SETA'dan Yurt Dışı Eğitim Raporu: Burs Miktarı Geçim Için Yetersiz

SETA Vakfı, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Yükseköğretim Kurulu (YÖK), yurt dışı öğrenim-araştırma bursu kazanan bursiyerlerin yaşadıklarını sorunları tek tek tespit etti. Araştırma kapsamında, hem MEB hem YÖK bursları ile ilgili olarak toplamda 32 bursiyerle görüşüldü. Bursiyerlerin çoğunluğu, verilen burs miktarının asgari geçimi sağlamak için bile yetersiz olduğunu dile getirdi. Raporda, öğrenimine ABD’de devam eden bir bursiyerin ve kendisi gibi evli olan birçok bursiyer arkadaşının eğitim kalitesine bakmaksızın yaşam masraflarının ‘ucuz’ olduğu eyaletleri tercih ettikleri yer aldı.

SETA Vakfı’ndan Sedat Gümüş ve Veysel Gökbel, ‘2023 İçin Akademisyen Yetiştirme Çabaları: MEB ve YÖK Yurt Dışı Lisansüstü Bursları’ başlıklı bir analiz hazırladı. Analizde, YÖK ve MEB yurt dışı öğrenim-araştırma burslarından yararlanmış ve yararlanmakta olan bursiyerlerle görüşmeler yapılmış ve bu programlarla ilgili mevcut sorunlar tespit edilerek, bu sorunların çözümüne yönelik öneriler geliştirildi. MEB yurt dışı eğitim bursu kapsamında 2012 yılında açılan bin 475 kontenjana 5 bin 390 kişi başvurdu. Bunlardan bin 271’i bir programa yerleştirilirken 204 kontenjan boş kaldı. YÖK’ün 1987’den beri yürüttüğü burs kapsamında 1987-2012 yılları arasında yurt dışına çıkan toplam 3 bin 967 kişiden 506’sı geri dönmedi, 272’si ise istfa etti. 2 bin 618 kişi ise burs programını başarıyla tamamlayıp geri döndü.

Araştırmacılar, MEB yurt dışı lisansüstü eğitim bursundan halen faydalanmakta olan toplam 12 bursiyerle e-posta yolu ile altısı halen burstan faydalanan toplam 10 MEB bursiyer ile YÖK yurt dışı araştırma burslarından faydalanmakta olan veya daha önce faydalanmış olan toplam 10 kişi olmak üzere, toplam 32 bursiyerle yüz yüze veya telefonda görüşmeler yaptı. Katılımcılardan, bursu kullandıkları süre içerisinde veya eğitimlerini tamamladıktan sonra ne gibi sorunlarla karşılaştıkları ve bu sorunların çözümüne yönelik önerilerini ortaya koymaları istendi.

"BURSİYERLERİN EŞ VE ÇOCUKLARININ SAĞLIK SİGORTASINDAN MAHRUM OLMASI BÜYÜK BİR SORUN"

MEB bursu ile yapılan görüşmelerde şu eksiklikler tespit edildi: “Yurt dışında lisansüstü öğrenim yapılacak alanlara kaynaklık eden lisans alanları oldukça dar bir perspektifle belirlenmiş. Ataşeliklerdeki eleman ihtiyacı ve iş yoğunluğu nedeniyle birçok öğrencinin maaşlarının yatırılmasında ve üniversite harçlarının ödenmesinde sorunlar yaşanmakta. Öğrencilere sağlanan burs miktarlarının herhangi bir eyalet veya şehir ayrımı yapılmadan aynı miktarda olmasının getirdiği bazı zorluklar yaşanmakta. Bursiyerlerin, burs aldıkları sürece herhangi bir kamu çalışanı statüsüne sahip olmaması ciddi bir sorun. Bursiyerler, özlük haklarının kötü olmasını, eş ve çocuklarının sağlık sigortasından mahrum olmalarını ciddi bir sorun olarak görmekte.”

YÖK’ün sağladığı araştırma burslarından faydalanan araştırmacı bursiyerler ile yapılan görüşmelerde ise şu sorunların önplana çıktığı görüldü: “Araştırmacıların birçoğu yurt dışına çıkmadan önce kendilerine hiç bir ön bilgi sağlanmadığından şikâyet ediyor. Araştırmacıların birçoğunun ciddi dil sorunu yaşadıkları, hatta bazılarının bu bursları sırf dil öğrenmek amacı ile kullandıkları anlaşıldı. YÖK’ün, bu burslar kapsamında ciddi bir takip mekanizması yok. Araştırmacılar, aldıkları bursla geçimlerini ancak karşılayabildiklerini, yurt dışında bulundukları sürede kurs, seminer, konferans benzeri herhangi bir akademik faaliyete katılamadıklarını belirtiyor.”

Çalışmada her iki burs kapsamındaki mevcut sorunlar ve muhtemel çözüm önerileri, katılımcıların ifadeleri ve kendi görüş ve tecrübeleri çerçevesinde ortaya konuldu. Çözüm önerileri şu şekilde sıralandı:

"MEB, bursiyerlerinin özlük hakları kapsamlı bir şekilde yeniden ele alınmalı, bursiyerlerin, ilişkilendirildikleri üniversitelerle etkili bir iletişim kurmaları sağlanmalı, yurt dışı bursları cazip hale getirmek için zorunlu hizmet süreleri azaltılmalı, bursiyerlerin yurt dışında geçirdikleri süreler resmi hizmetten sayılmalı, yurt dışı eğitim burslarına başvuru koşulları değiştirilmeli, yurt dışı eğitim burslarına daha çok adayın başvurması sağlanmalı.