BİZE ULAŞIN
Tiroid, boğazınızın yakınında bulunan bir bezdir ve kelebeğe benzer şekildedir. Vücudun enerji kullanımı dahil pek çok fonksiyonunu düzenleyen TSH yani hormon üretim merkezi konusundan bahsedeceğiz. Ayrıca yazımızda TSH ne demektir, TSH yüksekliğinin nedenleri, belirtileri ve tedavileri nelerdir gibi soruların cevabı hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
TSH nedir sorusu sıklıkla karşımıza çıkan bir konudur. En basit haliyle tiroid uyarıcı hormon (Thyroid Stimulating Hormone) ifadesinin kısaltılmış halidir. Bu hormon beyinde yer alan hipofiz bezinde üretilir. Tiroid uyarıcı hormon bir glikoprotein hormonudur. Tiroid bezi, vücut ve metabolizma için çok önemli bir hormon üretim merkezidir. Tiroid bezi yediğimiz gıdalardan gelen enerjiyi veya metabolizmayı kontrol altında tutar. Ayrıca kas gücü, ruh hali, kalp atış hızı ve normal vücut ısısı gibi unsurların korunmasına yardımcı olur. İştahın, sindirim sisteminin, kas-kemik gelişiminin yanı sıra beyin ve sinir sisteminin işleyişinde de önemli bir rolü vardır. Vücutta yer alan tiroid seviyeleri düştüğünde hipofiz bezi daha fazla hormon üretir. Tiroid seviyeleri yüksek olduğunda ise hipofiz bezi daha az hormon üretir. TSH seviyelerinin çok düşük ya da çok yüksek olması, tiroidinizin düzgün çalışmadığını gösterir. TSH testi, bu hormonun seviyesini ölçen bir kan testidir.
Tiroid bezinizin gerektiği gibi çalışıp çalışmadığını öğrenmek için TSH testi yaptırmalısınız. Bu testle tiroid bezinin aşırı (hipertiroidizm) veya yetersiz (hipotiroidizm) olup olmadığı tespit edilir. Bu testle, herhangi bir semptomunuz olmadan önce bir TSH hormonu bozukluğunu da tespit eder. TSH normal aralığı, bir kişinin yaşına ve hamile olup olmadığına bağlıdır. Doktorlar hamilelik boyunca Tiroid uyarıcı hormon seviyelerini dikkatle izler. Alışılmadık derecede yüksek veya alçak seviyelere sahip olmak, düşük yapma riskini etkileyebilir. Aralıklar, bir kişinin yaşlandığında ise artma eğilimindedir. Çocuklarda hormonal seviye doğum esnasında yüksek fakat çocuk büyüdükçe kademeli olarak azalma gösterir. Araştırmalar, erkekler ve kadınlar arasında TSH seviyelerinde tutarlı bir fark göstermemiştir. TSH değeri kaç olmalıdır sorusuna dair yapılan araştırmalar sonucu yetişkin ve sağlıklı bireylerde 0,4 ila 4,0 milyon birim (mlU/L) aralığında olması gerektiği ortaya çıkarır. Tiroid kanseri olan kişilerde TSH 0,01 ila 3,0 mlU/L’ye düşer.
TSH kaç olmalı konusuna açıklık getirdikten sonra şimdi de bu değerlerin yüksek ya da düşük olmasını ve belirtilerini ele alalım. Hormon seviyelerinin yüksek olması hipotiroidizmi gösterir. Tiroid bezi yeterli seviyede hormon üretmediğinde hipofiz bezi bunu telafi edebilmek için daha fazla Tiroid uyarıcı hormon üretmek zorunda kalır. Kandaki TSH seviyeleri, bir kişi yaşlandıkça artma eğilimindedir. Hipotiroidizm ömür boyu süren ve çoğunlukla kadınlar ile yaşlıları etkileyen yaygın bir rahatsızlıktır. Ayrıca iyot eksikliği, dünya çapında Tiroid uyarıcı hormon yüksekliğinin en yaygın sebebi olur. Hipotiroidizmin belirtileri ise yorgunluk, kilo artışı, yüz ve boyun şişkinliği, cilt kuruluğu, saç seyrekliği, yavaş kalp atış hızı, düzensiz veya ağır adet dönemleri, doğurganlık sorunları, depresyon, soğuk-sıcak hassasiyeti ve kabızlık şeklinde sıralanabilir.
Tiroid uyarıcı hormon seviyelerinde düşüklük olması hipertiroidizm olduğunu gösterir. Bu aynı zamanda aşırı aktif tiroid olarak da bilinir. Tiroid bezi çok yüksek hormon seviyeleri salgılıyorsa hipofiz bezi daha az TSH üretir. Bunun nedeni olarak; Graves hastalığı, toksik nodüler guatr (tiroid bezindeki aktif bir veya birkaç nodülden aşırı hormon salgılanması), tiroid bezinin iltihaplanması (tiroiditler), aşırı tiroid hormonu alınması (bilerek ya da istemeden), aşırı iyot alınması (nodülü olan hastaların iyotlu tuz ve iyotlu öksürük şurubu içmesi) olarak gösterilebilir. Hipertiroidizm belirtileri şunları içerir; düzensiz ve hızlı kalp atışı, kas güçsüzlüğü, sinirlilik, uyumakta zorluk, sık bağırsak hareketleri, ishal, kilo kaybı, ruh halindeki değişiklikler vs...
Tiroid hastalığı için temel nedenlerini iyot eksikliği veya fazlalığı, radyoaktiviteye veya radyoaktif serpintiye maruz kalınması, boyun bölgesinde ameliyat yada travma, hamilelik veya yeni doğum, kişinin geçmişinde veya ailesinde otoimmün hastalık öyküsü, sigara kullanımı olarak sıralayabiliriz. Tiroid fonksiyon testlerinin normal aralık dışında bir sonuç elde edilmesi durumunda tiroid bezlerinin fonksiyon bozukluğu sebeplerinin araştırılması gerekir. Hipotiroid hastalarının uzun süre tedavi edilmemesi guatr adı verilen tiroid bezinin büyüyerek boğazda şişlik oluşturmasına sebep olabilir. Bunun dışında tiroid fonksiyon bozukluğu sonucu oluşan rahatsızlıklar nelerdir sorusuna yanıt olarak ise Graves, tiroid kanseri, hashimoto tiroiditi, otoimmün tiroid ve iyi huylu tiroid bezi tümörleri gibi hastalıkları sayabiliriz.
Hipotiroidi gibi tiroid bezi rahatsızlıklarında en etkili tedavi yolu ilaçla yapılan tedavidir. Doğru ilaç dozunu aldığınızdan emin olmak için doktorunuz Tiroid uyarıcı hormon seviyenizi 2 veya 3 ay sonra kontrol edecektir. Doğru dozu aldığınızdan emin olduktan sonra normal olup olmadığını görmek için her yıl TSH testiyle kontrol etmeye devam etmek gerekir. İlaç tedavisi uygulanmasına rağmen sonuç alınamadığı takdirde cerrahi operasyonlar ve sinir motorizasyonu gibi tekniklerin uygulanması gerekir. Tiroid bezinin büyümesini önlemek için radyoaktif iyot tedavisinde uygulanabilir. Medikal tedavilerin yanında diyetisyen kontrolünde verilen hastaya özgü planlanmış beslenme programı da uygulanması gerekir. Hastalığın durumu göz önüne alınarak iyot miktarının artırılması veya azaltılması gerekir. Hipotiroidi hastalarında guatrojen besinler olarak da bilinen lahana, karnabahar, brokoli brüksel lahanası, turp, ıspanak gibi besinlerin tüketilmemesi için diyet programından bu besinlerin çıkarılması önemlidir.
