Tazminat haklarını arayan madenciler, trafik kazası geçirdi: 'Ankara’da verilen sözler tutulmadı'

Soma ve Ermenek'te binlerce madencinin Soma Holding, Uyar Madencilik ve Türkiye Kömür İşletmeleri'ne (TKİ) karşı sürdürdüğü tazminat mücadelesi yıllar önce başladı.

Son üç yıldır hem Soma ve Ermenek'ten Ankara'ya yaptıkları madenci yürüyüşleri hem de TBMM'de yaptıkları görüşmelerle Ankara'da çözüm arayan madenciler, dün gece Ankara'dan Soma'ya dönerken trafik kazası geçirdi.

Kazada Bağımsız Maden İşçileri Sendikası Başkanı Tahir Çetin ve maden işçisi Ali Faik İnter hayatını kaybetti.

Somalı ve Ermenekli yaklaşık 4 bin madencinin yıllara yayılan tazminat mücadelesi sırasında pek çok madenci yürüyüşü ve eylem düzenlendi; çok sayıda milletvekili ve bürokrat, sorunun madenciler lehine çözüleceğine dair söz vererek devreye girdi.

Son üç yıldır hem Soma ve Ermenek'ten Ankara'ya yapılan madenci yürüyüşleri hem de Ankara'da ilgili bakanlıklar ve siyasetçilerle yapılan onlarca görüşme sonucunda madencilerin bir kısmı tazminat haklarına kavuştu.

Ancak Bağımsız Maden İşçileri Sendikası'na göre hala Uyar Madencilik'ten tazminatını alamamış 888 maden işçisi bulunuyordu.

Sendika 2020 yılının Kasım ayında Ankara yaptıkları görüşmeler sonucunda, tazminatını alamayan bu işçilerin de tazminatlarının ödeneceğine dair söz aldıklarını açıklamış ve eylemlerine bir müddet ara vereceklerini duyurmuştu.

Fakat aradan geçen 8 aya rağmen Ankara'da verilen sözlerin tutulmadığını söyleyen sendika yetkilileri, yeniden eylem kararı aldıklarını açıklayarak bu hafta başında Ankara'ya gelmişti.

Soma'da ve Ermenek'te hak gaspına uğramış madencileri bağımsız bir madenci sendikası çatısında birleştirmeyi hedefleyerek Bağımsız Maden İşçileri Sendikası'nı kuran Tahir Çetin ve maden işçisi Ali Faik İnter, Ankara'da yaptıkları son görüşmenin ardından Soma'ya dönerken yolda trafik kazası geçirerek hayatını kaybetti.

'Verilen sözler tutulmadı, yeniden Ankara'ya gidiyoruz'

15 yıldır ödenmeyen tazminat hakları için mücadele eden Soma Uyar Madencilik işçileri, Kasım ayında İç İşleri Bakanı Süleyman Soylu'nun "Ocak ayının 15'ine kadar sorunu çözeceğim" sözü üzerine eylemlerine ara vermişti.

Bağımsız Maden İşçileri Sendikası'nın verdiği bilgiye göre, Enerji Bakanı Fatih Dönmez de "Torba kanunla sorunu çözeceğiz" demişti.

En son AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş'ın geçen hafta işçi heyetiyle yaptığı görüşmede, işçilerin tazminat sorununun 1 Temmuz'a kadar çözüleceğini söylediği belirtilmişti.

Tüm bu gelişmelerin üzerine işçiler, Kasım 2020'de ara verdikleri eyleme yeniden başlamaya karar vererek 4 Temmuz gecesi otobüslerle Ankara'ya hareket edeceklerini duyurmuştu.

Ankara'da yapılan son görüşmeler nasıl geçti?

İşçi heyeti bu hafta Ankara'da AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, AKP Grup Başkanı Naci Bostancı, MHP grup başkanvekili Erkan Akçay, CHP grup başkanvekili Özgür Özel ve Enerji Bakan Yardımcısı Şeref Kalaycı ile çeşitli görüşmeler yaptı.

Sendika, bu görüşmelerden çıkan notları şöyle paylaşmıştı:

"Görüşmeler sonucunda sorunun çözümü için çaba harcandığı, fakat henüz somut bir çözüm geliştirilmediği heyetimize iletilmiştir. Sorunun çözümü için görüşülen tüm kişilerin öncelikli gündemleri arasında olduğu ve çözüm için gayret edildiği görüşme heyetimiz tarafından gözlemlenmiştir."

"Gelinen aşamada Uyar Madencilik'te iş kazası, ölüm tazminatları, diğer tazminat ve işçilik alacakları için sorunun siyasi muhatapları tarafından çözülmesi için gayret gösterildiği ve kısa süre içinde bir çözüm bulunacağı beklentisi nedeniyle Uyar Maden işçileri konseyinin aldığı karar doğrultusunda Ankara'da bir izleme heyeti bırakılarak süreci Soma'dan takip etme kararı alınmıştır."

BBC Türkçe'ye konuşan AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş ise bu hafta sendika ile yapılan görüşmeler neticesinde, Uyar Madencilik mağduru işçilerin tazminatlarının devlet tarafından ödenmesi için ilgili bakanlıklarla koordineli bir biçimde çalışmayı sürdüklerini ifade etti:

"Sendikadan, Uyar Madencilik mağduru olan ve tazminat talep ettikleri işçilerin tam listesini talep ettik. Ardından bize verdikleri listeyi Çalışma Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı'ndaki verilerle kıyaslayacağız. Listeye eklenmesi unutulanlar varsa tespit edip ekleyeceğiz, Uyar Madencilik mağduru olmamasına rağmen ismi listeye eklenmiş olan varsa çıkaracağız. Daha sonra bir kanun veya kararnameyle bu sorunun çözümüne çalışacağız."

İşçilerin tazminatlarını ödemeyen Uyar Madencilik nerede?

Şirketin resmi bir internet sitesi ve telefon kaydı bulunmamakla birlikte, Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi'nde "Uyar Madencilik" isminde ve farklı iş kollarını bünyesinde bulunduran limited şirketler de dahil olmak üzere 28 farklı şirket kaydı bulunuyor.

BBC Türkçe'nin geçen yıl Ankara'da kayıtlı bir ofise ait telefon numarası üzerinden ulaştığı şirkete artık aynı numara üzerinden ulaşılamıyor.

Şirket, geçen yıl BBC Türkçe'nin yazılı olarak iletmek istediği sorular karşısında kurumsal e-posta adresini vermeyi reddederek, soruları yanıtsız bırakmıştı.

İddiaya göre şirket, yıllar içerisinde sürekli sahiplik değiştirme yöntemini kullanarak işçilerin tazminatlarını ödemekten kaçtı.

Şu ana dek Uyar Madencilik'ten hiç kimseyle iletişime geçmediğini belirten AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, "Duyduğumuz kadarıyla bu şirket çok önceden beri, şirketi sürekli bir başkasına devretme yöntemiyle çok profesyonelce ve hileli bir iş yapmış. Şirketin sahibi birkaç ay önce ölmüş, çocuklarından biri de yurt dışındaymış. Zaten 2013 yılında da iş yerlerini kapatmışlar" diyor.

Uyar Madencilik işçileri neden tazminatlarını alamadı?

301 işçinin hayatının kaybettiği faciadan sonra Uyar Madencilik ve Soma Maden İşletmeleri AŞ tarafından tazminatsız ve gerekçesiz bir şekilde işten çıkarılan yaklaşık 3 bin 500 madenci için başlayan yürüyüş haftalar sürmüştü.

Bunu izleyen günlerde işçilerin bir kısmının tazminatlarının Türkiye Kömür İşletmeleri tarafından karşılanmasını öngören torba yasa 2020 Temmuz ayında Meclis'ten geçmişti.

Ancak Uyar Madencilik çalışanı işçiler, rödovans sistemiyle çalıştıkları ve farklı bir sözleşmeye tabi oldukları gerekçesiyle bu yasanın kapsamı dışında tutuldu.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanlığı tarafından BBC Türkçe'ye yapılan yazılı açıklamada, Uyar Madencilik tarafından işletilen ocaklar rödovans sözleşmesi ile ihale edildiği için, mevzuat gereği TKİ'nin iş akdi sonlandırılan işçilerin kıdem tazminatlarından sorumlu tutulamayacağı ifade edilmişti.

Bu sebeple 16 Temmuz 2020'de torba yasadaki değişikliğinin görüşüldüğü Plan ve Bütçe Komisyonu toplantısında pek çok muhalefet milletvekili, yasanın Uyar şirketinin mağdur ettiği madencileri de kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğini savundu.

Muhalefet vekilleri, yasa maddesinin Uyar Madencilik işçilerini de kapsayacak şekilde genişletilmesi için önerge verdi, ancak bu önerge AKP'li komisyon üyelerinin oylarıyla reddedildi.

Vekillere göre önerge kabul edilseydi, rödovans sözleşmesi çerçevesinde yeraltı maden işletmeciliği yapan şirketler kıdem tazminatı yükümlülüklerini karşılamakla görevli kılınacak ve ilgili kamu kurumu da bunu denetlemekle görevlendirilecek; şirketler kıdem ve ihbar tazminatlarını ödeme yükümlülüğünü yerine getirilmediğinde rödovans sözleşmesi re'sen sonlanacak, ilgili kamu kurumları asıl işveren sayılacak ve alacaklı madenciler mağdur edilmeyecekti.

Lütfi Elvan: Uyar Madencilik ile iş ilişkim olmadı

Uyar Madencilik mağduru işçilerin torba yasa kapsamına alınmadığı komisyon toplantılarına, o dönem Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı olan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan başkanlık etmişti.

Elvan, Uyar Madencilik rödovans sistemiyle faaliyette olduğu için planlanan yasaya dahil edilemeyeceğini söylemişti.

Maden Yüksek Mühendisi olan ve iki dönem Karaman Milletvekilliği yapan Lütfi Elvan'ın, memleketi Ermenek'te faaliyet gösteren Uyar Madencilik şirketini 'koruduğu' iddiaları gündeme getirilmişti.

BBC Türkçe'ye konuşan ve isminin gizli kalmasını isteyen kaynaklar, Elvan'ın, milletvekilliği öncesinde iş ilişkileri kurduğunu söyledikleri Uyar ailesini korumak için, komisyonda madencilerin karşısında tavır aldığını iddia etmişti.

Bu iddiaları yönelttiğimiz Lütfi Elvan ise Uyar ailesi ile iş ilişkisi içerisinde olduğu ve "şirketi koruduğu" iddialarını kesin bir dille yalanlamıştı.