Türkiye, milli arşivine kavuşuyor
ANKARA (İHA) - Milli Arşiv Kanunu Tasarısı önümüzdeki günlerde TBMM Genel Kurulu'nda ele alınacak ve yasalaştırılacak.
Tasarı, milli arşiv politikasının belirlenmesinin yanı sıra Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nün 213 kadrosunun iptal edilmesini, 707 yeni kadronun da ihdas edilmesini de düzenliyor. Tasarıyla milli arşiv politikasının esaslarını belirleyecek Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, devlet ve millet hayatını ilgilendiren her türlü bilgi ve belgeleri toplamak, değerlendirmek ve saklamakla görevli olacak. Kamu kurum ve kuruluşları ile özel şahısların elinde bulunan arşiv belgelerini gerektiğinde satın alacak olan Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, bunların tamir ve restorasyonunu yapıp, tasnif ve tercüme edecek, uygun görülenleri ise yayınlayacak. Kurum, arşiv belgelerinin tahribini önleyecek tedbirleri alacak ve arşiv laboratuvarı kuracak. Genel Müdürlük bünyesinde, Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Dokümantasyon ve Yayın Daire Başkanlığı, Dış İlişkiler Daire Başkanlığı oluşturulacak. Genel Müdürlükte veya araştırma hizmeti verilen diğer arşivlerde bulunan, tasnif edilmiş ve son işlem tarihi üzerinden 30 yıl geçmiş arşiv belgeleri, araştırmaya açılacak. Tasarıyla, Başbakanlığa bağlı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, arşivlerde bulunan arşiv belgeleri ile arşivlik belgelerin tespitine, korunmasına, milli menfaatlere ve kamu yararına uygun olarak kullanılmasına ve saklanması gerekli görülmeyen belgelerin ayıklama ve imhasına yetkili olacak. Tasarı, Başbakanlık ve bakanlıklar ile bunların bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarını, yüksek mahkemeleri, Sayıştayı, üniversiteleri, mahalli idareleri, tüzel kişiliğe haiz enstitü, teşebbüs, teşekkül, birlik, döner sermaye, fon ve sair adlarla kurulmuş bulunan bütün kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, vakıflardan ve kamu yararına çalışan derneklerden Bakanlar Kurulu'nca belirlenenleri kapsıyor.
Cumhurbaşkanlığı, TBMM, Genelkurmay Başkanlığı (kuvvet komutanlıkları, Jandarma Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı dahil), Dışişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı ve MİT, tasarıda öngörülen usul ve esasların uygulanmasını kendi yetkili birimleri tarafından yerine getirecek. Bu kurumlar, arşiv belgelerini istekleri halinde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'ne devredebilecek.
Tasarı kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar, ellerinde bulundurdukları belgeleri tahrip ve tahrif edemeyecek. Bu belgelerin her türlü zararlı tesir ve unsurlardan korunması ve işlem gördüğü tarihlerdeki asli düzenlerinin bozulmadan saklanması zorunlu olacak. Kurum ve kuruluşlar, arşiv belgelerini saklama süresinin bitiminden itibaren 2 yıl içinde Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'ne teslim edecekler. Kamu kurum ve kuruluşları, arşiv hizmetlerini yerine getirmek üzere en az 4 yıllık eğitim veren yüksek öğretim kurumlarının arşivcilik, bilgi ve belge yönetimi bölümlerinden mezun, yeterli sayıda arşiv personeli çalıştıracak. Arşiv belgeleri, arşivlerden veya bulundukları yerlerden dışarıya çıkarılamayacak. Ancak bu belgeler, sergi, bilimsel, kültürel ve benzeri faaliyetler kapsamında Genel Müdürün izniyle yurtiçinde bulundukları yerler dışına veya aynı amaçlarla Dışişleri Bakanlığı'nın görüşü üzerine her türlü hasar, zarar, tehdit veya tecavüz ihtimaline karşı gideceği ülke makamlarından teminat alınmak ve sigortalanmak şartıyla Bakanlar Kurulu'nun izniyle yurtdışına geçici olarak çıkarılabilecek. Gizlilik dereceli arşiv belgeleri, Genel Müdürlüğe geçtikten sonra da bu niteliklerini koruyacak. Gizlilik dereceli arşiv bölgelerinin gizliliklerinin kaldırılmasıyla ilgili, yükümlünün uygun görüşü alınarak Genel Müdürlükçe karar verilecek. Gerçek ve tüzel kişiler, devletle yaptıkları yazışma ve işlemler sonucu oluşan belgeler hariç, devlete ait arşiv belgesi bulunduramayacak, satamayacak, satın alamayacak, ticari amaçla çoğaltamayacak, araştırmaya açamayacak, tahrip ve tahrif edemeyecek. Genel Müdürlük, özel arşivlerin satışında önalım hakkına sahip olacak. Özel arşivlerin satışı halinde, satış şartları Genel Müdürlüğe bildirilecek. Önalım hakkı, Genel Müdürlüğün bu hakkını kullanmayacağını bildirmesi halinde veya satış şartlarının Genel Müdürlüğe bildirildiği tarihten itibaren 1 ay sonra düşecek. Tasarı kapsamına giren ve ilgili kanunlara göre suç sayılan bir fiilin işlenmesinde kullanıldığı anlaşılarak müsadere edilen belgeler, hükmün kesinleşmesini takip eden 6 ay içinde Genel Müdürlüğe devredilecek. Çeşitli sebeplerle ilga edilen, yetkisi devredilen veya özelleştirilen yükümlülere ait belgelerin tefriki, tasnifi, arşivi belgelerinin devri işlemleri, ilga edilen kuruluşlarda kuruluşun bağlı olduğu üst kuruluşça, yetkisi devredilen kuruluşlarda yetkiyi devralan kuruluşça, özelleştirilecek kuruluşlarda özelleştirme kapsamına alındığında kurulacak arşiv komisyonunca yürütülecek. Tasarıya göre, merkez teşkilatında kurum arşivini ve her bir hizmet biriminde birim arşivini kurmayan, ellerinde bulundurdukları belgeleri tahrip ve tahrif edenler ve arşiv belgelerini izinsiz olarak bulundukları yerler dışına veya yurtdışına çıkaranlar, 1 yıldan 6 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasına çarptırılacak. Genel Müdürlük, kurumsal arşiv hizmet ve faaliyetlerinin mevzuat doğrultusunda yürütülmesini sağlamak amacıyla yükümlülerin arşiv faaliyetlerini yerinde inceleyip, rehberlik edecek. Kamu kurum ve kuruluşları kadrolarında görev yapan personel, kendilerinin ve kurumlarının onayı alınmak suretiyle Genel Müdürlükte geçici olarak görevlendirilebilecek. Bunlar, görevlendirilmeleri süresince ücretli sayılacak ve asıl kadrolarıyla ilgileri devam edecek. Bunların terfileri kurumlarınca yapılacak. Yükümlüler dışındaki gerçek ve tüzel kişilerden ellerinde devlete ait arşiv belgesi bulunduranlar, bu belgeleri, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 2 yıl içinde Genel Müdürlüğe teslim edecek. Yükümlüler, hizmetin yürütülmesi açısından gerekli görülenler hariç, ellerinde bulundurdukları Osmanlı dönemine ait arşiv belgelerini, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 2 yıl içbölümlerinden mezun, yeterlinde herhangi bir işleme tabi tutmaksızın mevcut haliyle Genel Müdürlüğe devredecek. Çeşitli sebeplerle ilga edilen, yetkisi devredilen ve özelleştirilmiş olmasına rağmen arşiv belgelerini Genel Müdürlüğe devretmemiş olanlar, düzenlemenin yürürlüğe gidiği tarihten itibaren 2 yıl içinde Genel Müdürlük ile işbirliği yaparak arşiv belgelerini devretmekle yükümlü olacak.
