Stradivarius kemanlarının eşsiz sesi

ABD'nin Boston kentindeki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (MIT) akustik uzmanı Prof. Dr. Nicholas Makris, yaklaşık 7 yıl boyunca hem keman ustası Antonio Stradivari'nin ürettiği kemanları, hem de 16. ve 17 yüzyılda İtalya'nın Cremona kentinde üretilen diğer kemanları incelediklerini söyledi.

Kemanlardaki "f deliklerinin" şeklinin ve uzunluğunun enstrümanın sesini belirlediğine işaret eden Prof. Dr. Makris, daha uzun tutulan f deliklerinin kemanın daha fazla ses çıkarmasına olanak tanıdığını söyledi. Makris, f deliklerinin uzunluğu arttığında enstrümanın içindeki boşluğun da azaldığına dikkati çekti.

Prof. Dr. Makris, "Stradivari'nin de yaşadığı Cremona kentindeki diğer keman ustalarının teknik çizimlerini inceledik. Aralarında Amati ve Guarneri'nin de bulunduğu ustalar, üretim sürecinde bir önce yaptıkları enstrümandan model çıkarıyordu. Bu da f deliklerinde küçük hatalara neden oluyordu. İncecik ahşabı bıçaklarla oyan ustaların yaptığı hata, yüzde 2 ile ifade edilebilir. Stradivari de yanlışlıkla f deliğini uzun yaptığı ve arkasındaki ahşabı kalın kestiği kemanı diğerleri için model almış olmalı. İşte yüzde 2'lik bu hata, Stradivarius kemanlarına muhteşem sesini verdi" dedi.

Makris, araştırma sırasında 800 yıllık tarihe sahip yaylı çalgıların ses deliklerinin zaman içindeki değişimini de incelediklerine dikkati çekti. Ud, lavta ve Ortaçağ'da kullanılan kemanların akustik dinamiklerini araştırdıklarını belirten Makris, başlarda yaylı çalgılardaki ses deliklerinin daire şeklinde olduğunu, daha sonra yarım ay ve C şeklinde ses deliklerinin kullanıldığını belirtti.

İtalyan ustaların bazı sırlarının ise hiçbir şekilde çözülemeyeceğini kaydeden Makris, "Gizem bence iyi bir şey. Keman yapımının da sihirli bir süreç olduğuna inanıyorum. Keman ustalarının her birinin kendilerine özgü teknikleri ve yöntemleri vardı. Bilim adamları olarak biz de bunları mümkün olduğunca ortaya çıkarmaya çalışıyoruz" dedi.

Stradivari, 17. yüzyılda İtalya'nın Cremona kentinde keman üreten en önemli üç ustadan biriydi. 1644'de doğan Stradivari, henüz 12 yaşındayken Amati'nin keman atölyesinde çıraklığa başlamış ve ilk kemanını 1666 yılında yapmıştı. 1737'de ölene dek 512'si keman, toplam bin 100 enstrüman üretmişti. Atölyesinden çıkan enstrümanlar arasında çellolar, viyolalar ve arplar da bulunuyordu. Bu enstrümanların sadece bir kısmı, günümüze ulaşabildi. Halihazırda Stradivari'nin imzasını taşıyan 650 enstrüman müzelerde ya da özel koleksiyonlarda bulunuyor. Bunların büyük kısmını kemanlar oluşturuyor.

Stradivari'nin atölyesinden çıkan kemanlar, dünyada üretilen en iyi kemanlar kabul ediliyor ve milyonlarca dolara alıcı bulabiliyor. Günümüzde dünyada yaklaşık 500 Stradivarius kemanı bulunduğu sanılıyor. 2011'de ünlü İngiliz şair Lord Byron'ın torunu Lady Anne Blunt'a ait 1721 tarihli Stradivarius kemanı, açık artırmada yaklaşık 16 milyon dolara alıcı bulmuştu.

Tamamen el işçiliğiyle üretilen Stradivarius kemanlarının sırrı, yıllardır inceleme konusu oluyor. Bilim adamları, Stradivari'nin kemanlarını yaparken kullandığı ağaçtan kemana sürdüğü verniğe kadar birçok şeyi inceleyerek sırrı çözmeye çalıştı.