Taraf, Türkiye belgelerini yayınlamadı
Başbakan Erdoğan 12Eylül '2010 gecesi, anayasa değişikliklerine ilişkin referandumdan "evet" sonucu çıkmasını kutladığı ve bu sonuç için çalışanlara teşekkür ettiği konuşmasında, "Okyanus ötesinden bu sürece destek veren tüm kardeşlerimi kutluyorum" dediğinde, kimi kast ettiğini herkes anladı. Türkiye'nin kendine özgü siyaset ve medya sözlüğünde, "okyanus ötesi" teriminin karşılığına baktığımızda Fethullah Gülen adını görüyoruz. Boşuna değil; Fethullah Gülen, Mart 1999'dan beri ABD'de yaşıyor... Bu tercihte, Gülen'in sağlık sorunları kadar, hakkında açılan davalar da rol oynadı.
Türkiye'ye dönüşünün önünde şu anda yasal engel bulunmasa da, Gülen muhtemelen böyle bir dönüşün siyasi ve toplumsal sonuçlarını göz önünde tutarak, dönmemeyi tercih ediyor. Gülen'in, Pennsylvania eyaletinde yaşamayı sürdürmesi ise, "Amerika Gülen'i destekliyor" yorumlarını besliyor.
Acaba ABD, Fethullah Gülen'i gerçekten destekliyor mu; Washington, Gülenci cemaatin siyasi duruşuna, faaliyetlerine nasıl bakıyor?
"WikiLeaks Türkiye Belgeleri"ni kafamızda bu sorularla taradığımızda, ABD'nin, cemaatin görüş ve faaliyetleriyle yakından ilgilendiğini gördük. Büyük çoğunluğu 2000'li yıllara ait olan ıı bin civarındaki telgraf arasında, yirmiden fazlası, doğrudan doğruya Gülen cemaatine ayrılmıştı; bunları okuyup incelemek, Amerikan devletinin zihnindeki Fethullah Gülen imajının çizgilerini bizim için netleştirdi. Bugün, WikîLeaks belgeleri arasındaki Gülen telgraflarının büyük bir bir bölümünün dökümünü ve değerlendirmesini sunuyoruz.
Fethullah Gülen halen Amerika'da "sürekli mukim" statüsünde yaşıyor. Ama bu statüyü elde etmesi kolay olmadı. 1999'da "turist" vizesiyle ABD'ye giden Gülen, bu vizeyi daha fazla uzatmasının mümkün olmadığı noktada, bu kez farklı bir statüyle, dinadamlarma verilen "R" vizesi ile ikâmetini sürdürdü. "R" vizesinin de sınırına dayanınca, Gülen'in avukatları, sürekli oturma izni (Yeşil Kart) için başvuruda bulundular. Bu başvuru, önce Amerikan Vatandaşlık ve Göçmenlik Hizmetleri Bürosu tarafından reddedildi. Daha sonra, yine Gülen'in avukatları, Amerikan hükümetinin "ret" kararma karşı Amerikan mahkemelerine itirazda bulundular ve davayı kazanarak müvekillerinin 2008'den itibaren "Yeşil Kart" sahibi olmasını sağladılar. ABD'nin eski Ankara Büyükelçisi James Jeffrey, WikiLeaks belgelerine yansıyan bir basın değerlendirmesinde bu durumu, "Gülen, Yeşil Kart'ını hükümet kararıyla değil, ABD mahkemelerinin kararıyla aldı. ABD hükümeti onu korumadı. ABD hükümeti, Gülen'in Yeşil Kart talebini reddedince, o kişisel olarak ABD mahkemesine başvurdu ve mahkeme kararıyla Yeşil Kart'ını elde etti" diye özetliyor.
Yine Jeffrey, 4 Aralık 2009 tarihli "KİŞİYE ÖZEL" statülü bir telgrafla, Washington'a, "ABD, Gülen'i niye himaye ediyor" sorusuna karşılık olarak, gazetecilere resmen şu cevabın verilmesi tavsiyesinde bulunmuş: "ABD, Bay Gülen'i himaye etmemektedir ve kendisinin ABD'de bulunması bir siyasi karara dayanmamaktadır. Bay Gülen, ABD'de sürekli oturum için başvuruda bulunmuş ve 2008'de sonuçlanan uzun bir hukuki süreç sonunda, Federal Mahkeme'nin, kendisinin çok sayıda yazılı eserin sahibi ve dünya çapında bir dinî örgütün lideri sıfatıyla, 'olağanüstü yetenekli yabancı* olarak görülmeyi hakettiği yönündeki kararı üzerine bu hakkı elde etmiştir. Bir Yeşil Kart sahibi olarak, Bay Gülen bu statünün getirdiği bütün imtiyazlara sahiptir. ABD'de bulunuşu, ABD'nin Türkiye'ye yönelik politikasının bir göstergesi olarak görülmemelidir."
Jeffrey'nin Gülen'le ilgili 2009 tarihli telgrafına döneceğiz. Ama önce biraz geriye, Gülen'in ABD'de oturma izni alabilmesi için başlaülan kampanyanın ABD'nin Türkiye'deki diplomatlannca nasıl karşılandığına bakalım.
4 Ağustos 2005 tarihinde, ABD'nin İstanbul Başkonsolos Vekili Stuart Smith tarafından Washington'a gönderilen "GİZLİ" statülü telgrafın başlığı: "Hoca'ya destek için seferber olmak."
Orijinal metnini bugünden itibaren MM.eaics'in sitesinde de bulabileceğiniz telgrafın giriş bölümünde, Hahambaşı İshak Haleva'nın ABD'nin İstanbul'daki diplomatlarına anlattıkları yer alıyor:
"Haleva kendisiyle ilişkiye geçen kişilerin, Gülen'in yakında ABD'deki göçmenlik statüsünü değiştirmek için başvuruda bulunacağını ve ABD hükümetinin bazı birimlerinde var olan 'Gülen, ılımlı mesajıyla, daha sinsi ve radikal bir gündemi gizleyen bir radikal islamcıdır* inancına karşı bir tavsiye mektubuna ihtiyacı olduğunu söylediklerini aktardı."
Söz konusu telgrafın kapsamında, imzalayıp Amerikan hükümetine göndermesi için Gülen yandaşlannca Haleva'ya verilen mektubun tam metni de var. Haleva'nın telgrafa yansıyan ifadelerinden, bu mektubu hazırlayıp kendisine getirenlerin Türkiye Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı adına hareket ettikleri anlaşılıyor.
"Başkonsolosla yediği öğle yemeğinde, Haleva vakfın kendisini ikilemde bıraktığını vurguladı. Bir yandan, Gülen'in nihai niyetlerinden kendisi de emin olmadığı için, açık uçlu, yaygın olarak kullanılabilecek, 'İlgilisinin dikkatine' yazılmış bir tavsive mektubu vermek istemivordu. Avnı zamanda.Gülen'in geçmişte Türkiye'nin Yahudi Cemaati'ne verdiği destek nedeniyle, bu talebi öylece geri çevirememişti. Henüz nihai kararını vermemiş olmakla birlikte, Haleva, ABD Göçmenlik Bürosu yetkililerine (bizden uygun bir muhatabın adını vermemizi istedi) hitaben daha sınırlı bir mektup yazarak, sadece Yahudi cemaatinin Gülenle olan özel etkileşiminden söz etme eğiliminde olduğunu söyledi. Daha sonra, Ekümenik Patrik ile Ermeni Patriği'ne de benzer başvurular yapıldığını ancak onların buna yanaşmadığını öğrenince, Haleva da Başkonsolos'a, sınırlı bir mektup yazmanın uygun olacağı yönündeki fikrini bile yeniden gözden geçirdiğini söyledi."
Hahambaşı'nın Amerikalı diplomatlara aktardığı tereddütün, son tahlilde, Gülen'i kumama kaygısına ağır bastığı anlaşılıyor. Nitekim, Yeşil Kart başvurusunun reddi yönündeki kararın düzeltilmesi için açılan davanın iki bin sayfalık belgeleri araşma giren destek mektuplarının yazarlan arasında Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) eski çalışanlan George Fidas ve Graham Fuller, ABD'nin eski Ankara Büyükelçisi Morton Abramovritz gibi isimler var ama İshak Haleva yok.
Gerek Haleva'ya imzalaması için verilen tavsiye mektubu taslağında, gerekse Gülen'i mahkemede savunan avukatlarının tezleri arasında, kendisinin 9 Şubat 1998'de, Vatikan'da dünyadaki bir milyar Katoliğin ruhani lideri olan Papa İkinci John Paul'la biraraya gelmiş olması da vurgulanmıştı. ABD'nin Başkonsolos Vekili Smith ise, 4 Ağustos 2005 tarihli "gizli" telgrafta, Vatikan'ın Gülen'e desteğine ilişkin farklı bir gözlem aktarıyor:
"Haleva'nın ve onun {Rum) Ortodoks ve Ermeni meslektaşlarının temkinli tutumu, Türk resmî makamlarının büyük bölümü ile bizim, İslam'a ve Türk cemaat ve tarikatlarına ilişkin bilgi sahibi muhafazakâr Türkler arasında bulunan en iyi kaynaklarımızın tavrıyla benzerlik gösteriyor ama Gülen'in bazı cenahlarda topladığı övgülerle de çelişiyor. Bunlardan en dikkat çekici olanı, kısa bir süre önce, burada {başkonsolosluk kastediliyor) düzenlenen kahvaltılı bir toplantıda, Vatikan Temsilcisi'nin, Gülen'i sadece coşkulu bir şekilde övmekle yetinmeyip, o sırada Türkiye'yi ziyaret etmekte olan Kongre heyetinin başkanına Gülen hakkında yazılmış bir kitabı da takdim ederek, heyeti şaşırtmasıydı. Gülen'in yıllar önce Papa İkinci John Paul'la görüşmesi Türkiye'de büyük tartışma yaratmış, bazı rakip cemaat ve tarikatlar Gülen'i satılmışlıkla suçlarken, bizim en iyi irtibatlarımız arasında olan başka bazı mütedeyyin Türkler de, bu hareketi iki yüzlülüğün en son noktası olarak değerlendirmiştir"
Polis, Gülen için FBI'dan ricacı oldu
Fethullah Gülen'in ABD'de yasal koşullarda ve sık sık ülkeyi terketme zorunluluğu olmadan yaşayabilmek için verdiği hukuk mücadelesinde önüne çıkan en büyük engel Federal Soruşturma Bürosu'ydu (FBI). Nitekim, Gülen'in avukatları "Yeşil Kart" için açtıkları davada, bu talebi reddeden Göçmenlik Bürosu'nun yanı sıra dönemin ABD Yurtiçi Güvenlik Bakanı Michael Chertoff ve FBI Direktörü Robert S. Mueller'dan da şikâyetçi oldular. Şimdi, bu bilgiyi de akılda tutarak, ABD'nin İstanbul Başkonsolos Vekili Smith'in telgrafının devamını okuyalım: "Gülencilerin ABD'nin Gülen'e karşı olumsuz tavırları konusundaki spesifik endişesinin, Gülen'in avukatının 'Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası'ndan yararlanarak elde ettiği 2004 tarihli bir FBI raporundan kaynaklandığı anlaşılıyor. Türk Ulusal Polis Teşkilatı'nda irtibatlı olduğumuz üç üst düzey yetkili, kısa süre önce bu konuyu İstanbul'daki 'legat'ın (İstanbul Başkonsolosluğumda FBl'ı temsil eden diplomat kastediliyor) dikkatine getirdiler ve bu görüşmede aynı zamanda Gülen'le ilgili basılı malzemeler sunarak, FBl'ın, kendisi hakkında bir tür 'temiz kağıdı' verip veremeyeceğini sordular. (Not: Legat, bu tip bir kağıdı bir PR kampanyası başlatmakta kullanma niyetini gözönünde tuttuğu için, buna yanaşmadı.)"
Bu telgrafın sonundaki "yorum" bölümünü, hem ABD'nin 2005 yılında Gülen'e nasıl baktığına ilişkin bir belge hem de bu bakışın daha sonraki yıllarda nasıl değiştiğini görmek için "baz" olarak aynen aktarıyoruz: "Gülen'in kamuoyuna verdiği hoşgörü ve diyalog mesajını ve buna paralel olan İslam'ı bilim ve moderniteyie uzlaştırma çabasını hesaba katan bazı Batılı gözlemciler, onu Müslüman bir eğitimci (ya da "hoca") olarak benimsiyor ve onu "ılımlı İsîam"ın sesi olarak görmeyi tercih ediyorlar. Gülen, sıklıkla terörizme karşı konuşuyor {Kur'an'm bazı tefsirleriyle islam adına uygulanan terörist şiddet arasındaki bağlantıyı irdelememek konusunda dikkatli davranmasına rağmen...) Gülen ayrıca, Yahudi cemaatince kendi varlığına destek olarak algılanan tavırlar da sergiliyor. Ancak Gülen hareketinin nihai niyetleri konusunda derin ve yaygın kuşkular hâlâ geçerli. Bu hareketin bünyesindeki çeşitli çevrelerin içine çektiği insanlar üzerinde uyguladığı baskıya ilişkin ipucu veren anekdotlara sahibiz; işadamlarına Gülenei okulları ve diğer faaliyetleri desteklemek için para vermeyi sürdürmeleri yönünde yapılan ağır baskı buna örnek. Gülencilerin kendi okut ağlarını (buna ABD'deki düzinelerce okulları da dahil), din propagandacısı haline getirilmeye müsait buldukları öğrencileri büyük bir dikkatle seçmek için kullandıkları hakkında çok sayıda güvenilir rapor elde ettik ve bu okullardaki yatılı öğrencilerin beyinlerinin yıkandığını da defaatle işittik. Bu gerçekler, Gülencilerin Türk Milli Polis Teşkilatı dahil (İstanbul'daki 'legat'la yaptıkları toplantıda ortaya çıktığı gibi--Ankara bu gelişmenin polisin terörizmle mücadele çabalarına etkisini ayrıca ele alacak) birçok devlet kurumuna sızmalarıyla birleştiğinde, yüzeyin altında çok daha katı bir çizginin, dünya çapında bir islamcı yayılma propagandası misyonunun yattığına işaret ediyor. Kısacası, Gülencilerin sahip oldukları uluslararası okullar ağı ile gelecek nesillere şekil verme çabaları ve sadece Türk iş dünyasına değil, resmi kurumlara da sızma konusundaki belgeli gayretleri, Türk islamı içinde baskın bir ses haline gelmeleri halinde, ılımlı tavırlarının sürüp sürmeyeceği konusunda soru işaretleri doğmasına yol açtı. Bu nedenle Haleva'nın temkinli tutumu doğru bir tavır gibi görünüyor."
ABD'nin Fethullah Gülen cemaatine bakışı, yukarıdaki telgraf itibariyle, en iyimser tarifiyle "kuşkucu" diye tanımlanabilir. Ama 2005'ten sonra Gülen cemaatiyle temaslarını ve harekete ilişkin gözlemlerini yoğunlaştıran Amerikalı diplomatların giderek daha kapsamlı analizler yaptıklarını da görüyoruz. Bu temasların artmasında rol oynayan çok basit bir gerekçe, 23 Mayıs 2006 tarihinde ABD'nin İstanbul Başkonsolosu Deborah K. Jones'un VVashington'a gönderdiği telgrafın da konusu. Telgrafın konu satırında aynen şöyle yazıyor: "Fethullah Gülen: Onun takipçileri niye bu kadar çok seyahat ediyorlar?" Ve evet, telgraf, Gülen cemaatine mensup olan ya da olduğu tahmin edilen kişilerin ABD'ye seyahatlerini, daha doğrusu vize başvurulannı konu alıyor. Bu telgrafın başında, "Fethullah Gülen" diye yazmış dönemin Başkonsolosu, "30'dan fazla ülkede, 50'den fazlası ABD'de olmak üzere 160'tan fazla örgütten oluşan ve büyümeye devam eden devasa bir ağın merkezinde oturuyor. Sonuç olarak da, Gülen'in destekçileri Türkiye Misyonu'na (ABD'nin buradaki diplomatik temsilcilikleri kastediliyor) ulaşan ziyaretçi vizesi başvurularının giderek artan bir oranını oluşturuyor. Başvuru yapan Gülenciler seyahat gerekçeleri ve Gülen'le ilişkileri konusunda hemen her zaman kaçamak davranıyorlar; bu da, Konsolosluk memurlarında soru işaretleri yaratıyor. Bu rahatsızlığımız Türk toplumunun laik kesimlerince de paylaşılıyor."
Aynı telgrafta, Jones'un, her yıl ABD'ye ziyaretçi vizesi almak için Türkiye Misyonu'na başvuran 75 bin kişiden yüzde 3-5 kadarının "Gülenci" olduğuna ilişkin tahmini de yer alıyor.
Orijinalini bugünden itibaren WikiLeaks sitesinde bulabileceğiniz telgrafın en tuhaf tarafı ise, Amerikalı diplomatların "Gülenci" diye etiketledikleri vize adaylarının "profilini" çıkarmış olması. Telgrafta, kuşkusuz isim-isim fişleme yapılmıyor ama "Gülenci" olduğuna kanaat getirilen vize adaylarının profili, "tek başına seyahat eden ve hiç İngilizce bilmeyen evli erkek" ya da "ortaokul çağında İngilizce öğrencisi" benzeri başlıklar altında detaylandırılıyor.
Bu "profil" telgrafından bir yıl sonra, 27 Nisan 2007'de, yine Başkonsolos Deborah K. Jones, bu kez Gülen cemaatini anlayıp anlatmaya yönelik daha samimi bir çabayı yansıtan bir telgraf yazmış.
"Gülencilerle az viskili bir toplantı" başlığını taşıyan telgraf, 17 Nisan 2007'de ABD'nin İstanbul Başkonsolosluğu'nda verilen akşam yemeğini konu alıyor. "Dinî lider Fethullah Gülen'e sempati duyan ve/veya onun hakkında bilgi sahibi Türklerden oluşan eklektik bir grup" diye tarif edilen misafirlerin listesine Nazlı Ilıcak'm karar verdiği de telgrafta belirtilmiş. Davetliler ise "gazeteci-yazarlar Fehmi Koru, Ali Bulaç ve Mustafa Akyol, Bilgi Üniversitesi Sosyoloji Profesörü Niyazi Öktem ve Galatasaray Üniversitesi'nde ders veren oğlu Emre, Marmara Üniversitesi'nde ilahiyat dersi veren Mahmut Kılıç, sosyolog (Türk yazar Cemil Meric'in kızı) Ümit Meriç, Fatih Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dekanı Alparslan Açıkgenç, Türkiye Katolik Cemaatleri Ruhaniler Kurulu Sözcüsü Georges Marovitch ve Türkiye Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Başkanı Harun Tokak" diye sıralanıyor. Başkonsolos Jones, konukların yemekte Gülen'i 1960 ve 1970'lerde İzmir'deki bir camide imamlık yaptığı günlerden itibaren anlattıklarını, onun ilahiyatçı yönü ve eğitime verdiği önem üzerinde durduklarını aktarıyor.
Yemeğin en ilginç konuşmalarından birini Monsenyör Marovitch yapıyor. Telgrafın o bölümünü aynen aktarıyoruz: "Monsenyör Marovitch, kendisinin diğer dinî cemaat liderlerine ve nihayet Papa İkinci John Paul'a onu tanıştırmak da dahil olmak üzere, Gülen'in ekümenik (evrensel) gündemini destekleme amaçlı çabalarını coşkuyla ve uzun uzun anlattı. Marovitch ve diğerleri, Hoca'nın birkaç yıl önce bir Müslüman mezarlığında öldürülmüş olarak bulunan ve dinlerarası diyaloga ve dünya barışına hizmet adına, Gülen'in daha geniş bir muhatap kitleyle bağlantısını sağlamak için Marovitch'le birlikte çalışan varlıklı Yahudi-Türk işadamı Üzeyir Garih'le geçmişteki bağlarını teyid ettiler. Marovitch, Gülen'in Papa'yla buluşmasını organize ettiğini ancak sonra Vatikan'ın Türkiye Misyonu'nun (Vatikan Büyükelçiliği kastediliyor) randevuyu iptal ettiğini öğrendiğini anlattı. (Not: Bu bilgi, aslında Garih'in Gülen'i, Abe Foxman'la —inkâr ve iftiraya Karşı Birlik (ADL) adlı Yahudi kuruluşunun başkanı --, sonra da Foxman'ın Gülen'i New York Kardinali'yle tanıştırdığı, en sonunda da Kardinal'in Gülen'i Papa'yla tanıştırdığı yönünde daha önce duyduğumuz bilgilerle çelişiyor. Notun sonu.) Marovitch bu iptal kararının değiştirilmesi için büyük gayret gösterdiğini ve sonuçta Türk hükümetini öfkelendiren buluşmanın gerçekleştiğini söyledi. Marovitch, daha sonra, bu işte ABD hükümetinin bir dahli olduğu yönündeki kuşkuların, basının görüşmeyi 'Marovitch' yerine, dönemin ABD Ankara Büyükelçisi Morton Abramovvitz'in ayarladığına ilişkin hatalı haberlerinden kaynaklandığını açıkladı."
Jones'un telgrafının en sonundaki "YORUM" bölümü de, Gülen hakkında "Laikçi" kesimin kuşkularını dinlemeye alışmış bir Amerikalı diplomatın, farklı yaklaşımlar işittikten sonraki yeni değerlendirmesini yansıtıyor: "Gülen'e akademik, mesleki ve dinî açıdan hayranlık duyan ya da onun takipçisi olanların oluşturduğu bu etkileyici grubun ortaya koyduğu Fethullah Gülen portresi ile, Gülen'i, entrikalar çeviren, Türkiye'yi İran'dan pek de farkı olmayan şeriata dayalı bir islamî devlete dönüştürme planı yapan bir kripto-Molla olarak gören laikçi algılamalar arasında ışık yılları var. Bu konuklar, GUlen'in günümüz Türk hayatıyla ve modern dünyayla uyumlu ve bağdaşık bir aydınlanmış islam için model ve hatta Türkiye'nin her iki taraftaki radikalleşmiş unsurlar tarafından da istismarını önlemek için bir ihtiyaç olduğuna açıkça inanıyorlar. Onlar, Gülen'in laik devlet aygıtıyla yaşadığı sorunları, devletin 'herşeyi denetleme' ihtiyacına bağlıyorlar ve bu darkafalılığa örnek olarak, Türk hükümetinin Rum Ortodoks Patriği'nin unvanındaki 'ekümenik' kelimesine duyduğu antipatiyi gösteriyorlar. En etkileyici olan ise, kendi içinde bariz bir çeşitlilik taşıyan, kimi alkollü İçki içen kimi içmeyen, kimi örtünen kimi örtünmeyen bu gruptakilerin kendi aralarındaki hoşgörü ve mesleki işbirliği tablosuydu."
Amerikalı diplomatların Gülen'e olan ilgisi, 2008 sonrasında birkaç konu başlığında yoğunlaşmış; Gülen cemaatinin siyasi gündemi, AKP hükümetiyle ilişkileri, Ergenekon soruşturmasındaki rolü ve Kürt meselesinin çözümünde bir işlev üstlenip üstlenemeyeceği bu konu başlıkları arasında yer alıyor. Tabii, Gülen hareketinin dünyanın dört yanındaki faaliyetlerinin incelenmesi, Türkmenistan'dan Avusturya'ya kadar birçok ülkedeki okulların gezilerek rapor tutulması da Amerikan diplomatik mesaisinin parçası. Diğer konularla ilgili belgelere geçmeden, önce, 25 Temmuz 2008 tarihinde, dönemin Ankara Büyükelçisi Ross Wilson'ın onayıyla VVashington'a gönderilen "Türk Gülenci okullar: Ya her yerde ol, ya hiçbir yerde olma" başlıklı telgrafa bakalım.Bu telgrafta Amerikalı diplomatların Ankara'daki Samanyolu Lisesi'ne yaptıkk ziyarette edindikleri izlenimler ve gerek o çalışanlarının, gerekse Türkiye ve diğer ülkelerdeki cemaat okulları hakkında bili sahibi diğer kişilerin Amerikalılara anlattıkları geniş yer tutuyor. Telgrafın en sonundaki "YORUM" bölümü, Amerika'nın bu okullara ve cemaate bakışı konusunda ipucu veriyor.
"Sadece tek bir kitap okuyan adama güvenmeyin" Başlıklı o bölümü aynen aktarıyoruz: "Kuşkusuz Samanyolu Lisesi'nin öğrencilerinin ve idarecilerinin gurur duyacak çok şey var. Öğrencileri çok başarılı; okulları, ortalama bir Türk devlet okuluyla kıyaslandığ birinci sınıf; ve Türklerle dünyanın geri kalan bölümü, özellikle de gelişmekte olan dünya arasında değerli ve nadir nitelikte kültürel değişim programları gerçekleştiriyorlar. Bu vı diğer Gülenci okulların somut, müspet kazanımlarına bakıldığında, bu okulların ya d okulların öncülük yaptığı Gülenci hareketin Türkiye'nin demokratik laik sistemine nasıl t< oluşturabileceğini anlamak güç. Ama hareket dışındaki Türklerin derin kuşkuları var; hatta konuya kuvvetli bir laik tavırla yaklaşmayanı bile. Kısa süre önce görüştüğümüz etnik köke Uygur olan ve Gülenci okulların Orta Asya'da faaliyetlerini bilen bir Ankara Üniversitesi Profesörü eski bir Çin atasözü söyledi bize: 'Sadece tek bir kitap okuyan adama güvenme.' Gülenci okulların öğrencilerinin, özellikle de evinden uzaktaki yatılıların, kitap okumalarının ve televizyon izlemelerinin sıkı biçimde denetlendiğini anlattı. Oğlunu Gülenci bir okula gönderen akademisyen arkadaşından bahsetti. Çocuk, dersinde çok başarılı olmuş ama şimdi baba: rakı içtiği (Türkler için ulusal bir meşgale bu eleştiriyormuş ve babası da oğlunu kaybetm olmaktan yakınıyormuş. Gülen ve Ayetullah Humeyni arasındaki benzetmelerin iseyersi; olduğunu söyledi bu profesör. Gülenciler Türkiye'nin laik düzenini dramatik biçimde yıkmak istemiyorlar; onlar içeriden bir değişimin peşinde."
Şimdi en başa, 4 Aralık 2009 tarihinde Büyükelçi James Jeffrey'nin VVashington'a yazdığı ve Gülen hakkındaki sorulara nasıl cevap verileceği konusunda tavsiyelerde bulunduğu telgrafa dönelim.
"Gülen: Türkiye'nin görünmez adamının uzun bir gölgesi var" başlıklı bu telgrafın büyük bir bölümünü, VVashington'ın Fethullah Gülen'in şahsına ve cemaatine güncel bakışını yansıttığı inancıyla aktarıyoruz:
"1) ÖZET: Fethullah Gülen Türkiye'de hâlâ siyasi bir fenomen. Son on yıl boyunca Pennsylvania'da 'sürgünde' olsa da, Gülen'in etkisi, sadık destekçilerinden oluşan tümenler ve elit bir okullar ağı sayesinde devam ediyor. Gülen Hareketi'nin öne sürülen hedefleri dinlerarası diyalog ve hoşgörü ama mevcut 'AKP-laikçiler' bölünmesinde, pekçok Türk, Gülen'in daha derin ve muhtemelen sinsi bir siyasi gündemi olduğuna inanıyor,- hatta bazı İslami gruplar bile Gülen'in şeffaflıktan yoksun oluşunu eleştiriyor ve bunun kendisinin amaçları konusunda şüphe yarattığını söylüyorlar.
2) Gülen 1938 ile 1942 arasındaki bir tarihte (değişik tarihler veriliyor) doğdu ve başlangıçta imam ve Diyanet işleri Başkanlığının memuru olarak çalıştı. Hareketini, 1970'li yıllarda, takipçileri 'Nurcu' olarak bilinen, Kürt kökenli İslami düşünür Said Nursi'nin öğretilerini temel alarak kurdu. Gülen daha sonra Nursi'nin çerçevesinin dışına çıktı. Gülen'in kendi felsefesi islam'da bilimin rolünü vurguluyor. O, dinlerarası diyalogu destekliyor ve terörizmi lanetliyor. Son yirmi yılda ise, Gülen sadece Türkiye'de değil, dünyada da ağırlıklı olarak eğitim üzerine odaklandı. Onun okulları özellikle Orta ve Güney Asya'da, akademik mükemmeliyetleri ve ılımlı İslami görüşleri savunmaları nedeniyle itibar kazandı.
3) Gülen, 1999'dan beri, görünürde tedavi (kalp rahatsızlığı ve diabet) gerekçesiyle gittiği ABD'de yaşıyor. Ancak, bu dönemde, Türkiye'de devleti yıkma planı yapma suçundan da yargılandı. Bu suçlama, Gülen'in 1986'da yaptığı bir konuşmadan kaynaklandı. (...) Hakkındaki iddianame nedeniyle, Gülen'in ABD'ye seyahati, Türk yargısından kaçtığı izlenimini yarattı. 2006'da bir Türk mahkemesinde hakkındaki bütün suçlamalardan beraat etti. Bu karar temyiz edildi ama 2008'de yeniden onandı.
4) Bu arada, Gülen ABD'de Sürekli Oturum statüsü için başvurdu. Göçmenlik Bürosu yetkilileri ilk başta Gülen'in 'olağanüstü yetenekli bir yabancı' olarak sınıflandırılması başvurusunu geri çevirdiler ama bir Federal Mahkeme 2008'de bu geri çevirme kararının yanlış olduğuna hükmetti. Gülen'in şimdi Yeşil Kart'! var ve Pennsylvania'nın Pocono Dağları'nda gözden ırak bir yerleşimde yaşıyor.
5) Fethullah Gülen Hareketi'nin çekirdeğinde Güney Afrika'dan ABD'ye kadar uzanan bir okullar ağı var. Bu okullar yüksek seviyede akademik başarıya önem veriyor ve işçi sınıfına mensup ve yoksul ailelerden gelen en parlak öğrencileri alıp onlara burs sağlıyorlar. Türkiye'deki Gülenci okullar, her yıl yapılan üniversite giriş sınavında, rutin biçimde en üstteki yüzde birlik puan grubuna giren mezunlar veriyorlar. Bu parlak mezunların çoğu da genellikle bu okullarda) öğretmen oluyor. GUlenci doktrin, muhafazakâr ve dinî vecibelere bağlı yönüyle, 1990'larda Gülencileri toplu halde sınırdışı eden Rusya gibi rejimlerde keskin bir husumetle karşılaştı.
6) Ama bu hareketin kökleri, en kalabalık takipçi grubu ve en büyük sorunları Türkiye'nin içinde. Gülen Hareketi sadece Ankara'dakî ünlü Samanyolu Lisesi ve Fatih Üniversitesi gibi eğitim kurumlarından değil ama aynı zamanda Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı'ndan, çeşitli şirketlerden, Zaman, Today's Zaman, Samanyolu TVve Aksiyon gibi medya organlarından oluşuyor. Gülencilerin ayrıca Ergenekon (...) soruşturmasının öncüsü olarak görev yaptıkları Türk Milli Polisi'ne de hâkim oldukları belirtiliyor. Bu soruşturma, askerî şahsiyetler dahil olmak üzere iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin pek çok laik muhalifinin derdest edilmesine neden oldu ve bu da Gülencilerin nihai hedefinin, Türkiye'nin görünür biçimde islamcı bir hale gelmesini onaylamayan bütün kurumların yıpratılması olduğu yönündeki ithamlara sebebiyet verdi.
(YORUM: Türk Milli Polisi'nin Gülencilerin kontrolünde olduğu iddiasını teyid etmek imkânsız ama biz buna karşı çıkan kimseye rastlamadık ve Gülenci yurtlarda kalan polis adaylarına polislik sınavındaki soruların cevaplarının önceden verildiğine ilişkin tanıklıklar işittik.)
7) Zaman gibi Gülenci gazeteler Atatürk'ün mirasının geçerliliğini bıkmadan sorguluyor ve AB heveslisi bir ülke olarak Türkiye'nin siyasi konularda Türk ordusunun sesinin kısılmasını sağlaması gerektiğini savunuyorlar. Bu gazeteler, Ergenekon soruşturmasının bayraktarlığını yapıyor ve Türk ordusunun geleneksel hâkimiyetinin Türkiye'nin tarihinde olumsuz bir etken olduğunu sürekli olarak vurguluyorlar. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Türk Genelkurmayına yakın kaynaklar Güien'den açıkça nefret ediyor; onun ve onun destekçilerinin sadece Türk ordusunu yıpratmak değil, aynı zamanda Türkiye'yi İran benzeri bir İslami cumhuriyete dönüştürmek için de amansız bir miicadaleye giriştiklerini savunuyorlar.
8) Hatta bazı İslamcı örgütler nezdinde bile, Fethuüah Gülen Hareketi'nin karanlık bir imajı var. Başkent Kadın Platformu'nun eski başkanı Hidayet Tuksal bize kendi grubunun, şiddet kullanımına karşı çıkması yüzünden Gülen'e olumlu baktığını ama şeffaflıktan yoksun olmasının Gülen'in amaçları hakkında şüphe doğurduğunu ve bunun, Gülen'in en etkin olduğu topluluklar arasında bile geleceğe ilişkin kuşkuları beslediğini söyledi. Gülen'in temel hedefinin dinlerararası diyalog ve hoşgörü olduğu öne sürülse de, onun gündeminin daha derin ve daha sinsi olduğu düşüncesi Türkiye'deki pek çok çevrede yaygın.
9) Gülen Hareketi, Sünni Hanefî islam'ın modernleşmiş bir versiyonu olaraktan? ediliyor. Bu eğilimi, eski Başbakan Necmettin Erbakan'ın Milli Görüş grubuyla paylaşsa da, Milli Görüş, Türkiye merkezli bir hareketken, Gülen Hareketi'nin daha geniş bir kapsamı var ve amaca ulaşmaya yardımcı her aracı mubah gören bir yaklaşımdan rahatsızlık duymuyor; mesela, gerektiğinde başörtüsünü de çıkartabiliyor. Yine de, başka bazı ortak paydalar sözkonusu: AKP'nin kurucularının çoğu Milli Görüşten gelirken, AKP'nin birçok yetkilisinin de Gülen Hareketi'ne yakın olduğu biliniyor.
10) Türkiye'de Gülen'e değinen tartışmaların büyük bölümü nezaket ve incelikli bir ustalık içeriyor. Bizim irtibatta olduğumuz kişiler, konuşmaları halinde bunun sonradan kendilerine zarar verip vermeyeceğinden emin değillermişçesine, bu konuda görüşlerini açıklamakta sıklıkla tereddüt gösteriyorlar. Dahası, GOlen'le ilgili konuşmaların siyasi bağlamı da karmaşık, zira Cumhurbaşkanı Gül, bizim ilişkide olduğumuz kişilerin hemen hepsi tarafından Gülenci olarak görülüyor ama Başbakan Erdoğan öyle görülmüyor. Esasen, görüştüğümüz bazı kişilerin iddiasına göre, Erdoğan, o kadar karartı biçimde Gülen cephesinin dışında duruyor ki, Gülen'in sadık çevresi onu bir yük (liahility) gibi görüyor. Bu arada, Cumhuriyet Halk Partisi ve AKP'nin diğer muhalifleri ABD'yi, sözümona Türkiye'nin laik temellerini zayıflatarak bir ılımlı İslami devlet "modeli" yaratmak amacıyla, gizliden gizliye Güleni desteklemekle itham etmekte pek aceleci. Bu itham, Türkiye'de laiklik karşıtı faaliyetleri nedeniyle yargılandığı bir sırada Gülen'e ABD'ye sığınma imkânı ve nihayetinde de sürekli oturum statüsü tanınmış olması gerekçesine dayandırılıyor.
11) Gülen'in islami olmayan destekçileri de var ve İstanbul'daki Ekümenik Patrik bunlardan biri. Patrik, kısa süre önce Büyükelçi ite yaptığı bir konuşmada, ABD'ye yaptığı son gezi sırasında Gülen'i ziyaret ettiğini ve bir saatten fazla başbaşa görüştüklerini anlattı. NewYork'a yaptığı ziyarette de Gülen'i yeniden görmeyi planladığını söyledi. Patrik, Büyükelçi'ye Gülen'den "çok etkilendiğini" anlattı ve Kazakistan'da Süleyman Demirel'in adı verilen bir üniversite dahil olmak üzere Gülen okullarının kalitesini övdü.
