Sıfır atmak, teknik bir ihtiyaç

ANKARA (İHA) - Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, 23 yılda 11 yeni kupür çıkartmak zorunda kalan Türkiye'de paradan 6 sıfır atılmasının teknik bir ihtiyaç haline geldiğini söyledi.

Serdengeçti, Türk Lirası'ndan 6 sıfır atılmasıyla ilgili olarak Merkez Bankası merkez binasında düzenledeiği basın toplantısında, 2003 yılında yüzde 20'lik enflasyon hedefinin tutturulabileceği kanısı oluştuktan sonra dikkatlerini 2004 enflasyonuna verdiklerini, istikrar programının aksamadan sürdürülmesi ve herhangi bir dışsal şokla karşılaşılmaması halinde bu yılda yüzde 12'lik hedefin tutturulabileceğini gördüklerini hatırlattı.

Enflasyon oranının tek haneli rakamlara çekilmesinin ardından Türk Lirası'ndan 6 sıfır atılmasına ilişkin çalışmalara başlanılmasının planlandığını, bunun da yaklaşık 1 yıl süreceğini hesapladıklarından çalışmalara 2003 yılı Eylül ayından itibaren start verdiklerini belirten Serdengeçti, resmi sürecin 19 Eylül 2003 tarihinde başladığını, yasal sürecin ise 31 Ocak'ta ilgili yasanın Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla son bulduğunu dile getirdi.

Basın mensuplarına yönelik hazırladığı sunumunda, Türk Lirası'ndan 6 sıfır atılmasının gerekçelerini açıklayan Serdengeçti, 1970'lerde başlayan enflasyon sürecinin etkisiyle Türkiye'deki emisyon hacminin 1980 yılı sonuna göre 38 bin kat artarak 31 Aralık 2003 itibarıyla yaklaşık 10.7 katrilyon liraya ulaştığını söyledi. Serdengeçti, "1981'den itibaren çıkarttığımız 20 milyon liraya kadar ki kupürlerde ne yapmışız? Enflasyon ortamında ortalama 2 yılda bir yeni bir kupür çıkartmışız. O iki yıllık dönemde, enflasyon ortalama yüzde 209 seviyesinde gerçekleşmiş. Her defasında çıkardığımız yeni kupürün dolar karşılığı 1982'de 55 dolar iken son yıllara bakıyoruz, 46 dolar, 20 dolar, 12 dolar" diye konuştu. Paranın satın alma gücünün, enflasyon nedeniyle düştüğünü, Türkiye'nin 23 yılda 11 yeni kupür çıkartmak zorunda kaldığının altını çizen Serdengeçti, Endenozya, Kamboçya, Lübnan, Mozambik, Paraguay ve Vietnam gibi ülkelerde 100 bin liralık değerli kupürler bulunurken, Romanya'da 1 milyon, Türkiye'de ise 20 milyonluk kupürün kullanımda olduğuna temas etti. Serdengeçti, dünyadaki en büyük kupürlü banknotunun Türkiye'de olmasının, Türk Lirası'nın itibarını ortadan kaldırdığını ve vatandaşı psikolojik olarak etkilediğini ifade etti.

TÜRK LİRASI'NDAN 6 SIFIR ATILMASININ FAYDALARI Bol sıfırlı rakamların parasal değerlerin ifade edilmesinde ve yazılmasında, vezne işlemlerinde, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında, fiyat etiketlemede, piyasa işlemlerinde, benzin pompalarından, taksimetrelere kadar günlük hayatta da çeşitli sorunlar oluşturduğunu kaydeden Serdengeçti, "Bazı ekonomik değerlerin katrilyonluk değerlerle ifade edilmeye başlanması, Türk Lirası'nın değişim ve kıymet saklama aracı olarak kullanılması gibi parasal fonksiyonları da olumsuz etkilemiştir. Dünyada en çok 14 haneye kadar değerlerin ifadesi mümkün olduğu için, 99 trilyon liranın üzerinde işlem yapılmamaktadır" şeklinde konuştu.

Emisyon hacminin milli gelire oranının, her ülkenin kendi ekonomik koşullarına, nakit dışı ödeme araçlarının yaygınlığına, ülkelerin ulusal paralarının rezerv para konumunda olup olmadıklarına göre değiştiğini anlatan Serdengeçti, Türkiye'de emisyon hacminin milli gelire oranın yüzde 3 seviyesinde gerçekleştiğini söyledi. Serdengeçti, Türkiye'de emisyon hacminin milli gelire oranının düşük, banknot devir sayısının yüksek olduğunun vurgulayarak, "Sonuç olarak tüm unsurlar değerlendirildiğinde, paramızdan 6 sıfır atılarak parasal değer ve kayıtlarda genel bir sadeleştirme yapılması teknik bir ihtiyaç olmuştur" dedi.

Serdengeçti, Türk Lirası'ndan sıfır atılmasındaki faydaları anlatırken de şöyle konuştu: "Fazla sayıdaki sıfırların yarattığı teknik ve operasyonel sorunlar aşılabilecek. Enflasyonun düşürülmesi konusundaki başarının ve enflasyonun kalıcı bir şekilde, tek haneli seviyelere düşürülmesi anlamında bir kararlılığın göstergesi olacak. Toplumun ulusal paraya olan güveni yenilenecek. Bankaların ve bankamızın işlem hacmi rahatlatılacak ve bankamızın üretim maliyeti azalacak. Yeni Türk Lirası'na geçişte, 1 milyon Türk Lirası, 500 bin liralar, madeni paraya dönüştürüleceğinden dolaşımdaki banknot kalitesi iyileştirilecek, banknot işleme sistemlerinin randımanı artacak. Kayıt ve işlemlerdeki sadelik, parasal tutarların ifadesinde pratik yararlar sağlayacak. Enflasyonun tek haneli rakamlara düşmesiyle, paranın da itibarı artacak".

"1 OCAK 2005'TEN İTİBAREN YTL'YE GEÇİLECEK OLMASI, ENFLASYONLA MÜCADELEDE GÖSTERİLEN KARARLILIĞIN BİR DİĞER VE ÇOK ÖNEMLİ GÖSTERGESİ"
Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Türk Lirası'ndan 6 sıfır atılarak YTL'ye geçilecek olmasının, enflasyonu tek haneli rakamlara indirilmesinde bu güne kadar gösterilen kararlılığın bir diğer ve çok önemli göstergesi olduğunu söyledi.

Serdengeçti, Türk Lirası'ndan 6 sıfır atılmasıyla ilgili olarak Merkez Bankası'nda bir basın toplantısı düzenledi.. Basın mensuplarına yönelik gerçekleştirdiği sunumda Serdengeçti, Türk Lirası'ndan sıfır atılmasına ilişkin daha önce bir takım girişimlerde bulunduklarını, bu kapsamda Türk Lirası'ndan 5 sıfır atılması konusunda hazırlanan yasa tasarısının 25 Aralık 1998'de Başbakanlık'a gönderildiği, daha sonra 6 sıfır atılmasını öngören 2. yasa tasarısının da 26 Mayıs 2002 tarihinde Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanlığı'na iletildiğine ifade etti. Enflasyonla mücadelenin muhtelif nedenlerle sürdürülememesi, enflasyon oranının ve bekleyişlerinin uygun düzeye inmemesi gibi nedenlerle, sıfır atma operasyonun bugüne kadar gerçekleşemediğinin altını çizen Serdengeçti, operasyonun zamanlaması konusunda 2005 yılbaşının seçilmesinin nedeninin; defter tutma zorunluluğu olan gerçek ve tüzel kişileri, dönem ortasında ikili kayıt tutmaya zorlamama ve beklenen tek haneli enflasyona geçiş süresinin beklenmesi olduğunu vurguladı.
Açıklamasında Yeni Türk Lirası'na (YTL) ilişkin kanun hakkında da bilgi veren Serdengeçti, YTL'nin, alt biriminin Yeni Kuruş (YKr) olacağını, Bir YTL'nin 100 YKr'ye eşit olacağını, YTL ve YKr'deki 'yeni' ifadesini kaldırmakla da Bakanlar Kurulu'nun yetkili olduğunu açıkladı. Türk Lirası'nın, YTL'ye dönüştürülürken, 1 milyon Türk Lirası karşılığında 1 YTL esasının dikkate alınacağına işaret eden Serdengeçti, geçişten itibaren yapılacak tüm işlemlerde YTL'nin kullanılacağını sözlerine ekledi.

KUPÜRLERİN ÖZELLİKLERİ Serdengeçti, enflasyonun fiyat artışlarındaki devamlılığı ifade eden bir olgu olduğunun altını çizdiği açıklamasında, geçiş sürecinde yukarı yuvarlamanın süreklilik arz etmesinin beklenmediğini söyledi. Serdengeçti, banknotların daha kolay tanınması ve karışıklığa neden olunmaması için aynı satınalma gücüne sahip kupürlerin benzer renk ve tasarımlarda üretileceğini, 1, 5, 10 ve 20 YTL'nin halen dolaşımdaki 1, 5, 10 ve 20 milyon liralık banknotlara benzeyeceğini, 50 ve 100 YTL'nin ise farklı olacağını söyledi. YTL'de kabartma tekniklerinin geliştirileceğini dile getiren Serdengeçti ayrıca, 1, 5, 10, 25 ve 50 YKr ile 1 YTL'lik madeni paraların da tedavüle verileceğini belirtti. 200 ve 500'lük YTL kupürlerinin basılmama nedeninin, perakende piyasasında nadiren kullanılacaklarının tahmin edilmesi olduğunu bildiren Serdengeçti, çok büyük kupürlerin etkisiyle paradaki sahteciliğin uluslararası boyut kazanmasının önüne geçilmesi ve kara para aklama faaliyetlerinde bulunanların işlerinin kolaylaştırılmaması amacıyla da 100 YTL'den büyük banknot tercih etmediklerini vurguladı. Serdengeçti, 100 YTL'nin alım gücünün 2059 yılında bugünkü 20 milyon lira alım gücüne düşmesinin hesaplandığını, 2006 yılından sonra enflasyonun yüzde 5'in altında seyretmesi durumunda uzun süre 200 YTL'ye ihtiyaç duyulmayacağını sözlerine ekledi.

49 ÜLKE PARASINDAN SIFIR ATTI Paradan sıfır atma uygulamasının ilk aylarında, fiyatlarda yuvarlama nedeniyle az da olsa artış olabileceği uyarısında bulunan Serdengeçti, bunun kalıcı olmayacağını söyledi. Dünyada parasından sıfır atan 49 ülkenin olduğunu hatırlatan Serdengeçti, bu ülkelerdeki tecrübelerden örnekler sundu. Parasından sıfır atan ülkelerden İsrail'in, hiperenflasyonu engellemek için enflasyonun çok fazla düşmesini beklemeden sıfır attığını kaydeden Serdengeçti, farklı enflasyon oranlarıyla Arjantin'in 4 kez, Brezilya'nın ise 6 kere paradan sıfır attığını anımsattı.

YTL'ye geçiş sürecinde yapılacak işleri de açıklayan Serdengeçti, Şubat ayında YTL banknotlarının kağıt ve mürekkep siparişleri verilerek üretimine geçileceğini, YTL'nin Ekim ayında kapsamlı bir kampanya ile vatandaşa tanıtılacağını bildirdi. Serdengeçti, sahteciliğin önüne geçmek amacıyla YTL'nin teknik özelliklerinin yıl sonuna doğru açıklanacağını sözlerine ekledi. Serdengeçti, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren Türk Lirası'ndan 6 sıfır atılarak YTL'ye geçilecek olmasının, enflasyonu tek haneli rakamlara indirilmesinde bu güne kadar gösterilen kararlılığın, bir diğer ve çok önemli göstergesi olduğunu ifade etti. Halen tedavülde olan banknotların, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren 10 yıllık zaman aşımı boyunca sadece Merkez Bankası şubelerinden ve Merkez Bankası şubesi olmayan yerlerde de Ziraat Bankası şubelerinden kabul edileceğini dile getiren Serdengeçti, mikro düzeydeki teknik hazırlıkların tamamlanabilmesi için 11 aylık bir süre olduğunu kaydetti.