BİZE ULAŞIN
M.Ö 7. yüzyıl döneminde Türkler tarihteki ilk Türk devletlerini kurmaya başlamıştır. Bu dönemde kurulan irili ufaklı teşkilatlanmalar, siyasi otoriteleri ile ön plana çıkar. Teşkilatlanma döneminden önce ortaya çıkan İskitler topluluğu her ne kadar önemli olayları yaşamış olsa da devlet düzeni açısından yetersiz olduğu için ilk Türk devletleri arasında yer almaz. Tarihte bilinen ilk Türk devletleri, kültürel birikimleri ve siyasi alanda gösterdikleri başarılar ile bulundukları coğrafyada ön plana çıkmışlardır.
Türk toplumunun ana vatanı Orta Asya olarak adlandırılır. Tarihteki ilk bilgiler ise Çin İmparatorluğu kaynaklarından elde edilmiştir. Tarihte bilinen ilk Türk devletleri şu şekilde sıralanır:
Talas Savaşı döneminde Araplarla yaptıkları yardımlarla tanınan Karluklar, İslamiyeti kabul eden ilk Türk devletidir. 766 yılında kurulmuştur. Üç kabile halinde bulunan Karluklar, Türk hakimiyetinin bölgede genişlemesine etki etmiştir. Bazı zamanlarda ise diğer Türk boyları gibi Çinlilerle mücadele etmişlerdir. 840 yılında Karahanlıların kurulması da Karluklar etkisiyle olmuştur.
Bilge Kül Kadir Han tarafından 840 yılında kurulan Karahanlılar, ilk Müslüman Türk devleti olma özelliği taşır. Uygurların, Kırgızlar tarafından yıkılması sonucu kurulmuştur. Bunun yanı sıra Karahanlılar döneminde ilk medrese de açılmıştır. Burslu öğrencilik sistemi de Karahanlılar tarafından başlatılmıştır. Geleneklerine bağlı kalan Karahanlılar, Gazneli Devleti saldırıları ve taht kavgaları sonucu ikiye bölünmüştür.
M.S 8. Yüzyılda kurulan Uygurlar, yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir. Moğolların Türkleşmesine katkı sağlamıştır. Kurulduğu coğrafyada, 745-840 yılları arası hüküm sürmüştür. Uygurlar, tarım ve ticari faaliyetlerle geçimini sağlamıştır. Ticarete yönelen devlet özelliği ile ön plana çıkan Uygurlar, yıkıma uğramaları sonrasında da kültürlerini uzun süre sürdürmüştür. Ayrıca Uygurlar, ilk Türk şehirciliğini başlatan devlettir.
Türk boylarını bir araya getirerek kurulan Asya Hun Devleti, Orta Asya bölgesinde kurulan ilk Türk devleti özelliğine sahiptir. Siyasi birliği sağlayan yönetim, göçebe yaşam tarzını benimsemiştir. Asya Hun Devleti sınırları ise Sibirya, Hazar Denizi ve Çin arasında kalan bölgeyi kapsamıştır. Asya Hun Devleti, Teoman Han döneminde Çinliler üzerine düzenlediği akınlar sonucunda Çin Seddi'nin yapılmasına neden olmuştur. Türk devletleri yönetiminde görülen ikili merkezi sistem de tarihte ilk defa Asya Hun Devleti'nde kullanılmıştır.
Türklerin Anadolu bölgesinde kökleşmesini sağlayan ve tarihi iz bırakmış 16 Türk devleti ve kurucuları şu şekildedir:
İlk Türk devleti Asya Hun Devleti, M.Ö 220 yılında Teoman Han tarafından kurulmuştur. Orta Asya’da merkezi Ötüken olan devlet, Mete Han tarafından imparatorluk haline getirilmiştir. Mete Han, Asya Hun Devleti'nin en parlak dönemini yaşamasını sağlamıştır. Yapılan savaşlar ve mücadeleler, Asya Hun Devleti'nin sınırlarını genişletmiş, farklı medeniyetlerin tek çatı altında toplanmasını sağlamıştır. Meta Han'ın ölümü sonrası veraset sistemli yönetim anlayışı sebebiyle, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Ülke ekonomisi hayvancılık faaliyetlerinde oluşmuştur. Zamanla zayıflayan devlet, Çin ile olan ilişkiler sonucu yıkılmıştır.
Göçleri tarih boyunca süren Türk toplumunun bilinen ilk boyu İskitler’dir. Sakalar olarak da adlandırılır. Pers, Asur ve Çin kaynaklarında da İskitler’den bahsedilir. Hayvancılıkla uğraşan İskitler, çadırlarda yaşamıştır. Savaşlarda süvari birliklerini kullanmalarıyla ön plana çıkmışlardır. Farklı medeniyetler arasında ticari bağlantı oluşturan İskitler, İpek Yolu kontrolü ile medeniyetlerin gelişmesine yardımcı olmuştur.
Türk kökenli bağımsız Memluk hanedanı olan Tolunoğlu Ahmet tarafından 868 yılında Mısır’da kurulan ilk Türk devleti, Tolunoğlu Devleti’dir. Yaklaşık bin yıl Türk hakimiyetini Mısır bölgesinde sürdürmüştür. İlk eczaneyi kuran devlet olarak da bilinir. Ekonomik olarak güçlü olması ve bölgede ticari faaliyetler sürdürmesi, uzun süren hakimiyete yardımcı olmuştur. Tolunoğulları devleti, 905 yılında Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
