Teknolojik ürünlere kurbağalı test
ADANA (İHA) - Teknolojik ürünlerin ortaya çıkardığı özellikle kalıtsal olumsuz etkilerin belirlenmesinde tüm gelişmiş ülkelerce kullanılan ve geçerli kabul edilen iki testten biri olan FETAX testi, Türkiye'de sadece Çukurova Üniversitesi'nde yapılıyor. Testin yapılmasında kullanılan özel bir kurbağa cinsi de, 10 yıldır Çukurova Üniversitesi'nde üretiliyor.
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tuncay Özgünen, insan eliyle üretilen çevresel kirliliğin doğayı tükettiğini ve bu durumun insanlığın kendi varlığını tehlike altına soktuğunu belirterek, "Bu gidişin taşıdığı ciddi tehdit 20. yüzyılın son çeyreğinde daha iyi anlaşılmaya başlandı. Atıkların çevrede yaptığı kirlilik fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak üç ana başlık altında toplanabilir. Bu etkiler insan sağlığını bozan, başta insan olmak üzere canlı yaşamını öldüren, genetik yapısını etkileyerek ve sağlığını bozarak gelecek kuşaklarda bozulmalar yapan genetik etkilere sahiptir" dedi.
Hızla gelişen teknolojinin çevreye binlerce kimyasal madde yaydığını ve ciddi çevre kirliliği yarattığını ifade eden Özgünen, "Ancak insanlığa refah sağlayan teknolojiye son vermek de mümkün değildir. Bu ikilemden dolayı çağdaş yaklaşım kontrol edilebilir bir çevre yaratmaya yoğunlaşmıştır" diye konuştu.
ÖZEL MERKEZLER GEREKİYOR Bunun sonucu olarak üretilen teknolojik ürünlerin toksik, hastalık yapıcı veya kalıtsal etkilerinin belirlenmesinin önem kazandığını ve bu yaklaşımın ruhu olarak da, doğru testlerin uygulanmasının ön plana çıktığını anlatan Özgünen, şöyle devam etti:
"Ülkemizde, atık maddeler içinde zehirli bir kimyasalın varlığını saptayan kimyasal testlerin kullanıldığı çok sayıda kurum ve kuruluşun bulunmasına karşın, kalıtsal etkiye sahip ve henüz toksidite testi yapılmamış veya kuşkulu test sonuçları ile piyasaya sürülmüş kimyasalların kalıtsal etkilerini incelemeye yönelik özelleşmiş bir merkez bulunmamaktadır. Bu tür kirleticiler için günümüzde kullanılan iki test vardır. Bunlardan biri AMES, diğeri de FETAX testidir. AMES testinde denek bakteri olup, alınan sonuçların insan dahil diğer canlılara uygulanması son derece tartışmalıdır. Diğer bir test olan FETAX'ta, özel bir kurbağa cinsinin (Xenopus laevis) döllenmiş yumurta ve yavruları kullanılır. Bu test ve bu testin açılımları bu alanda günümüzde ulaşılmış son noktayı temsil etmektedir. Öte yandan, FETAX testi, denek hayvan gereksinimi olması ve testin yapılmasının özel bir bilgi ve deneyim gerektirmesi nedeniyle ancak özel merkezlerde uygulanmaktadır."
TEK MERKEZ ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ'NDE Prof. Dr. Tuncay Özgünen, gelişmiş ülkelerde bir ürünün olumsuz etkilerinin FETAX testi ile saptandığını belirterek, Türkiye'de de bu testi yapan tek merkezin Çukurova Üniversitesi'nde bulunduğunu belirtti.
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı'nın 1990 yılında Çin Halk Cumhuriyeti ve ABD'den ithal ettiği 16 çift damızlık Xenopus laevis üretimi ile işe başladığını, bunu izleyen 10 yıl içinde bu hayvanların laboratuarlara uyarlandığını belirten Özgünen, "2000 yılından itibaren FETAX testi uygulanmaya başlamıştır. Bu alanda çalışan tek merkez olmanın verdiği sorumlulukla İnönü Üniversitesi bünyesinde ikinci bir merkez de kurulmasına katkıda bulunduk. Merkezimiz çevre kirliliği konusunda inceleme isteyen kamu ve özel kuruluşların taleplerine yanıt verecek düzeydedir. Böyle bir merkezi kendi bünyesinde kurmak isteyen tüm kuruluşlara, damızlık hayvan dahil her türlü bilgi, birikim ve teknik desteği vermeye de hazırdır" şeklinde konuştu.
