Talanı Önleme Kazısı

Türkiye’nin batıdaki en uç noktasında, Ege ile Akdeniz’in kesiştiği noktada bulunan Datça Knidos antik kentinde 5 yıl sonra kazı çalışmaları tekrar başladı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından bu yıl kurtarma kazıları yapılırken, önümüzdeki yıl Bakanlar kurulu kararı ile Knidos Antik Kenti’nin kazı başkanı ataması yapılacak.

2007 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı müfettişleri tarafından hazırlanan rapor sonrası kazı çalışmaları durdurulmuş ve kazı başkanı Prof. Dr. Ramazan Özgan hakkında soruşturma başlatılarak Bakanlar Kurulu kararı ile Özgan’ın ruhsatı iptal edilmişti. Müfettişler tarafından hazırlanan rapora göre, Özgan’ın kazılar sonucunda çıkan eserleri müzeye teslim etmeyerek envantere sokmadığı, Knidos kazı evi deposunda komisyon raporuyla müze envanterine girebilecek çok sayıda kültür varlığını ve bu durumun 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na aykırı olduğu, yönetmeliklere ve Kazı ve Sondaj Ruhsatnamesinin 3k maddesine de aykırı olduğunu, müzelik değerdeki çok sayıda eserin Marmaris Müze Müdürlüğü’ne teslim edilmediği ve kazı evi deposunda tutulduğu ileri sürülmüştü.

130 BİN TL ÖDENEK AYRILDI

2007 yılında kazı çalışmaları durdurulan ve ardından tarihi eser kaçakçılarının uğrak mekanı olan Knidos’ta 2010 yılında 15 gün içinde iki kaçak kazıda 8 kişi yakalanmıştı. 5 yıl boyunda kazma vurulmayan Datça Knidos’ta kurtarma kazılarının yanında çıkan eser olursa restore çalışmaları da yapılacak. Marmaris Müze Müdürlüğü gözetiminde 5 yıl sonra tekrar başlayan kurtarma kazıları hakkında bilgi veren Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürü Dr. Kamil Özer, “Knidos antik kenti Muğla’nın en uç noktasında ve deniz seviyesinde olması nedeniyle sık sık kaçak kazılar ile gündeme geliyordu. Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 2012 yılı için 130 bin TL ödenek ayrılarak kurtarma kazıları yapılıyor. Kazılar sadece kurtarma kazısı. Önümüzdeki yıl Bakanlar Kurulu kararı ile şu anki mevcut kazı başkanı veya başka bir isim ataması yapılacak” dedi.

KAÇAK KAZILARDA MEZAR ANITI YIKILDI

Datça Yazı Köyü Tekir Burnu’ndaki Knidos antik kentinde arkeolojik kazı ve araştırmaların 2012 yılında tekrar başlatıldığın belirten kazının bilimsel danışmanı Selçuk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ertekin Doksanaltı, kapsamında kentin en önemli kültürel ve ticari merkezi olan Stoa ve Dionysos Tapınağı’nın bulunduğu belirtti. Doksanaltı, “Marmaris Müzesi Uzmanlarından meydana gelen arkeolog, antropolog, restoratör ve mimardan oluşan 25 kişilik bilim heyeti, Antik kentte toprak altındaki önemli anıtları açığa çıkartma belgeleme ve ölçümleme çalışmaları devam ediyor. Uzun yıllardır herhangi bir araştırma yapılmadan yalnızlığa bırakılan kentte, arkeologların tekrar çınlamaya başlayan kazma sesleri anıtsal yapıları teker teker ortaya çıkarmaya başlamış oldu.

Antik çağın en büyük, zengin ve görkemli Nekropollerinden birine sahip olan Knidos’ta belirlenen ve kurtarma kazısı kapsamında acilen açılması gereken Geç Klasik Erken Helenistik döneme ait 2300 yıllık Tholos (Yuvarlak) tipi mezarda kazılar sürdürülüyor. Yaklaşık 30 metre çapındaki mezarın inşasında ortalama 1.5 metre uzunluğunda 300-350 kg ağırlığında anıtsal bloklar kullanılmış olup, yapı olağan üstü inşa tekniği ve incelik gösteren tonozlu bir girişe sahip. Kaçak kazılardan dolayı kısmen yıkılan mezar anıtı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün hızla çıkardığı izin ve müdahale sayesinde tahripten ve yağmadan kurtarılabilmiştir. Bu çalışmalar kapsamında kentin en önemli kültürel ve ticari merkezi olan Stoa ve Dionysos Tapınağı’nın bulunduğu terasta çevre düzenlemesi ve gezi güzergahı hazırlanıyor. 2012 senesinde onarılan ve tasnifi yapılan mimari bloklar gelecek yıllarda ayağa kaldırılacak olan sütunların üstündeki orijinal yerlerine tekrar yerleştirilebilecek. Antik kentte 2012 yılında kazı ve temizlik çalışmalarının yanı sıra bölge turizminin canlandırılmasına yönelik olarak gerçekleşecek restorasyon çalışmaları için keşif ve projelendirme çalışmaları da yapılıyor.

KNİDOS'UN TARİHÇESİ

Dorlar ve Romalılar tarafından çok sayıda tapınak ve kilisenin yapıldığı Knidos, Afrodit heykeli ile ünlendi. 2 bin yıl önce şehir nüfusunun 70 binlere ulaştığı kent, Bizans'ın son dönemlerinde bir yandan depremler, diğer yandan korsan saldırılar ile yıkılıp yağmalanınca terk edildi. Ünlü matematikçi ve filozof Eudoxus, en iyi yontulmuş çıplak Afrodit heykelini yapan Heykeltıraş Praxiteles, Skopas, Bryaxis, Mısır'daki Alexandria Feneri'nin mimarı Sostrates, Knidos'da yaşadı. Büyük limanın hemen yanı başındaki 5 bin kişilik tiyatrosu günümüze kadar gelen Knidos'un, 20 bin kişilik büyük tiyatrosunun mermerlerinin bir bölümü İstanbul Dolmabahçe sarayında, bir bölümü ise 1830 yılında gemilerle Mısır'a götürülerek Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Kahire'de yaptırdığı sarayda kullanıldı.

İngiliz arkeolog Sir Charles Newton, Knidos'a 384 gün süren çalışmasını tamamlayarak 1857 yılında Knidos'dan ayrılırken, Knidos Aslanı ve Demeter heykeli ile birlikte 212 sandık dolusu tarihi eseri ülkesine götürdü. Yıllardır bulunamayan çıplak Afrodit heykeli halen sırrını korurken; Knidos Aslanı ve Knidos Demeter heykeli halen İngiltere'de British Museum'da sergileniyor.