Tıkayıcı tipte dışkılama için tetkikler
- Makat muayenesi: Bu muayeneye anorektal muayene adı da verilir. Hastalar genellikle bu muayeneye olumsuz yaklaşırlar ve korkma, kısmen de utanma duygusu içinde, doktora gitmekten kaçınırlar. Ancak, birçok hastalığın tanısının sadece bu şekilde konulduğunu ve diğer araştırmalar sonrasında erken dönemde tedavi edilebildiğini bilmekte yarar vardır.
- Anoskopi: Sıklıkla makat bölgesi muayenesi ile birlikte yapılır, ince ışıklı bir alet yardımı ile makat kanalının incelenmesi işlemidir. Bu sırada bir kitle görülmesi durumunda, biyopsi amacı ile parça da alınabilir.
- Rektoskopi: makat ve rektum bölgesinin incelenmesi işlemidir.
- Sigmoidoskopi: kalın bağırsağın sol yarısının incelenmesi işlemidir.
- Kolonoskopi: Rutin sağlık kontrolü tetkikleri arasında yer alan kolonoskopi, 50 yaş üzerindeki sağlıklı kişilere önerilmekte ve normal sonuç elde edilmesi durumunda her 10 yılda bir tekrarlanması salık verilmektedir.
- Kalın bağırsak geçiş zamanı ölçümü: Tetkik öncesinde sıklıkla hastalara üç gün boyunca günde 20-30 gram lif içeren diyet verilir. Bundan sonra, hastaya içinde çok sayıda (21 adet) röntgende görünen belirteçli (radyo-opak marker) haplar içirilir. Bundan sonra 5. ve 7. günde karın ve leğen kemiğini içine alacak şekilde röntgen çekilir ve belirteçlerin oradaki varlığı araştırılır. Bu incelemelerde sıklıkla % 25 civarında ‘’dissinerjik defekasyon’’ veya ‘‘anismus’’ belirlenmektedir. Bu tetkik sırasında belirteçlerin, kalın bağırsağın başlangıç bölümü olan sağ yarısına, sol yarısına, rekto-sigmoid bölgeye ulaşma süreleri ve kalın bağırsağı toplam geçiş süreleri hesaplanır. Cho ve ark. 2013 yılında Kore’de gerçekleştirdikleri çalışmada sağlıklı erkeklerde toplam kalın bağırsak geçiş zamanını ortalama 8.8 saat ve kadınlarda ise 24.7 saat olarak belirlemişlerdir. Drossman ve Heaton’un çalışmalarında da benzer şekilde kadınlarda, erkeklerde oranla belirgin şekilde sık oranda kabızlığa rastlandığı belirlenmiştir. Jung ve ark. gerçekleştirdikleri bir diğer Kore kaynaklı çalışmada ise, erkeklerde toplam kalın bağırsak geçiş zamanını ortalama 22.3 saat ve kadınlarda ise 30.1 saat olarak bulunmuştur.
- Endorektal ultrasonografi veya ERUS: Endorektal ultrasonografi (ERUS) rektum adı verilen kalın bağırsağın makata yakın olan son kısmının (rektum) incelenmesinde, ultrasonografi cihazından yararlanılan bir tetkik yöntemidir. Endorektal ultrasonografi (ERUS) işlemi öncesinde lavman adı verilen makatı son kısmına sıkılan bir fitil ile dışkı uzaklaştırıldıktan sonra gerçekleştirilir.
- Defekografi: Anorektal bölgenin bozukluklarını, dışkıyı atma kapasitesini, rektal kas kontraksiyonlarını ve gevşemesini ölçmeye yarayan bir tetkik yöntemidir. Proktografi, boşaltım proktografisi, video defekografi gibi isimlerle de anılır. Tetkik sırasında doktor makat içine aynen dışkı gibi bir macun doldurur, hasta röntgen makinesinin altına yerleştirilen oturaklı bir iskemle (komot) üzerine oturtulur ve bu macunu atmak için makatını sıkıp gevşetmesi istenilir. Bu macunun atılması sırasında çeşitli röntgen filmleri çekilerek, sorunun şiddeti anlaşılmaya çalışılır. Defekografi sırasında makat (anüs) ve rektum arasındaki ‘’anorektal açı’’ olarak adlandırılan açı da değerlendirilir. Anorektal açının özelliği; leğen veya çatı kemiğinin tabanı olarak kabul edilen pelvik tabanın gücünün kontrol eden kas olan ‘‘puborektal kasın’’ işlevini veya kasılma gücünü göstermesidir. Sağlıklı kişilerde anorektal açı, dışkılama sırasında pelvik taban kaslarının gevşemesi nedeniyle geniş açı şeklindedir. Defekografi tetkikinde, ıkınma sırasında anorektal açının geniş açı şeklini alamaması, pelvik taban kaslarının gevşeyememesi nedeniyle olur ki, bu duruma ‘’dissinerjik defekasyon’’ veya ‘‘anismus’’ adı verilir.
- Anorektal manometri: Anal sifinkter adı verilen dışkı tutma kaslarının gücünü ölçme amacı ile yapılan testtir. Makat içine içi hava ile şişirilen bir balon yerleştirilir ve geriye doğru çekilerek sfinkter kasının gücü ve kasılma yeteneği ölçülür.
- Balon atılım testi: Makat içine yerleştirilen ve içi değişik hacimlerde su ile doldurulan bir balonun makat dışına atılması ile tetkik gerçekleştirilir. Balon 50 ml sıvı ile şişirildiğinde bir dakikadan uzun sürede dışarı atılırsa veya hasta balonu atmada başarılı olamazsa, tıkayıcı (obstrüktif) tipte dışkılamaya işaret eder.
- Anorektal elektromiyografi (EMG): Bu tetkikte, internal anal sfinkter (makat içi basıncını arttıran ve dışkılamada eyleminde etkili, istemsiz olarak kasılan iç makat kası), eksternal anal sfinkter (gaz ve dışkı tutmada etkili olan istemli olarak kasılan dış makat kası) ve puborektal kas (pelvik taban kası, ıkınma sırasında gevşer ve dışkının rahat boşalmasına yardımcı olur) hakkında fikir edinmeye yarar sağlar. Puborektal kasta ıkınma sırasında gevşeme olmazsa, bu duruma zıt kasılma veya parodoksal kontraksiyon adı verilir ve ‘‘anismus’’ gibi durumlarda görülür.
