Tırnak yemeyi bırakabilmek

Bazı ebeveynler için çocuklarının tırnak yemesi dayanılmaz bir hal alır ve ilişkilerini gerilimli bir düzeye taşıyabilir. Çocukluğun erken dönemlerinde arkadaşları tarafından alaya alınma veya el tırnağı yanında ayak tırnağının da yenmesi ve tırnakların aşırı düzeyde yenmesi ile parmaklarda yaralar oluşması gerçekten de durumu zorlaştırabilir.

Tırnak yeme; parmak emme, kalem kemirme benzeri bir alışkanlıktır ancak psikiyatrik problemlerle de eş zamanlı bulunma oranı yüksektir. İlkokul yıllarında başlayan bu alışkanlık, ergenlik sürecinde artar ve yaş ilerledikçe genellikle azalmaya başlar. Ergenlik dönemindeki artış, kişinin hayatında oluşan değişimlere uyum sağlamadaki zorluklarla açıklanabilir.

Ruhsal durumların sınıflandırılmasında kullanılan el kitabımızın yeni çıkan versiyonunda tırnak yeme “obsesif - kompulsif ve ilişkili bozukluklar” (takıntı hastalığı) kategorisinde yerini almıştır.

Sebepleri tartışmalı olan tırnak yemenin; psikolojik, çevreyi taklit etme ile kazanılmış veya genetik yatkınlık ile çok etkenli olabileceğini söyleyebiliriz. Tırnak yiyen çocukların genellikle ebeveynlerinden birinde tırnak yeme ya halen devam etmekte veya önceden tırnak yeme öyküsü olabilmektedir.

Aslında çoğu insanda, stresli veya zor bir göreve yoğunlaşıldığında, moralsizlikte, sinirli ve endişeli durumlarda tırnak yemeye rastlıyoruz. Stresli durumlarda veya bazen de yapılacak bir şey olmadığında ve kişi sıkıldığında rahatlatıcı bir aktivite olarak kullanılan tırnak yemeyi açlık ve özgüvenin azaldığı durumlar tetikleyebilir. Ancak tırnak yemenin otomatik, istemsiz bir davranış olduğu düşünülmektedir. Erişkin dönemde tırnak yemenin yerini sigara kullanma veya sakız çiğnemenin alabildiğine dair çalışma hipotezleri vardır. Diğer bir teoride tırnak yemenin parmak emmenin devamı olduğu düşüncesidir.

Tırnak yeme vakalarının çoğunda kozmetik problem dışında bir psikiyatrik bozukluk olmayabilir. Ancak psikiyatri kliniğine başvuran tırnak yeme problemi olan çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bzk.(%74), Karşıt Olma Bzk (%36), Ayrılık Anksiyetesi Bzk (%20) ve daha az sıklıkta da gece alt ıslatma, Takıntı hastalığına rastlanmıştır. Ayrıca Tik bozukluğu olan ve dudak ısırma veya yara koparma ve saç çekme davranışları olan kişilerin yarıdan fazlasında da tırnak yeme davranışının olduğu bulunmuştur.

Genellikle tırnak yeme davranışında hemen bir müdahaleye gerek olmayabilir. Bazen hiçbir şey yapmadan tırnak yeme isteği söner veya kişinin kendini kontrol etmesiyle davranış bırakılır. Ancak şiddetli olduğunda destek alınması gerekir. Davranış terapisinde; alışkanlığın bırakılmasına yönelik 3 ana uygulama kullanılır. Bunlar farkındalık çalışmaları, gevşeme teknikleri ve alternatif faaliyetlerdir. Tırnak yeme yerine başka bir hareketin veya egzersizin çalışılması uygun olabilir. Tırnaklara kötü tadı olan oje sürülmesinin kaygıyı artırabileceği ve ters etki yapabileceği saptanmıştır.

Peki neler yapılabilir? Tırnaklara zeytinyağı sürmek, manikür yaptırma ve elin şık görünümünün yaşatılması, eldiven kullanmak, tırnak yemenin yerine sakız çiğnemeyi koymak, elleri başka faaliyetlerle meşgul etmek (top sıkmak, müzik aleti çalmak, spor faaliyetlerinde bulunmak) olabilir. Çok agresif uygulamalardan kaçınılmalı ve şiddetli durumlarda da psikiyatri başvurusu yapmak uygun olacaktır.

Dr. Nuşin Bilgin

Noropsikiyatri Merkezi