Travma ne demek? Travma sonrası stres bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Önceden fiziksel yaralanmalar için kullanılan travma sözcüğü günümüzde genelde ruhsal yaralanmalar için kullanılır. İnsan ruhu için sıkıntı içeren olaylardan biri olarak bilinen travma önem verilmesi gereken bir hastalıktır. Travmanın nedenleri ve travma sonrası stres bozukluğu gibi merak edilen konuları sizler için derledik.

Travma Nedir?

Kişi, başından geçen kötü bir olay karşısında yetersiz durumda kalıp olayın ağırlığı altında kalırsa beden ve ruh bakımından ciddi bir yaralanma geçirebilir. Deprem, sel, çığ gibi doğal afetler; savaşlar, çocuklukta veya yetişkinlikte yaşanan cinsel taciz ve istismarlar, iş kazası, trafik kazası gibi büyük kazalar, hayati tehlikesi olan hastalıklar ve saldırı altında kalma, şahit olmak istenmeyen tehlikeli bir olaya şahitlik etme gibi korkutucu ve kötü olaylar insanı çaresizliğe düşürebilir. İnsanı büyük bir sıkıntı içerisine sokan bu olaylar ruhsal yaralanma yani travma olarak adlandırılır.

Travma Sırasında Gösterilen Tepkiler Nelerdir?

Kişi travma sırasında aşırı korku ve çaresizlik hisseder. Travma geçiren bir kişinin dehşete kapıldığı ve hareketlerinin aşırıya kaçtığı gözlenir. Bazen bu kötü olaylar kişinin şok geçirmesine sebep olarak kişiyi hareketsiz ve tepkisiz bırakabilir. Kişinin tepkisiz kalması onun bir travma geçirmediği anlamına gelmez. Her insanın olaylara verdiği tepki farklıdır.

Travma Çeşitleri Nelerdir?

Belirli durumlara göre sınıflandırılan çeşitli travma türleri vardır. Bunlar:

• Trafik kazalarına bağlı olarak yaşanan künt travmalar
• Delici ve kesici bir alet ile temas edilmesinden dolayı oluşan penetran travmalar (Bıçaklanma veya şişlenme sırasında yaşanan düşük enerjili travmalar, tabanca ve tüfekten dolayı yaralanmaya bağlı orta enerjili travmalar, askeri ve av tüfeklerine bağlı yaralanmalardan oluşan yüksek enerjili travmalar olarak üçe ayrılır.)
• Patlamanın etkisiyle oluşan patlama yaralanmalarıyla oluşan travmalar ( Vücutta yanıklara neden olan ve içi boş organları yaralayan patlamanın primer etkisi, şarapnel parçalarının vücudu gelmesiyle oluşan patlamanın sekonder etkisi ve patlama anında düşme ya da çarpma ile oluşan patlamanın tersiyer etkisi olarak üçe ayrılır.)
• Yüksekten düşme travmaları (Ayak üstüne atlama ile oluşan don juan tipi kırık oluşturan, asansör düşmesi ile kompresyon yaralanması oluşturan ve kafa üstü düşme ile deselerasyon yaralanması oluşturan travmalardır.)

Neden Travma Geçirilir?

Travma geçirmek kişileri derinden sarsar. Travma geçirme riski oluşturan bazı faktörler vardır. Bunları kısaca;

• Tehdit altında olmak (özellikle de ölüm tehdidi almak),
• Başka birinin ölümüne şahitlik etmek,
• Ağır bir şekilde yaralanmak,
• İşkenceye maruz kalmak,
• Fiziki veya ruhsal bir saldırıya uğramak gibi farklı şekillerde örneklendirebiliriz.

Travma Sonrası Süreç

Travma sonrasında kişi birtakım sorunlar yaşamaya devam eder. Özellikle travma sonrası stres bozukluğu gibi hayat standardını kötü etkileyen bir durumla karşılaşır. Bu hastalık yeniden yaşama belirtileri, kaçınma-küntleşme belirtileri ve artmış uyarılmışlık belirtileri olarak 3’e ayrılır.

Yeniden yaşama belirtileri: Bu grupta kişi travmatik olayı tekrar tekrar anımsar. Kabus ve hatırlama yoluyla tekrar eden olaylar sonrasında hasta aşırı tepkiler gösterir ve psikolojik rahatsızlık hisseder.
Kaçınma-küntleşme belirtileri: Bu kinci grupta nükseden rahatsızlıkta hasta yaşadığı travmatik olayın gerçekleştiği yeri, olay anındaki duygu, düşünce ve konuşmalarını hatırlamamak için oralardan uzak durmaya gayret gösterir. Olayı konuşmaktan kaçınır.

Artmış uyarılmışlık belirtileri: Artmış uyarılmış belirtileri gösteren üçüncü grupta kişi uykuya dalmakta ve uyumakta zorluk çeker. Kişide öfke hali görülür. Yorgunluk ve bitkinlik hissedilir. Ayrıca dikkat eksikliği yaşanır.

Travmadan Nasıl Kurtulunur?

Travmalar kişide büyük ölçekte psikiyatrik ve cerrahi sıkıntılar doğurabilir. Peki, travma nasıl atlatılır? Travma sonrası hastalıklardan kurtulmak için ilaç tedavisi ve psikolojik tedavi uygulanır. Herkes bir olaydan belli oranlarda etkilenir. Yani kişilerin olaylara verdiği tepkiler ve olaylar karşısında aldıkları haller farklıdır. Bu sebeple travma sonrasında da insanlar aynı derecede hasar göstermez. Travma sonrasında hastanın kişisel durumuna göre tedavi uygulanmalıdır. Kiminin ilaç tedavisi görmesi gerekirken kimi de psikolojik tedavi görebilir. Hatta iki tedavi yöntemini birden görmek de mümkündür. Travmalar ne kadar ağır yaralanmalar olsa da tedavisi vardır. Bunun için öncelikle bu durumu kabullenmek ve tedaviye yaklaşmak gerekir.

Travma Sonrası Tedaviye Başlamada Zorlanma

Travma geçiren kişiler genelde bir tedavi yöntemine başvurmakta zorlanır. Bunların belli başlı veya kişiye özel sebepleri vardır. Travmayı yaşayan kişi yaşadığı durumun bir ruhsal hastalık olduğunu anlamaz, sıkıntısını güçsüzlüğüne ve çaresizliğine bağlar, yaşadığı sorunun tedavisinin olup olmadığı hakkında bilgisi olmaz, tedaviye nasıl başvuracağını bilmez, maddi imkanları yetersiz kalır ve sıkıntılarını dile getirmekten kaçınırsa bir türlü tedavi yöntemlerine ulaşamaz. Bunun önüne geçebilmek için kişinin kendi adına umutsuzluk yaşamaması, sorunlarını anlatmaktan utanmaması, olaylardan kaçınmaması, insanlara güvenini yitirmemesi gerekir. Ne yazık ki bu saydıklarımız hastalığın belirtileri arasındadır. Bu sebeple hasta için tedaviye başlama aşaması gayet sancılı bir dönemdir. Yapılması gereken sorunun farkında olmak ve çözüm yolları aramaktır.

Travma Geçiren Kişilerle Karşılaşınca Ne Yapmalı?

Yakınınızda veya çevrenizde travma geçirdiğini bildiğiniz veya travma belirtileri gösteren kişileri fark ettiyseniz bu konuda onlara destek olmak isteyebilirsiniz. Belki de kişiyi travmadan çekip kurtaracak en azından travma etkilerinin azalmasına yardımcı olabilecek kişi sizsinizdir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda öncelikle yapmanız gerekenler; travma geçiren kişiyi yargılamaktan uzak durmalı, ne yapabileceğinize odaklanmalı ve bu konu hakkında araştırmalar yaptıktan sonra bir uzmana danışmak olmalıdır.