Soba Zehirlenmesinde Türkiye'de En Çok Ölümün Yaşandığı Gaziantep'te Yetkililer Alarma Geçti

Gaziantep Halk Sağlığı Müdürlüğü Şahinbey Toplum Sağlığı Merkezi Başkanı Dr. Oktay Geçer, ‘Sobanı dikkatli yak, hayatını yakma’ projesini Gaziantep Üniversitesi (GAÜN) ve Şahinbey Kaymakamlığı işbirliğiyle yürüttüklerini ve bu kapsamda karbonmonoksit zehirlenmelerini önleme konusunda halkı eğitici ve uyarıcı çalışmalar yaptıklarını söyledi.

Proje kapsamında araştırmalar yapan GAÜN Makine Mühendisliği Enerji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Sait Söylemez, soba kullanımının basit görünmesine rağmen her aşamasının çok önemli olduğunu belirterek, "Soba ve boru alırken belli standartlarda dikkat ermemiz gerekiyor ve kurarken düzgün kurulması gerekiyor. Bu konu, sonucunda insan hayatının sonlanması sonucuna varan, trajik hadiseler olan çok önemli bir konu. Sobayı aşırı doldurmamaya dikkat etmemiz gerekiyor. Özellikle kömür gibi yanma alanı geniş olan maddeler için geniş bir alan lazımdır. Mutlaka kontrollü yakmamız gerekiyor. Bunun yanında sobaya sönmeye yakın kömür atımında karbonmonoksit gazı fazla olacağından dikkat etmemiz gerekiyor" dedi.

Sobanın kurulduğu yerin de çok önemli olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Söylemez, "Yatak odası ve banyo gibi dar yerlerde kurulmaması gerekir. Herhangi bir yangın ihtimaline karşı, sobaların mermer veya çelik levhalar üzerine kurulması gerekiyor. Soba kurulumu esnasında duvara en fazla 50 santim yaklaştırılmalıdır. Yatay olarak boru döşemekten kaçınmalıyız. Şayet döşeyeceksek de bunun boyunun 2 metreyi geçmemesi gerekiyor. Mümkün olduğunca baca başlığı kullanılmalıdır. Çünkü rüzgarlı havalarda rüzgar bacadan çıkan dumanı tekrar boruya göndererek zehirlenmelere sebep olabilir. Bunun yanında bacaların betondan yapılması gerekiyor. Burada önemli bir nokta da baca temizliğidir. Yılda üç veya dört defa bacalar temizlenmelidir. Bazı durumlarda elimizde olmayan sebeplerden dolayı bacalar tıkanabilir. Örneğin bir kuş soğuk günlerde sıcak bir yer ararken baca borusuna düşmüş olabilir ve biz bu tıkanmanın farkına varmayabiliriz. Farkına varamayacağımız bu durumlarda bir karbonmonoksit detektörleri evimizde bulundurmamız gerekiyor. Bu detektörlerin sesli olanları da var. İçeride insan sağlığını etkileyecek düzeyde karbonmonoksit gazı varsa bu detektörler alarm sesi vererek uyarı yapıyor. Bu da insan sağlığının korunması açsından önemlidir. Sonuç olarak TSE garantili soba alıp, kuru yakıt ile kullanarak yatmadan önce mutlaka söndürmeliyiz. Rüzgarlı havalarda mümkün olduğunca sobayı kullanmamaya gayret etmeli ve sobanın olduğu odayı sık sık havalandırmak gerekiyor. Baca başlıkları ile birlikte boru temizliği zamanında yapılırsa faydalı olacaktır" şeklinde konuştu.

Proje kapsamında araştırmalar yapan GAÜN Makine Mühendisliği Enerji Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi İbrahim Yılmaz ise, bacalar üstündeki testlerin devam ettiğini anlatarak, "Muğla ilinde ve Gaziantep’in çeşitli semtlerinde ustalar tarafından rüzgarın etkisini en aza indirecek bacalar yapılmıştır. Bacadan içeri tehlikeli gazların girmesini engelleyici bu özel bacaların burada testlerini yapıyoruz. Bu testler sonucunda bir başarı elde edildi. Bacaya doğru esen rüzgarın 45 derecelik açıyla geldiği gibi, bacanın diğer tarafından çıktığı gözlemlendi. Çeşitli bacaların testini Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Bölümü olarak yapıyoruz ve ilimizdeki soba zehirlenmelerini en aza indirmeye çalışıyoruz" diye konuştu.

Gaziantep’te soba ve baca kullanımından dolayı zehirlenmelerin en çok yaşandığı il olduğunu kaydeden Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Servis Uzmanı Doç. Dr. Behçet Al, "2010 yılına ait 2 bin 270 tane karbonmonoksit zehirlenmelerine bağlı vaka acil servis bölümümüze müracaat etmiş, bunlardan 21 tanesi vefat etmiştir. Bu da yaklaşık olarak yüzde 0,7’ye tekabül eder. Bu yüksek bir orandır. Malum kışın gelmesi ve havaların soğumasıyla beraber sobalar kuruluyor. Genellikle odun, kömür, gaz yağı gibi karbondioksit içeren maddelerin tam yanmaması sonucu ortaya çıkan gazlar sonucu oluyor bu zehirlenmeler. Genellikle kokusuzdur, renksizdir. Kişi bunu fark etmiyor. Kokusu ve rengi olmadığı için halk arasında ‘gizli katil’ olarak da biliniyor. Bu karbonmonoksit gazına maruz kalma genellikle kapalı alanda oluyor. Ancak içeride karbonmonoksit gazının çok olmasından dolayı pencere açık olsa bile içeridekileri etkileyebiliyor" ifadelerini kaydetti.

Karbonmonoksit gazı zehirlenmelerinin belirtilerini de sıralayan Doç. Dr. Al, şu bilgileri aktardı: "Genellikle belirtileri hafif bir halsizlik, kas güçsüzlüğüdür. Genelde böyle başlar. Kişi bunun farkına varmadığı için o ortamdan ayrılmak istemez. Sonra kas kasılmaları artıyor. Şuur bulanıklığı oluyor. Baş dönmesi, kusmalarla devam ediyor. Bunun sonucunda da kişi zamanında kurtarılmazsa ölümle sonuçlanabiliyor. Bu tür vakalarla karşılaşıldığında ilk yapılacak şey; kapı ve pencerelerin açılması gerekir. Kişinin ortamdan uzak tutulması gerekiyor. Düz bir zemine yatırıldıktan sonra 112’ye haber verilmesi gerekiyor. Karbonmonoksit gazına bağlı zehirlenmeler erken müdahale edilirse hayat kurtarır."

Gaziantep Halk Sağlığı Müdürlüğü Şahinbey Toplum Sağlığı Merkezi sorumlu hekimi Dr. Oktay Geçer de, tüm yurtta ve özellikle Gaziantep’te her kış önlenebilmesi mümkün olan soba zehirlenmelerine bağlı olarak onlarca vatandaşın hayatını kaybettiğini hatırlatarak, şöyle konuştu:

"Geçen kış ilimizde 2 bin 771 vatandaşımız karbonmonoksit zehirlenmelerine maruz kalmış olup, 21 vatandaşımız ne yazık ki gaz zehirlenmelerine bağlı hayatını kaybetmiştir. Gaz zehirlenmelerine bağlı en çok ölüm olan il, geçen yıl ne yazık ki Gaziantep ilimiz olmuştur. Bu konuda vatandaşlarımızı bilinçlendirmek amacıyla Gaziantep Halk Sağlığı Müdürlüğü, Şahinbey Kaymakamlığı ve Gaziantep Üniversitesi işbirliğiyle ‘Sobanı dikkatli yak hayatını yakma’ projesi kapsamında birçok çalışma yapıyoruz. Halen belediyelerimize bağlı sosyal tesislerde ve okullarda karbonmonoksit zehirlenmeleri ile ilgili eğitici çalışmalar yapmaktayız. Milli Eğitim Müdürlüğümüzle işbirliği ile ‘Veli’ye Mektup’ adı altında tüm velilerimizi bilgilendirici yazıyı gönderdik. Müftülüğümüzle birlikte Cuma namazında halkımızı bilinçlendirici açıklamalarda bulunduk, bilinçlendirme çalışmalarına devam ediyoruz. Karbonmonoksit zehirlenmelerini önleme amacıyla geçen yıl Sosyal Dayanışma Vakfımız aracılığıyla bin 250 yoksul vatandaşımıza karbonmonoksit detektörü dağıttık, kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak ve özendirmek için çalışmalar yapıyoruz."

Proje çerçevesinde vatandaşları uyarmak için her yolu denediklerini söyleyen Dr. Geçer, "Yerel yönetimlerle işbirliği yapılarak bacaların temizliği hususunda, baca temizletmek isteyen bina sahiplerine cüzi ücretler dahilinde, hatta bilinç oluşana kadar baca temizleme ekipleri kurularak baca temizliğini ücretsiz gerçekleştirmesi konusunda, belediyelerimizle görüşmeler yapıyoruz. Baca izolasyonunun önemli olduğunu vurgulamak, fizik kuralları gereği sıcak bacanın dumanı yukarı çekişi artıracağı, soğuk bacanın aşağı baskılayacağı bilincini oluşturmak gibi, bu konuda belediyelerin ruhsat verirken baca izolasyonu şartı getirmesi ile ilgili belediyelerle görüşme planlanmaktadır. Ukrayna'da ve Türki cumhuriyetlerde de çok kullanılan, örneğin karbonmonoksit zehirlenmesine bağlı ölüm hiç olmayan Muğla ilimizden getirtilen, beton dökme baca başlığının her yönden gelen rüzgarı 45 derecelik açıyla karşı tarafa verdiği, baca içine hava kaçışını engellediği iddia edilmektedir. Gaziantep Üniversitemiz Makine Mühendisliği Bölümü'nde bu özel baca başlığını incelettik. Yine metal sacdan yapılmış bir baca başlığı ile rüzgarla yön değiştiren ikinci bir baca başlığı ile birlikte test edilmek üzere. Gaziantep Üniversitemiz Makine Mühendisliği Bölümü'nde bu özel baca başlıklarını da test ettirdik. Bu baca başlıklarının uygun olanlarının kullanımını özendirmek, özel baca başlığı kullanımı konusunda farkındalık oluşturmak için çalışmalarımız devam ediyor" ifadelerini kullandı.

Vatandaşların artık mesajla da uyarılacağını bildiren Dr. Geçer, "Mobil telefonlara vatandaşlarımızı karbonmonoksit zehirlenmeleri ile ilgili bilgilendirici, lodoslu havalarda uyarıcı mesajlar göndermek gibi çalışmalarımız devam etmektedir" diyerek sözlerini tamamladı.