Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan Sümela Manastırı tam bir sanat eseri. Manastıra aşağıdan bakınca ayrı, içine girdiğinizde ayrı bir büyüye kapılıyorsunuz. İnsanın aklını başından alan bir yer. İnsanın zihninde 'o dönemin imkanlarıyla burayı kim , nasıl yaptı?' gibi bir çok soru canlanıyor. Manastır halk arasında Meryem ana manastırı olarak da anılıyor.
Sümela Manastırı, Trabzon’un Maçka ilçesinde bulunan Altındere Vadisi sınırları içerisinde yer alıyor. Manastıra kişisel aracınızla kolay bir şekilde tertemiz yollarla ulaşabilirsiniz. Belli bir yere ulaştıktan sonra aracınızı park edip dolmuşlarla gidiş dönüş 6 TL vererek yürüyüş yoluna kadar çıkıyorsunuz. Yürüyüş yoluna geldikten sonra yaklaşık 350 metrelik bir yürüyüş yolunda ilerliyor ve Sümela’nın girişinde bulunan su kemerlerine ulaşıyorsunuz. Burada bulunan dik merdivenlerden çıkarak da manastırın içine giriyorsunuz.
Eğer aracınız yoksa ilk olarak Trabzon’dan Maçka’ya gelmeniz gerekiyor. Maçka’dan Sümela Manastırına ulaşmak içinde ilçedeki yolcu minibüslerine binmelisiniz.
Sümela Manastırı’nın ihtişamlı görüntüsünün ardında yatan tarih 4. yüzyıla kadar gidiyor. O gördüğümüz kocaman manastır öyle tek bir kerede yapılıp bitirilmemiş. İlk olarak ana kaya Kilisesi yapılmış daha sonra yüzyıllar içinde kiliseye yapılar eklenerek manastır günümüzdeki son halini almış. Sümela Manastırı’nın yapılma amacı dini konularda eğitim vermekmiş. O nedenle zaman içerisinde birçok bölüm eklenmiş. Ana Kaya Kilise, kutsal ayazma, şapel, mutfak, çan kulesi, öğrenci odaları, yemekhane, kütüphane ve su kemerleri Sümela Manastırı'nın bölümlerini oluşturuyor.
Bizans İmparatorluğu döneminde ilk yapılan yapı olan Ana kaya kilisesine yeni yapılar eklenmiş. Özellikle Bizans İmparatoru Justinianus döneminde kiliseye oldukça fazla katkı sağlanmış. 1461 tarihinde Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethetmesiyle Manastırın kontrolü Osmanlı'ya geçmiş. Osmanlı Devleti’nin dinlere saygı politikası nedeniyle Osmanlı döneminde Sümela’ya oldukça önem verilmiş. Zaten manastır en büyük mimari gelişimini Osmanlı döneminde yaşamış. Trabzon’da şehzadelik yapmış Yavuz Sultan Selim Sümela Manastırı’nda kütüphane açmış ve manastıra 3 kollu altın bir şamdan hediye etmiş. 1919 yılından sonra Manastır’daki din adamlarının siyasete karışmasından dolayı manastır 1923’de boşaltılmış. Burada bulunan eşyalar Sümela’nın yöneticileri tarafından kiliselere dağıtılmış. 1931’de Atatürk’ün çıkardığı özel izinle bu eşyalar Yunanistan’dan gelen heyete teslim edilmiş.
Sümela Manastırı efsanesine göre; Atina’da ve İstanbul’da yaşayan iki keşiş rüyalarında, Hristiyanlıkta önemli bir yere sahip Aziz Luca’nın resmettiği Hz. İsa ve Hz Meryem ikonasının uçarak Trabzon’da bir dağa girdiğini görmüşler. Rüyada Hz. Meryem keşişlere “bana burada bir ev yapın” diye seslenmiş. Trabzon Limanında karşılaşan bu keşişler Hz. Meryem’in rüyalarında onlara tarif ettiği Trabzon Maçka Altındere Vadisindeki Karadağ’a gelmiş ve Aziz Luca’nın ikonasını aramaya başlamışlar. İki keşiş Karadağ’da bir mağara bulmuş ve mağaraya giren keşişler Aziz Luca’nın resmettiği ikonayı karşılarında görmüşler. Sonrasında burayı hemen kiliseye çevirmeye başlamışlar. Bu keşişlerin ölümlerine kadar burada yaşadığı ve aynı anda öldükleri ve ölümlerinden sonra da buranın manastıra dönüştürüldüğü rivayet edilir. Bu hikayeden dolayı Sümela Manastırı Hristiyanlık açısından oldukça önemli bir yere sahip. Hristiyanlar Sümela Manastırı’nı önemli ve kutsal bir hac merkezi sayıyor.
İnsan buraya uzaktan bakınca ayrı etkileniyor, içine girince apayrı. Manastırın içinde bulunan Ana kaya Kilisesi gerçekten büyüleyici. Burada bir çok fresk var ve bu fresklerde bir çok konu betimleniyor. Fresklerde genel olarak Hz. İsa, Hz Meryem ve havarilerin hayatı ve mucizeler anlatılıyor. Fresklerin en önemlisi Hz İsa ve Hz. Meryem’in birlikte betimlendiğidir. Ana kaya kilisesin tavanında “Dünyada hiçbir yere sığmayan tanrıyı karnına sığdıran Meryem” sahnesine yer verilmiş. Tavandaki bu freskte çocuk İsa Hz. Meryem’in karın hizasında bulunuyor ve her iki eli kutsama anlamına gelen takdis işaretini gösteriyor. Bu freskte Hz. İsa ve Hz. Meryem’in başlarında hale bulunuyor. Bu hale kutsallığı ve inanmışlığı gösteriyormuş.
Diğer bir freskte Hz. Meryem çocuk İsa’yı kendine doğru yaslamış. Bu freske yol gösterici anlamına gelen Hodegetria Meryemi adı veriliyormuş. Bu freskte en üstte sakallı bir ihtiyar şeklinde tanrı, güvercin formunda kutsal ruh, tahta oturan Hz. Meryem ve Hz. İsa, tahtı taşıyan melekler betimlenmiş.
Sümela’nın yıllardır süren restorasyon çalışmaları nedeniyle Trabzon'a gitmeden önce Sümela Manastırı açık mı sorusu akıllara geliyor.
Manastırın bu kadar görkemli görünmesi, bu sarp kayalıklara kurulması beraberinde bazı sorunlar da getirmiş. Sümela’nın bulunduğu yerin yukarısında bulunan kayalardan düşen taşlardan dolayı Sümela Eylül 2015’te ziyaretlere kapatıldı. Daha sonra da Şubat 2016’da restorasyon çalışmaları başladı. Restorasyon çalışmalarının temel hedefi buradaki kayalıkların jeolojik ve jeo teknik bakımdan güçlendirilmesiymiş. Kasım 2020 itibariyle manastır kapalı. Restorasyon çalışmaları tam olarak bitmedi. 31.12.2020 tarihine kadar da kapalı olacak.
NOT: Manastıra gitmeden önce kesinlikle açık olup olmadığını öğrenip ona göre hareket edilmeli. Gitmeden önce teyit almanızda fayda var.
Sümela Manastırı Telefon: 0462 531 1064
2020 yılı için Sümela Manastırı’nın giriş ücreti 50 TL. Müze kartı olanlar giriş için herhangi bir ücret ödemiyor.
Manastır her gün açık. Kapalı günü yok. Tabi bu durum manastır açıkken geçerli !
Manastırın Yaz Dönemi Ziyaret Saatleri
15 Mart – 15 Ekim
Açılış Saati: 09:00 – Kapanış Saati: 18:30
Manastırın Kış Dönemi Ziyaret Saatleri
15 Ekim – 15 Mart
Açılış Saati: 08:00 – Kapanış Saati: 17:00
Yolunuz Trabzon'a düşerse Sümela Manastırı'na gitmeden sakın ayrılmayın. Buraya geldiğiniz gün bir de Vazelon manastırını görmenizi öneririm.
