Türkiye Başika'da ne yapıyor?

Rengin Arslan / İstanbul, BBC Türkçe

Irak'ın Musul vilayetine yakın ve adı bundan once pek bilinmeyen Başika, bir anda hem Türkiye'nin hem Irak'ın ve kısmen de dünyanın gündemine oturdu.

Musul'a sadece 20 kilometre uzaktaki Başika'da Türkiye, Iraklı güçleri eğitiyor ve IŞİD'in elindeki Musul merkezinin bir gün tekrar Iraklıların eline geçmesi için hazırlık yapıldığını belirtiyordu.

Geçen hafta ise kısaca şunlar yaşandı:

Türkiye Başika'ya ek 600 asker ve tank gönderdi. Irak merkezi hükümeti bu askeri gücün derhal ülkeden çıkmasını istedi.

TIKLAYIN - BM, BAŞİKA'DAKİ TÜRK ASKERLERİNİ GÖRÜŞECEK

TIKLAYIN - ABD: TÜRKİYE ACİLEN BAŞİKA'DAN ÇEKİLMELİ

TIKLAYIN - TÜRKİYE ASKERLERİNİN 'BİR KISMINI BAŞİKA'DAN ÇEKTİ'

Türkiye bu askerlerin Başika'da halen Iraklıların eğitildiği kampın güvenliği için gönderildiğini söyledi. Türkiye üst düzey yetkilileri Irak'a gönderdi. Irak BM Güvenlik Konseyi'ne başvuracağını açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Musul'a gönderilen askerlerin geri çekilmesinin mümkün olmadığını söyledi.

Türkiye askeri gitti, IŞİD saldırdı

Türk askerleri Başika'dan geri çekildi ve hükümet kaynaklarının çeşitli gazetelere söylediğine göre askerler Türkiye'ye değil Irak'ın kuzeyinde başka bir askeri kampa konuşlandı. Bunu ise Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesud Barzani'nin sağladığı belirtiliyor.

IŞİD, kampa saldırı düzenledi. Musul Ulusal Muhafız Gücü'nden iki asker hayatını kaybetti.

Son olarak ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden, Türkiye'nin askerleri geri çekmesi gerektiğini söyledi.

Peki bütün bunlar ne anlama geliyor ve Türkiye Başika'da ne yapıyor, neden yeni asker sevkiyatına ihtiyaç duydu?

Bu soruları BBC Türkçe için yanıtlayanlardan biri eski Ninova Valisi ve şu an Başika'nın kampından sorumlu komutan Athil al-Nujaifi.

'Sevkiyatın nedeni tehdit'

Nujaifi Türkiye'nin Aralık'ın başında bölgeye daha fazla asker sevk etmesinin nedeninin kampa yönelik yeni tehditler olduğunu söylüyor.

Telefonda BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Nujaifi, "Son haftalarda kampa yönelik daha fazla tehdit olduğu duyumu aldık. Bu nedenle Türkiye'den yeni asker sevkiyatı yapıldı" diyor.

Kampa iki gün önce yapılan IŞİD saldırısını ise şöyle yorumluyor: "Kampı koruyan askerlerin çekilmesinden sonra DAEŞ bu krizden faydalandı. Kampa saldırdılar, çünkü kampı koruyacak olan ek askeri birlikler artık yoktu. Bu yüzden DAEŞ saldırdı ve askerlerimizi öldürdü."

İlk Türk askeri bu kampa Mart'ta gitti.

Nujaifi kampta Iraklı güçlerin eğitiminin daha önce Amerika ve Kanada tarafından yapıldığını ancak Mart ayından beri Türklerin eğitim faaliyetlerini yürüttüğünü belirtiyor.

Bağdat'ın tutum değiştirmesinin nedeni İran

Türkiye'nin buradaki askerleri eğitmesi için ilk adımların geçen yılın Kasım ayında atıldığını belirten komutan, o dönem Irak merkezi hükümetinin de bunu desteklediğini ve eğitim birliklerinin ancak bu şekilde Irak'a geldiğini söylüyor.

Irak merkezi hükümetinin duruşundaki değişimi ise "Bağdat üzerindeki Şii ve İran etkisinin artmasıyla" açıklıyor.

Peki Türkiye burada kimi eğitiyor? Bu eğitilenler ne yapıyor?

Nujaifi, kampta "Ezidi, Kürt, Şii ve Hristiyanların da var anca elbette çoğunluğu Müslüman" diye açıklıyor dağılımı. Bugüne kadar 5 bin kişinin Türkiye tarafından eğitildiği belirtiyor.

"Türkiye'nin mezhepsel çizgisi yanlış"

Eğitilenlerin bir kısmı kampta kalmaya devam ediyor. Bir kısmı ise IŞİD'den kurtarılan bölgelere gönderiliyor. Bazıları ise ihtiyaç durumunda çağrılmak üzere evlerine gönderiliyor.

Peki Türkiye için Başika neden önemli?

2002-2008 arası Türk Silahlı Kuvvetleri'nde görev yapan analist Metin Gürcan bunun Türkiye açısından Musul'u kaybetmeme çabası olduğunu söylüyor.

Yine de mezhepsel bir politika olduğunu söyleyerek Türkiye'nin bu çizgisini eleştirdiğini belirten Gürcan, Türkiye'nin giderek daha fazla yerel olayların içinde kaldığına dikkat çekiyor.

Gürcan, "Osmanlı'nın da siyaseti mezhepler üstüydü ve yerel konulara girmezdi. Bence bunu yapamadılar. Ama geri adım da atamıyorlar. Sahadaki gerçekliği değiştirme, gerçeği bükme gücünüz de yok. Hal böyle olunca yereldeki angajmanları geri dönüyor" diyor.

Ekonomik ve Dış Politika Araştırma Merkezi (EDAM) Başkanı Sinan Ülgen ise, Irak'ın gösterdiği tepkinin iç dengeler ve İran etkisi ile açıklıyor. "Maliki çok tepki gösterdi. Abadi de iç siyasi kaygılarla böyle bir yola girme mecburiyetini hissetti" diyor.

Ülgen ayrıca bunun "Hem Bağdat hükümeti hem de Barzani ile birlikte geliştirilen bir eğitim programı” olduğunu söylüyor ve Bağdat'ın tepkisinin arkasında "İran olduğu muhakkak” diyor.

"ABD'nin açıklamasını yorumlamak güç"

Amerika'nın tepkisiyle ilgili olarak ise baştaki tepkisinin son tepkisinden farklı olduğunu vurguluyor. Zira ABD önce Türkiye'nin sevkiyatının koalisyon güçleri dahilinde olmadığını söylemişti.

Daha sonra Biden ise, Türkiye'nin askerlerini çektiğini açıklamasından sonra, "Türkiye askerlerini çekmeli" demişti.

Biden'ın açıklamasına atıfta bulunan Ülgen, "ABD'nin açıklamasını ben de açıklamakta güçlük çekiyorum. Zaten Türkiye oradan bazı kuvvetlerini çektiğini ifade etti. Türkiye oraya ne gönderdi, ne kadarını çekti, bunu bilmediğimiz için Amerika'nın tepkisini yorumlamakta zorlanıyoruz. Bu mesajın altında yatan şey Türkiye az asker çekti ve Amerika daha fazlasını çekmiş olabilir. Ancak gerçekten ne olduğunu bilmiyorum. Bunlar ihtimaller" diyor.

Peki bundan sonra ne olacak? Metin Gürcan olayın soğumaya bırakılacağını tahmin ettiğini belirtiyor.