı zamanda, sel ile beraber akan çamur ve diğer dağ kalıntıları da büyük problemlere yol açıyor. Sellerin yüzde 70'i insanlar uykudayken geceleri oluştuğu için, doğru ve zamanında uyarılamayan insanlar için büyük tehlikeler doğuruyor. Seller her zaman yağmur yağan yerlerde de görülmüyor. Tüm gün boyunca günlük-güneşlik olan bir yer, kilometrelerce öteden gelen sel suları tarafından da tahrip edilebiliyor. Bu sebeple, meteorolojik ihbarlara ve gök gürültülerine günlük-güneşlik günlerde de kulak kabartılması, herkesin sellere karşı hazırlıklı olması ve sellerden korunma konusunda bilgilenmesi büyük önem taşıyor.

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Meteoroloji Mühendisliği bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, gerçekte sellerin, oluşma süreleri bakımından 'sel ve taşkınlar' ile 'ani seller' olmak üzere ikiye ayrıldığını bildirdi. Prof. Dr. Kadıoğlu, sel ve taşkınların, bir hafta veya daha uzun süre içinde dere ve nehir yataklarında, dağlık alanlarda, şehirlerde ve kıyılarda oluşabileceğini, ani sellerin ise 6 saat içinde, çöller dahil, dünyanın her tarafında oluşabileceğini belirtti. Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, "Ani seller için çoğu kez sel uyarısı yapılamaz, ani seller, ani sel gözetleme alanında uyarısız oluşabilir. Bu nedenle, sellerde toplumun hızlı hareket etmesi ve hızlı hareket edebilmek için de hazırlıklı olması şarttır" dedi.

ANİ SELDE 1 SAAT TAHLİYE SÜRESİ
Derelerin su seviyesinin, şiddetli yağışların başlamasından bir saat sonra veya daha kısa süre içinde beklenenden çok daha hızlı şekilde yükselebileceğini (ani sel) ifade eden Prof. Dr. Kadıoğlu, "Özellikle ani sellerde, dere ve nehirlerin aşağı kısımlarındaki halkın uyarılması ve bu bölgelerin boşaltılması için en fazla bir saatlik süre vardır. Bu yüzden, bu bölgelere yerleşmiş insanların, muhtemel bir sel tehlikesi karşısında bölgeyi en geç bir saat içinde boşaltabilecek şekilde hazırlıklı olmaları gerekir. Bu nedenle gelişmiş ülkelerde halka, Sel Gözetleme (gözetleme alanındaki dere, nehir, göl, deniz taşarak alçak yerleri su basma ihtimali var, hazırlıklı ol!) ve Sel Uyarısı (gözetleme alanında sel şu an oluşmakta veya her an oluşabilir, derhal tedbir al!) şeklinde iki aşamalı ihbarlar yapılır" diye konuştu.

SELDEN ÖNCE YAPILMASI GEREKENLER Bu arada, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Meteoroloji Mühendisleri Odası'nın hazırladığı broşürde, sel yataklarına yerleşilmemesi, kamp kurulmaması ve otomobil park edilmemesi gerektiği hatırlatılarak, "Bulunduğunuz noktanın sele maruz kalma riskini öğrenin. Bölgedeki sel uyarı işaretlerini ve yerel erken uyarı sistemlerini öğrenin. Bina içinde ve dışında yüksek ve sel basma tehlikesinin az olduğu güvenli yerleri belirleyin. Gerektiğinde kullanmak üzere kum, kum torbaları, naylon, çivi, kontrplak, tahta vb. inşaat malzemelerini depo edin ve bir alet sandığını hazır bulundurun. Binanızın kanalizasyon bağlantısına sel sularının gelmemesi ve lağımın geri basmaması için, bir cek-valf vanası yerleştirin. Zemin katlarındaki elektrik tesisatını, makine vb. mekanik teçhizatı 100 yıllık sel su seviyesinin üzerinde bir yüksekliğe yerleştirin. Sel anında binayı boşaltmak için plan ve tatbikatlar yapın. Kaçış yolunu bilin. Aranabilecek polis, itfaiye vb. birimlerin telefon numaralarını görünür bir yere asın. Sigorta poliçesi vb. kıymetli evraklarınızı özel kasalara veya su geçirmez kaplara koyun. Bir sel çantası veya birden fazla sel çantaları hazırlayın. Her yağmurda seli hatırlayın. Muhtemel bir meteorolojik sel gözetleme ve uyarısı için hava durumu raporlarını ve haberleri takip edin" önerilerinde bulunuluyor.

SEL ÇANTASI
Broşürde, sel çantasında olması tavsiye edilen malzemeler de şöyle sıralanıyor: "İlk yardım malzemeleri ve kişilere özel hayati önem taşıyan ilaçlar. Her bir kişi için, üç gün yetecek kadar şişe suyu ve konserve vb. kolay bozulmayacak, fazla pişirme ve hiç soğutma gerektirmeyen diğer yiyecekler. Bunlar her altı ayda bir değiştirilmeli. Mekanik konserve açacağı. Çocuk, engelli, yaşlı ve hayvanlar için gerekli diğer malzemeler. Bir değişimlik elbise ve iç giyim malzemesi. Her bir kişi için bir battaniye ve uyku tulumu. Plastik bot, eldivenler ve sağlam ayakkabılar. Bir miktar bozuk para, kredi kartı ve arabanın yedek anahtarı. Çalışır durumda pille çalışan bir el radyosu, ışıldak, el feneri ve yedek piller".

SEL UYARISI VERİLİRSE Sel uyarısında nasıl hareket edileceği ise broşürde şöyle anlatılıyor:
"Bina içindeyseniz, pilli radyodan hava durumu raporlarını ve haberleri takip etmeye devam edin. Sel çantanızı ve acil durumda kullanmak için hazırlandığınız malzemeleri yanınıza alın. Size bağımlı kişileri, engellileri ve hayvanları unutmayın. Gereksiz yere telefonu kullanmayın. Tüm elektrikli ev aletlerini, şalterleri ve vanaları kapatın. İstenildiğinde evden ayrılmaya hazır olun.
Otomobilde: Eğer otomobilinizin üzerine bir elektrik teli düşerse, elektrik kesilene kadar otomobilin içinde kalın. Yangın veya başka bir nedenle otomobili terk etmek zorundaysanız, ayaklarınız yer ile temas ettiğinde vücudunuzun hiç bir noktası otomobille temas etmeyecek şekilde araçtan atlayınız. Görünüşe aldanmayarak dibi görülmeyen hiç bir sel suyuna otomobil ile girmeyin, sel suları ile karşılaşınca durun ve başka bir yöne gidin. Unutmayın, dizinize kadar yükselmiş sel suyu otomobilinizi kaldırıp götürebilir. Kestirme yolları değil, belirlenmiş tahliye yollarını kullanın. Arızalanan ve stop eden otomobili hemen terk edin. Otomobili itmeye kalkışmayın. Hızla yükselebilen sel suları otomobille birlikte sizi de sürükleyip götürebilir.
Dışarıda: Yüksek bir yere çıkıp bekleyin. Unutmayın, elektriği sadece metal cisimler iletmez. Kopmuş elektrik telleri ile temas halinde olabilecek su birikintilerinden, bahçe çitlerinden, ağaçlardan ve diğer ıslak cisimlerden uzak durunuz. Görünüşe aldanmayarak dibi görülmeyen veya ayak bileğinize kadar yükselmiş sel sularına yürüyerek girmeyin. Çocuklarınıza su birikintilerinin çevresinde, mazgalların etrafında, kuru vadi vb. yerlerde oynamasına asla müsaade etmeyin".

SELDEN SONRA
Broşürde, sel suları çekilmeye başlamadan önce tehlikenin geçmiş sayılmayacağı kaydedilerek, "Yerel idare tarafından izin verilmedikçe evinize dönmeyin. Binanız hala su ile çevrili ise içine girmeyin. Komşunuza, yaşlı ve engellilere yardım edin. Evinize girmeden önce binayı temelden çatıya kadar çökme ve yıkılma tehlikesi için kontrol edin. Ayrıca bölgedeki heyelan tehlikesini de göz önünde tutun. Gaz kaçaklarını, yanıcı ve parlayıcı maddeleri düşünerek bina içlerini araştırırken meşale, fener, çakmak ve mum gibi ateşli aydınlatma araçları yerine ışıldak veya pilli el fenerleri kullanın. Yangın tehlikesi için gaz ve su borularında kırık ve patlak, su altında kalmış elektrik kabloları ve elektrikli araçların olup olmadığını kontrol edin. Sigorta işlemleriniz için, tahrip olan binanızın ve eşyalarınızın resimlerini çekin. Sel suları ile evinize taşınabilecek olan kimyasal maddeler ve zehirli yılanlara dikkat edin. Birikintileri uzun bir sopa ile kontrol edip uzaklaştırın. Su basmış olan yerlerdeki elektrikli aletlere dokunmayın. Eğer ıslak değilseniz elektriği ana şalterden kesin. Şehir elektriği kesilmiş ışıklar veya lambalar donuklaşmış ya da titrek bir hal almış ise bir lamba hariç tüm elektrikli aletleri kapatın. Kopmuş hiç bir kabloya dokunmayın. Elektriğe kapılmış kimseleri çekip kurtarma yerine elektriği kesmeye çalışın. Su ile kaplanmış yollara girmeden önce yolun derinliğini kontrol edin. Selden etkilenmiş yiyecekleri, sel suları ile taşınmış sebze ve meyveleri imha edin. Şişe suyundan başka su içmeyiniz. Kuyu sularını ancak kuyudan belli bir süre su çektikten ve kaynattıktan sonra kullanın" deniliyor.