Son 10 yılda Diyanet'in tartışma yaratan fetva ve açıklamaları

Diyanet İşleri Başkanlığı bir kez daha gündemde. Bu kez internet sitesindeki Dini Kavramlar Sözlüğü'nde yer alan "İslâm hukukçularınca bulûğ çağının alt sınırı, erkekler için 12, kızlar için 9 yaş olarak belirlenmiştir" ifadeleri kamuoyunun tepkisini çekmiş durumda.

Bazı kadın ve çocuk hakları dernekleri, ifadelerin "çocuk istismarı" içerdiğini belirterek, ifadeleri eleştirmişti.

Diyanetin aynı sözlüğünde "Nikâh" tanımlamasında bulûğ çağına erişmiş kişilerin evlenebilmesinin mümkün olduğunun belirtilmesi ise bazı gazeteler ve siyasiler tarafından Diyanet'in erken yaşta evliliklere destek verdiği yönünde yorumlandı.

2008'den bu yana gündeme oturan ve tartışmalara yol açan Diyanet fetvalarını ve açıklamalarını derledik.

'BABANIN ÖZ KIZINA ŞAHVET DUYMASI HARAM DEĞİL'

Diyanet'e bağlı fetva sitesinde Ocak 2016'da, "Bir babanın öz kızına duyduğu şehvet, karısıyla olan nikâhını düşürür mü?" diye soruldu.

Soruyu İslam kaynaklarından farklı görüşleri referans gösterilerek yanıtlayan Diyanet, "Babanın kızını kalın elbiselerden tutarak ya da vücuduna bakıp düşünerek, şehvet duyması, bu tür bir haramlık oluşturmaz" ifadelerini kullanıldı:

"Babanın kendi öz kızını öperken şehvet duyması durumunda nikâhın ne olacağı konusunda görüş ayrılığı vardır. Bazı mezheplere göre, babanın şehvetle kızını öpmesi ya da şehvetle ona sarılmasının nikâha bir etkisi yoktur."

"Hanefilere göre ise; babanın, kızını şehvetle öpmesi, kızına şehvetle sarılması durumunda kızın annesi bu babaya haram olur. Ancak bu tür sonuç doğuracak tutmanın, teni tenine değerek olması ya da altının sıcaklığını iletecek kadar ince bir örtüden olması gerekir. Ayrıca kızın, 9 yaşından büyük olması gerekir. Şehvet duymanın işareti, erkeğin organında bir uyanma, uyanıksa uyanışının artması, kadının da kalbinin heyecanla çarpmasıdır."

Kamuoyu tepkilerinin ardından Diyanet, söz konusu yanıtı internet sitesinden kaldırdı ve haberini yapanlara dava açacağını duyurdu.

'İNTERNET İLE EŞİNİZDEN BOŞANABİLİRSİNİZ'

6 Aralık 2017 günü Diyanet'e bağlı Din İşleri Yüksek Kurulu, gelen bir soruya cevap olarak, erkeğin "Telefon, faks, mektup, mesaj ve internetle ile de eşinden boşanabileceğini" açıkladı:

"Bir kimse, yüzüne karşı 'seni boşadım, benden boş ol' gibi boşamayı ifade eden sözleri şifahî olarak söylemek suretiyle, eşini boşayabileceği gibi, bu sözleri telefon, mektup, mesaj, internet ve faks yoluyla bildirerek de boşayabilir. Söz konusu iletişim vasıtalarıyla boşamak, sözlü olarak yüz yüze boşamak gibi geçerlidir. Ancak, bu durumda kocanın, boşamış olduğunu inkar etmemesi gerekir."

"Boşamanın yazılı olması halinde ise boşanan kimse, yazının veya mesajın eşinden geldiğinden emin olmalıdır. Bu durumda boşama hükümleri, kadının mektubu okuduğu andan itibaren başlar. Fakat koca eşini daha önce gıyaben boşamış da bunu mektupla haber veriyorsa, boşamanın hükümleri, kocanın boşadığı andan itibaren başlar."

'CEMEVLERİ KIRMIZI ÇİZGİMİZDİR'

3 Ocak 2016'da eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez, AKP'nin 64. Hükümet Programı'nda yer alan, "Cemevlerine hukuki statü verilmesi" ile ilgili konuşmuştu:

"Biz dini statü veremeyiz, statüyü ancak bu yolun bizatihi sahipleri belirleyebilirler. Alevilik meselesini teolojik bir tartışma zeminine çekmeden, sadece sosyal, hukuki zeminde konunun ele alınması gerektiğini hep ifade etmişimdir. Bizim daima iki kırmızı çizgimiz olmuştur, bundan hiçbir zaman vazgeçmedik."

"Bir tanesi; Aleviliğin İslam'ın dışında bir yol olarak tarif edilmesi. Çünkü bin yıllık tarih bunu yalanlıyor, doğru olmadığını ortaya koyuyor. İkincisi de; cemevlerinin caminin alternatifi, başka bir inancın mabedi gibi gösterilmesi. Ama kendi tarihinde var olduğu şekliyle ocakların talepleri doğrultusunda özgürce kendi geleneklerini, kendi kültürlerini, kendi inançlarını yaşamalarının da hem İslam'ın, hem hukukun onlara verdiği bir hak olduğunu düşünüyorum"

Bunun üzerine Alevi Dernekleri 7 Ocak'ta Görmez hakkında suç duyurusunda bulundu. Alevi Bektaşi Federasyonu Genel Merkezi Genel Başkanı Baki Düzgün ise Görmez'e şunları söylemişti:

"Bir din temsilcisi olarak bırakın inançlara şekil vermeyi, bu topluma sevgiyi ve hoşgörüyü öğretmeye çalışın. Yıllardır bizler birleştirici ve bütünleştirici olmaya çalışırken, sizler bölücü ve ayrıştırıcı oluyorsunuz."

'ALEVİLERLE EVLENİLMEZ' FETVASI

Cemevlerine ilişkin tartışmaların hemen ardından Diyanet'in fetvalar sayfasında Alevilerle evlenilmeyeceğine ilişkin birtakım ifadeler gündem oldu.

Kendileriyle evlenilmesi caiz olmayan kişilerin ayet ve hadislerde belirtildiği, bunların dışında kalanlarla evlenmenin helal olduğunu söyleyen fetvada Diyanet, "Alevi olan kişi ile evlilik caiz midir?" sorusuna şu şekilde yanıt veriyor:

"İslam'a göre Müslüman bir kadın ancak Müslüman bir erkekle evlenebilir. Allah'a, Hz. Muhammed (s.a.s.)'in Allah'ın elçisi olduğuna, onun ümmetine tebliğ edip hayatında uyguladığı dini hükümlere inanan ve bunları kabul eden herkes Müslümandır. Bu itibarla evlenirken aranan nokta, kişinin Müslüman olup olmadığının tespitidir. Müslüman olanla evlenilir, olmayanla evlenilmez."

GÖRMEZ'İN 1 MİLYON LİRALIK MAKAM ARACI

2015 yılında Eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez'e tahsis edilen makam aracının fiyatı da günlerce tartışıldı. Ana muhalefet partisi CHP, Görmez'e tahsis edilen Mercedes marka aracın 1 milyon TL değerinde olduğu iddiasını ortaya attı.

Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan aracın 320 bin TL olduğunu söyledi ancak Diyanet İşleri Başkanlığı'ndan Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü'ne yazılan bir yazıda aracın piyasa fiyatının 1.006.641,64 TL olarak gösterildiği ortaya çıktı.

Mehmet Görmez "1 milyonluk makam aracı" tartışmaları hakkında 'iddiaların bir algı operasyonuna dönüştürüldüğünü' söyledi ve "Bir kurumun ve o kurumun başındaki insanı itibarsızlaştırmak için bir araç olarak kullanıldı. Bunu gördüğüm an benim için o araç bir mezara dönüştü. Ben bir gün daha o araca binmedim" ifadelerini kullandı.

Görmez'in Mercedes'i "iade edeceğini" açıklaması sonrası Erdoğan, "Diyanet İşleri Başkanımıza bir Mercedes'i ben tahsis edeceğim. Üstelik zırhlı olacak" dedi. Bunun üzerine Görmez'eyeni bir zırhlı Mercedes tahsis edildi.

'MİLLİ PİYANGO HARAMDIR' FETVASI

Diyanet İşleri Başkanlığı, 'Yılbaşı bileti almak günah mı?' sorusuna 21 Aralık 2017 günü "Piyango bileti almak kumardır ve haramdır" şeklinde yanıt verdi.

Yanıtta ayrıca şu ifadelere yer verildi:

"Taraflardan birisinin kazanıp diğerinin kaybetmesi esasına dayalı bütün şans oyunları kumar kapsamında değerlendirilip haram kılınmıştır. Zira bir taraf kaybederken, diğer taraf da hak etmeden kazanmaktadır. Bu tür kumarların, geniş kitlelerin iştirak etmesi sebebi ile zararı daha da yaygın olmaktadır.

"Bu tür oyunların hasılatından bazı kuruluş ve hayır kurumlarının yararlanması, onları meşru hale getirmez ve haramlık hükmünü değiştirmez."

'FEMİNİZİM AHLAKSIZLIKTIR' AÇIKLAMASI

Diyanet İşleri Başkanlığı, 8 Mart 2008 Dünya Kadınlar Günü'nde resmi web sitesine Türkiye Diyanet Vakfı'nın iki cilt halinde yayınladığı İlmihal 1-2 adlı eserin "Kadın Hakları" başlıklı 14 sayfalık bölümünü koydu.

Yazıda feminizmle ilgili bölüm "Feminizm ahlaksızlıktır" başlığıyla yer buldu ve şu ifadeleri içeriyordu:

"Feminizm, ahlaki ve sosyal bakımdan çok olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Bir kere, feminizm hareketine "kapılan" kadın, genel olarak kayıtsız şartsız özgürlük düşüncesiyle aile için vazgeçilmez olan birçok kural ve değerleri hiçe saymaktadır."

O dönem kamuoyundan alınan tepkiler üzerine yazı değiştirildi ve kadın örgütlerine gönderilmek üzere bir yazılı açıklama yapıldı:

"Başkanlık olarak kadın haklarını ve toplumda bu konuda bilinç ve duyarlılık oluşmasını çok önemsediğimizi, bunun için de kadın haklarını güçlendirmeye yönelik etkinlikleri her geçen gün artırdığımızı bütün kamuoyu bilmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı olarak kadın hakları, cinsiyet ayrımcılığı, kadınlara yönelik şiddet, kadınların eğitimi ve benzeri konularda yanlış anlaşılmaya meydan verecek her türlü söz ve tavırdan kaçınmakta duyarlı olacağımızı da bilmenizi isteriz."