Tüp bebek ve çoğul gebelik hakkında bilmeniz gereken 10 madde

1-Tüp bebek tedavisinde genellikle neden çoğul gebelik görülmektedir?

Çoğul gebelikler son 20-30 yılda dramatik bir artış göstermiştir. Bunun nedenleri aşılama, yumurtlama tedavileri, tüp bebek gibi yardımcı üreme tekniklerinde artış ve kadının doğum yaşının ilerlemesidir. Günümüzde tüp bebek gebeliklerinden yaklaşık altıda biri çoğul gebeliktir. Bu gebeliklerin çoğunu ikizler nadiren üçüzler ve daha fazlası oluşturmaktadır.

Aşılama, yumurtlama tedavileri ve tüp bebek gibi yardımcı üreme tekniklerinde ikiz veya üçüz gibi çoğul gebelik oranları maalesef doğal yoldan gebe kalanlara göre daha yüksektir. Bunun nedeni yumurtalıkların ilaçlarla uyarılması sonucu birden fazla yumurta gelişmesidir. Tüp bebek tedavilerinde ise çoğul gebelik olmasının nedeni birden fazla embriyo transferi yapılmasıdır.

Tüp bebek tedavilerinde amacımız tek embriyo transferi ile sağlıklı bir bebeğin doğumunu sağlamaktır. Tüp bebek tedavisinde çoğul gebelik riski doğrudan transfer edilen embriyo sayısına bağlıdır.

2- Tüp bebekte ikiz gebelik sonucu oluşabilecek riskler nelerdir?

Çoğul gebeliklerde hem anne adayı hem de bebekler için riskler artmıştır. Bu riskleri gebelik sırasında ve doğumda ve doğumdan sonraki riskler olarak ayırabiliriz.

Hayvanlarda çoğul gebelikler normal olmasına karşın anatomik açıdan insan tek gebelik için uygundur. Çoğul gebelikler beraberinde birçok sıkıntıyı da getirir. Özellikle üçüz ve daha fazlası için bitmek bilmeyen sorunlarla karşılaşılabilir.

Gebelik ve doğum sırasında annede artmış riskler;

• Hiperemesis denilen aşırı gebelik bulantı ve kusmaları

• Yatak istirahati gereksinimi

• Tek gebeliklere göre erken veya geç düşük olması riski

• Kansızlık

• İdrar yolları enfeksiyonu

• Erken doğum eylemi ve erken doğum

• Su keseninin erken açılması

• Gebelik şekeri (tek gebeliklerde% 4 iken ikiz gebeliklerde % 10-12)

• Hipertansiyon ve preeklampsi (tek gebeliklerde % 2-10 iken ikiz gebeliklerde % 30)

• Gebelikte kanamalar

• Doğum sonrası kanamalar

• Sezaryen doğum

• Anne karnında bebek ölüm riski

• Annede depresyon

• Boşanma

• Sosyal kariyerin bozulması

• Anne ölümlerinde 7 kat artış

İkizden ikize transfüzyon sendromu: plasenta dediğimiz eşin her iki bebek tarafından paylaşılacak şekilde tek olması durumunda bebekler ciddi risk altındadır.

Bebeklerde artmış riskler;

• Prematür ve immatür doğum

• Düşük doğum ağırlığı (% 40)

• Bebek ölümü

• Bebekler arasında gelişme farkı

• Yenidoğan Yoğun Bakıma kabul

• Serebral palsi (% 3)

• Doğumsal anomali oranında artış

3- Tüp bebekte ikiz gebelik olması nasıl engellenir?

Tüp bebek tedavilerinde birden fazla embriyonun transfer edilmesi ile gebelik şansı artarken çoğul gebelik riski de artış göstermektedir.

Çoğul gebeliği önlemek adına transfer edilen embriyolardan daha fazla sayıda embriyolar varsa arta kalan sağlıklı ve kaliteli embriyolar dondurulabilir. Dondurulan embriyolar sıvı nitrojen tankları içerisinde çiftlerin isteği doğrultusunda 5 yıl veya daha uzun süreler için saklanır. 5 yıldan daha uzun süre saklanabilmesi için bakanlıktan izin alınması ve saklama süresinin devamlığı için çiftlerin her yıl dilekçe vermesi gerekir. Gebeliğin gerçekleşmemesi durumunda veya gebelik ve doğum gerçekleşse bile ilerideki yıllarda daha fazla çocuk sahibi olunması istenirse bu embriyolar çözülerek rahime transfer edilebilir.

4- Tüp bebek uygulanırken neden rahime birden fazla embriyo yerleştirilir?

Tüp bebeğin ilk uygulandığı yıllarda teknik şartların yeterli olmaması sebebi ile gebelik oranları daha düşüktü ve çok fazla sayıda embriyo transferi yapılıyordu. Ancak bugün yumurtlama tedavileri, kullanılan ilaçlar, tedavi protokolleri, laboratuar ortamındaki teknik gelişmeler sayesinde implantasyon yani embriyonun rahime tutunma oranları ve sonuç olarak gebelik ve canlı doğum oranları arttı. Bu nedenle artık fazla sayıda embriyo transferine gerek kalmadı.

5- Kaç tane embriyo yerleştirileceği kararı aile mi karar verir hekim mi?

Hastaların %50 si birden fazla embriyonun transfer edilmesini istiyor. Özellikle kısırlık süresi uzunsa, anne adayının ve bebeğin karşılaşabileceği riskler konusunda çiftin bilgisi yetersizse bu istek daha fazla. Birden fazla embriyo transferi isteyen çiftlerde diğer nedenler ise; çoğul gebelik isteği, gebelik şanslarının düşük olabileceği endişesi, artan maliyet. Ancak tıbbi anlamda ne kadar embriyo konulması gerektiğine aile ile görüşerek hekim karar veriyor.

6- Embriyo sayısı artıkca başarı oranı mı artmaktadır?

Transfer edilen embriyo sayısı artttıkça gebe kalma şansı da artıyor. Bilimsel verilere baktığımızda; 35 yaş altında anne adayında tek embriyo transfer edildiğinde canlı doğum oranı %22.9, ikiz gebelik oranı %2.1 iken 2 embriyo transferi yapıldığında canlı doğum oranı %46.5’a yükselmekte ancak ikiz gebelik oranı da maalesef %34.5’lara çıkmaktadır. Tranfer edilen embriyolardan daha fazla sayıda embriyoları olan kadınlarda bu oranlara baktığımızda ise rakamlar şu şekilde; adayında tek embryo transfer edildiğinde canlı doğum oranı % 45.3, ikiz gebelik oranı % 3.9 iken 2 embriyo transferi yapıldığında canlı doğum oranı %52.7’e yükselirken maalesef ikiz gebelik oranı da %37.4’e yükselmektedir. Yani 2 embriyo transfer edilmesi halinde üç doğumdan birinden daha fazla oranda gebelik gerçekleşiyor.

8- Embriyo seçimi nasıl yapılmaktadır?

Yumurta ile sperm döllendikten sonra oluşan embriyoda hücreler bölünmeye başlar. Laboratuvarda embriyologlar bu embriyoların bölünme hızları, yapısal olarak şekilleri gibi bazı parametreler ile embriyoların gelişimlerini izlerler. Elde olan mevcut embriyolar içerisinde en iyi kalitede olanları transfer için seçerler. 5. Güne kadar gelebilen embriyolar genellikle daha dirençli, yaşam şansı daha yüksek olanlardır. Buna blastosist transferi denilir. Bunların tutunma oranları 3. Gün embriyolarına göre daha fazladır. Bugün laboratuvarlarda artık embriyoların kültür edildikleri sıvılar da embriyoların daha fazla yaşamalarına imkan verecek şekilde çok gelişmiş mediumlardır. İleri yaş, tekrarlayan tüp bebek başarısızlıkları, bazı genetik hastalıkları olan çiftler gibi özel durumlarda embriyolara transfer öncesi genetik inceleme yapılarak sağlam embriyo seçilebilmektedir.

9- Kaç yaşına kadar tüp bebek uygulaması ile bebek sahibi olunabilir?

Tüp bebek tedavisinde hamilelik şansı yaşa göre değişmektedir. 30 yaşın altındaki hastalarda %60’lara kadar gebelik elde edilebilirken, 35 yaş civarında %40’lara, 40’lı yaşlarda ise %15’lere düşmektedir. Bu oranlar bir deneme için geçerli iken arka arkaya yapıldığında gebelik oranları kümülatif olarak artarak 4 uygulama sonrası %90’ların üzerine çıkabilmektedir.

Yaşla birlikte gebelik şansı azalmakta ancak adetinin 2- 3. gününde yapılan hormon testleri sonuçları ve ultrasonografi muayenesinde yumurtalık kapasitesi yeterli ise 45 yaşına kadar tüp bebek işlemi uygulanabilmektedir.

10- Tüp bebekte ikiz ve üçüz doğumlar hangi koşullarda yasal olarak yasaklanmıştır?

Çoğul gebelik oranlarının azaltılması için ülkemizde 06 Mart 2010 tarihinde yayınlanan Resmi Gazete’de ‘Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik’ esasına göre merkezlerde üremeye yardımcı tedavi uygulamasında birden fazla embriyo transfer edilmemesi esastır.

Yeni yönetmelik ile 35 yaşa kadar birinci ve ikinci uygulamalarda tek embriyo, üçüncü ve sonraki uygulamalarda iki embriyo, 35 yaş ve üzerinde tüm uygulamalarda en fazla iki embriyo transfer edilebilir.

Bu sınırlamadaki amaç çoğul gebeliklerin engellenmesidir.

Tüp bebek tedavisi gören ve uzun süredir çocuk sahibi olamayan çiftler özellikle çoğul gebelik istemektedir. Ailelere tedavi öncesi çoğul gebeliğin riskleri hakkında ayrıntılı bilgi verilmelidir. Çoğul gebeliklerin anne ve bebek sağlığı üzerindeki risklerinin yanında aile ve kardeşler arasında da anlamlı psikolojik etkileri vardır. Ülke için ekonomik boyutu da oldukça yüksektir. Gelecekte daha hafif yumurtlama tedavi protokolleri, kültür mediumlarının ve en yüksek rahim duvarına tutunma gücü olan embriyonun seçimi tekniklerinin geliştirilmesi ve dondurulmuş embriyoların yaygın kullanımı sayesinde çoğul gebelik oranları giderek azalacaktır.

**Prof. Dr. Nilgün Turhan
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

Web sitesi: http://www.nilgunturhan.com.tr/
Facebook: facebook/drnilgunturhan/
Instagram: instagram/drnilgunturhan/