Soyadı nasıl değiştirilir? Annenin soy adını almak için ne yapılmalı?

Bilindiği üzere, birkaç yıldır kadınlar evlendikten sonra eşlerinin soyadlarını kullanmak zorunda kalmıyor. Kadınların eşlerinin soyadını alma zorunluluğunun anayasaya ve eşitlik ilkesine aykırı olduğu vurgulanarak kadınların bekarlık soyadını kullanmalarının önü açılmıştır. Yeni emsal kararla beraber boşanan eşler arasında velayetin anneye verilmesi durumunda, anne mahkemeye başvurarak velayetindeki çocuğa kendi soyadını verebiliyor.
Şanlıurfa’da gerçekleşen bu olayda mahkeme şu değerlendirmede bulundu;

"Dava basit yargılama usulüne tabi olmakla, davacıya ait aile nüfus kayıt tablosu dosyamız arasına alınmıştır. Müşterek çocuğun anne yanında yaşamaya devam ettiği, çocukların anneleri ile soy isimlerinin farklı olmasının çocukların psikolojisini ve sosyal yaşantısını olumsuz etkilediği, kendilerini arayıp sormadığı, çocuğun annenin soyadını almasının çocukların yüksek menfaatine uygun olacağı, buna göre Türk hukukunda boşanma halinde çocuğun babasını seçtiğini soyadını alacağı yöndeki düzenlemenin ortadan kalktığı ilgili kararda kadın ve erkeğin evliliğin sona ermesinde eşit hak ve sorumluklara sahip olmaları gerektiğine ilişkin uluslararası sözleşme hükümleri bulunduğu, tarafların boşanmada sahip oldukları hak ve yükümlülükleri bakımından aynı hukuksal konumda bulundukları, erkeğe velayet hakkı kapsamında tanınan çocuğun soyadının kadına tanınmamasının cinsiyet göre ayrım sonucu doğuracağı, bunun Anayasa'nın 10 ve 41'inci maddelerine aykırı bulunduğunun belirtildiği, velayeti annede bulunan ve annenin mensup olduğu çevrede yaşayan çocukların annesinin soyadını taşımasına hayatını kolaylaştırıcı etkisinin olacağı anlaşıldığından davacının davasının kabulü ile aşağıdaki şekilde karar verilmiştir."

ANNENİN SOYADINI ALMA

Uygulamada genel olarak eşinden boşanan kadınların farklı sebeplerle çocuğun babaya ait soyadını kullanmasını istemedikleri görülmektedir. Kadının farklı sebeplerle bu talepte bulunmasının yanında, çocuğun anne ile soyadı farklılığını anlamlandıramaması, resmi işlemler esnasında anne ile çocuğun soyadlarının farklı olmasının birçok probleme sebep olması, çocuğun söz konusu farklılık sebebiyle ruhsal ve kişisel gelişiminin olumsuz etkilenmesi gibi sebepler de meselenin hukuki boyutta önemini de göstermektedir.

Nitekim uygulamada özellikle de çocuklar açısından çevrelerindeki insanlara bu durumu açıklamakta yaşanılan sıkıntılar, bazı durumlarda çocuk baba ile görüşmediğinden dolayı babanın soyadını taşımayı reddetmesi gibi durumlar şüphesiz ki çocuğun ruhsal gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.

Yukarıda sayılan ve uygulamada örnekleri arttırılabilecek birçok pratik sorun nedeniyle doktrinde birçok yazar boşanmadan sonra çocuğun annesinin de velayeti altındaki çocuğa kendi soyadını vermesinin mümkün kılınması gerektiğini savunmuştur. Ancak yakın zaman dek bu konuda olumlu yönde bir sonuç alınamamıştı.

SOYADI NASIL DEĞİŞTİRİLİR?

İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, 2018 yılının Aralık ayında uygulamaya başladığı ad ve soyadındaki yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmasından kaynaklanan anlam değişliklerinin bir kereye mahsus mahkeme kararı aranmaksızın değiştirilebilmesine olanak sağlayan ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu'nun ad ve soyadı düzeltilmesi başlıklı 8. ek maddesi ile de belirtilen uygulama 3 Kasım 2019 itibari ile sona erdi. Bu tarihe kadar ad ve soyadında değişiklik yapmak isteyen kişilerin il ve ilçe nüfus müdürlüklerine başvuru yapması gerekiyordu.

“GEÇİCİ MADDE 8- (1) Kişinin iki yıl içerisinde yerleşim yerinin bulunduğu nüfus müdürlüğüne yazılı olarak başvurması kaydıyla; 21/6/1934 tarihli ve 2525 sayılı Soyadı Kanununun 3 üncü maddesine aykırı soyadları ile yazım ve imla hatası veya düzeltme işareti kullanılmamasından kaynaklanan anlam değişiklikleri bulunan ad ve soyadları, mahkeme kararı aranmaksızın, il veya ilçe idare kurulunun vereceği kararla bir defaya mahsus olmak üzere değiştirilebilir. İl ve ilçe idare kurullarının vereceği karar kesindir. Soyadı değiştirilen erkek ise kendisi ile birlikte varsa karısının ve müracaat tarihinde ergin olmayan çocuklarının da soyadları düzeltilir. Soyadı değiştirilen kadın ise kendisi ile birlikte ergin olmayan evlilik dışı çocukları varsa onların da soyadları düzeltilir.”