Tezgah üstü ilaçlara tezgah mı hazırlanıyor
Tezgah üstü ilaçlara tezgah mı hazırlanıyor
Maliyenin bazı ilaçları ödeme kapsamı dışına alması, reçetesiz satılan ilaçlar konusunu da gündeme getirdi. Gerçi, ülkemizde parasını ödedikten sonra reçete olmadan neredeyse her ilacı almak mümkünse de ve hatta bazı ilaçlar şimdiden market ve bakkallarda satılıyor olsa da…Eczacılar, bu kararla ‘tezgâh üstü ilaçların’ reklâmlarının yapılmasına ve bunların eczane dışında marketlerde de satılmasına zemin hazırlanıyor diye ayaklandılar.
TEZGÂH ÜSTÜ İLAÇLAR
Önce ‘tezgâh üstü ilaç’ ne demek onu anlatalım bilmeyenler için. Bu, İngilizcedeki ‘over the counter drug’ sözünün bire bir Türkçe’ye çevrilmiş şekli; bir deyim. Deyimler ne demek istediklerine bakılmaksızın, içinde yer alan kelimeler tek tek tercüme edilirse, ortaya işte böyle tuhaf veya anlaşılması zor ifadeler çıkabiliyor.
Over the counter drug, aslında reçetesiz satılan ilaç anlamına geliyor.
İlk çevirenin muhtemelen bilmeden yaptığı bu yanlış, ama işe bakın ki, müthiş isabetli olmuş; cuk oturmuş. Çünkü, dünya ilaç piyasasında dönen dolaplar ve oyunlar her hâlde ancak içinde tezgâh geçen bir terimle bu kadar iyi anlatılabilirdi.
Amerika’ da ve bazı Avrupa ülkelerinde, bir takım ağrı kesici hap ve pomatlar, romatizma ilaçları, soğuk algınlığı ve üst solunum yolları hastalıklarında kullanılan ilaçlar, alerji hapları, antiasit ismiyle bilinen mide asidini gideren hap ve pastiller, vitaminler… marketlerde reçetesiz satılabilmekte ve gazetelerde… dergilerde…televizyonlarda… reklâmları da yapılabilmektedir.
İlaç endüstrisinin amacı daha fazla ilacı ‘reçetesiz satılan ilaç’ kapsamına sokmaktır. Son yıllarda depresyon ve kolesterol düşürücü ilaçların da tezgâh üstüne çıkması için müthiş faaliyetler yürütülmektedir. Bu sayede, ilacın serbestçe reklâmının yapılması ile doktorlara gerek kalmadan satışlar artırılabilecektir.
ÖKSÜRÜK İLAÇLARINA DİKKAT
Bakanlığın ödeme kapsamı dışına aldığı soğuk algınlığı ve öksürük ilaçlarının çoğunda bulunan ‘dekstrometorfan’ pek çok yan etkisi olan, kimyasal olarak morfine benzeyen sentetik bir madde. Baş dönmesi, sersemlik, uyuşukluk, sinirlilik, huzursuzluk, mide ağrısı ve hazımsızlık, kusma, deri döküntüleri ve alerjik reaksiyonlar başlıca yan etkileri. Aşırı dozlarda kullanıldığında ölüm riski de var.
Gelin bir de içinde dekstometorfan da bulunan ve adını birçok kimsenin bildiği ünlü bir öksürük şurubunu kullanırken dikkat edilmesi gereken noktaları ilaç rehberinden okuyalım:
‘’Hipertansiyon ve koroner arter sorunu olan hastalarda kullanılması kesinlikle sakıncalıdır. Astım öksürüğü ve öksürükle birlikte aşırı salgı görülen durumlarda ve solunum yetmezliği olanlarda kullanılmaz. Oluşabilecek uyku hali nedeniyle taşıt kullanmak gibi dikkat gerektiren işler yapılmamalıdır. Alkol ve sakinleştirici ilaçlarla birlikte kullanılmaz. Böbrek ve karaciğer yetmezliği olan hastalarda dikkatle kullanılır. Kesin gerekli görülmedikçe gebelik ve emzirme döneminde kullanılmaz.’’
Tezgâh üstü ilaçların leblebi-fındık-fıstık… gibi, isteyen herkesin rahatça alıp kullanabileceği bir ‘ürün’ olduğunu, yan etkilerinin bulunmadığını sanan ve bu ilaçlar reçetesiz satılsın diye yırtınanların bunlardan haberi var mı yok mu, bilemiyorum. Üstelik bu tür ilaçların ne kadar faydalı olduğu, öksürüğü ne denli kestiği de ayrı bir tartışma konusu.
Yan etkilerinden başka, ilaçların reçetesiz satılmasının ve ilaçlara her yerde kolayca ulaşabilmenin getireceği çok önemli bir tehlike de ‘madde bağımlılığı riski’. Ülkemiz için de tüm dünya için de özellikle gençler arasında giderek yaygınlaşmakta olan uyuşturucu kullanımı ve madde bağımlılığında ‘tezgah üstü ilaçların’ da çok büyük rolü var bence.
İLAÇ ECZANEDE SATILMALI
Tüm ilaçların, hastalıkları veya hastalık belirtilerini gideren, ama ölüme kadar varabilen çok ciddi yan etkileri de olabilen kimyasal maddeler oldukları asla unutulmamalıdır.
Bunun için de ilaç, doktor reçetesiyle sadece eczanelerden satın alınabilmeli ve bunların hiçbir şekilde doktorlara bile reklâmları yapılmamalıdır.
İlacın tezgâh üstü tezgâh altı diye sınıflandırılması tamamen tezgâhtır.
Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi
