Türkiye’de Twitter yasakları: Mavi kuş 4. kez uçamadı

İlhan Taşcı

Ankara

Türkiye'de kullanıcı sayısı 15 milyonu bulan Twitter'a erişim bu sabah saatlerinde engellendi.

Nedeni ise Suruç'ta 32 kişinin yaşamını yitirdiği bombalı intihar saldırısıyla ilgili kimi içeriklerin belirlenen süre içinde kaldırılmamasıydı. Bu engelleme Türkiye'de ilk kez olmuyor.

Gerekçeleri farklı olsa da Twitter başta olmak üzere sosyal ağlara yönelik erişim engellemesi ve hatta topluca yasak daha önce de oldu. Öyle ki 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de bu yasaklara tepkisini Twitter hesabından yaptığı paylaşımlarla göstermişti.

Suruç'taki bombalı intihar saldırının ardından Sulh Ceza Hakimliği, sosyal paylaşım sitelerindeki kimi içerikler ile yasadışı kitlesel eylem çağrılarına ilişkin paylaşımların çıkarılmasına karar verdi. Erişim Sağlayıcılar Birliği de mahkeme kararını sosyal paylaşım siteleri Twitter ve Facebook ile YouTube'a iletti.

Facebook ve YouTube içerkileri çıkardı. Ancak kitlesel eylem çağrılarına ilişkin paylaşımları belirlenen süre içinde çıkarmayan Twitter'a erişim engellendi. Erişim yasağı mahkemenin dikkat çektiği içeriklerin kaldırılmasıyla birlikte Türkiye saatiyle 14.30 sularında kaldırıldı.

Peki daha önceki yasaklamalarda neler yaşanmıştı?

İlk Erdoğan yasaklatmıştıCumhurbaşkanı Erdoğan, Gezi Parkı eylemleri sırasında Başbakanlık görevini yürütürken 'Twitter'ın kökünü kazıyacağız' demişti.

Türkiye'deki ilk yasak, dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan'ın Twitter'a yönelik sert sözlerinden sonra geldi. Bursa'da miting düzenleyen Erdoğan 17-25 Aralık yolsuzluk operasyonlarını eleştirirken, sözü Twitter'a getirip "Twitter, miviter falan hepsinin kökünü kazıyacağız” ve ekledi:

"Efendim işte uluslararası camia şöyle der, böyle der. Hiç beni ilgilendirmiyor. Türkiye Cumhuriyeti Devletinin gücünü görecekler.”

Erdoğan'ın bu açıklamaları yaptığı gece Twitter'a erişim engellendi.

Yasak gerekçesi, özel hayatBilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu gece yarısı yasağına bazı vatandaşların şikayeti üzerine, kişilik haklarının ve özel hayatın gizliliğini ihlal nedeniyle değişik mahkemelerce alınmış kararlara Twitter'ın uymamasını gerekçe gösterdi.

ABD Dışişleri Bakanlığı kararı "21. Yüzyılda kitap yakmak” olarak değerlendirmişti.

Anayasa Mahkemesi: Özgürlüğe aykırıAnayasa Mahkemesi 'ifade özgürlüğünün ihlalini' gerekçe göstererek sosyal medya yasaklarını kaldırmıştı.

Akademisyen ve siyasetçiler günlerce süren Twitter yasağını Anayasa Mahkemesi'ne taşıdılar.

Başvuruları birleştirerek görüşen Anayasa Mahkemesi, erişimin engellenmesinin, ifade özgürlüğünün ihlali anlamına geldiğine oy birliğiyle karar verdi.

Bu kararla sosyal ağ yasakları en yüksek mahkemece ifade özgürlüğünün ihlali sayılmış oldu.

Sağır odadaki sesin getirdiği yasak30 Mart 2014 tarihinde yapılacak yerel seçimlere sayılı günler kalmışken, Suriye konusunda yapılan gizli bir toplantıda dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Müsteşarı Hakan Fidan, Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Yaşar Güler ile Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu arasında geçtiği iddia edilen ses kaydı gündeme gelmişti.

Olası bir Suriye operasyonunun masaya yatırıldığı konuşmaların ses kaydı YouTube üzerinden yayınlandı.

Ankara'da kapalı kapılar ardında yetkililerin görüşme trafiği sürerken, YouTube yasaklandı. Ardından Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı da harekete geçerek Twitter ile YouTube'a idari tedbirle erişimi engelledi.

Dayanak hangi yasa?Ses kayıtlarının ortaya çıkması üzerine Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç'ın talebiyle Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Yasası'nın "olağanüstü dönemde yayınlar” maddesi uyarınca ses kaydına ilişkin televizyon ve radyolara da yayın yasağı getirildi.

Olayın yaşandığı dönemde Cumhurbaşkanı olan Abdullah Gül, YouTube ve Twitter yasağına kişisel hesaplarından yaptığı paylaşımlarla tepki gösterdi. Gül Twitter hesabından yasağa ilişkin şu mesajı yayınlamıştı:

"Sosyal medya platformlarının tamamen kapatılması tasvip edilemez. Ayrıca, daha önce defalarca belirttiğim gibi iletişim teknolojilerinin bugün ulaştığı noktada Twitter gibi bütün dünyada kullanılan platformalara erişim top yekün engellenmişi teknik olarak zaten mümkün değil. Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal gibi suç oluşturan hususlar varsa, ancak mahkeme kararıyla sadece ilgili sayfalar kapatılabilir. Umarım bu uygulama uzun sürmez.”

YouTube yasağını görüntülü tepki11. Cumhurbakanı Abdullah Gül, YouTube yasağını da yayınladığı video ile delmişti. Gül'ün YouTube adresinden gazetecilerin Dışişleri Bakanlığı'ndaki dinlemeye ilişkin sorularına verdiği yanıt paylaşılmıştı.

Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz kendi Twitter hesabından yasağa tepkisini 5 ayrı dilde "Özellikle Türkiye'deki takipçilerime, Başbakan Erdoğan'ı ifade özgürlüğünü hemen serbest bırakmaya çağırıyorum” mesajıyla dile getirmişti.

En kapsamlı yasağın nedeni11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül paylaştığı mesajlarla hem Twitter hem de YouTube yasaklarını delmişti.

Sosyal ağlar Twitter, Facebook ve YouTube'un üçünün birden kapatıldığı olay ise İstanbul Cumhuriyet Savcısı Mehmet Selim Kiraz'ın rehin alınmasıyla ilgili görüntülerin ardından verilmişti.

Savcının şakağına dayanan silahla çekilmiş fotoğrafı en kapsamlı yayın yasağını ve erişim engellemesini beraberinde getirdi.

31 Mart 2015 tarihinde İstanbul Çağlayan Adliyesi'nde Berkin Elvan'ın öldürülmesine ilişkin soruşturmayı yürüten savcı Mehmet Selim Kiraz odasında rehin alınmış ve ardından çıkan çatışmada öldürülmüştü.

Savcının rehine alınmasının hemen ardından eli silahlı kişiler, Twitter üzerinden savcıyı rehin aldıklarına ilişkin ses kayıtları ile fotoğraflar yayınlanmıştı.

Başabakanlık, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Yasası'nın "olağanüstü dönemde yayınlar” maddesi uyarınca Kiraz'ın rehin alınmasına ilişkin haberlere yayın yasağı getirdi.

İstanbul 1. Sulh Ceza Hakimliği de savcı Kiraz'ın öldürülmesiyle ilgili soruşturmada 166 habere URL bazlı erişim yasağı getirdi.

Mahkemenin yasak gerekçesiMahkeme erişim yasağına ilişkin kararını şu gerekçeye dayandırdı:

"Yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, kamu düzeninin bozulması, suç işlenmesinin önlenmesi ve vatandaşın hak ve özgürlüklerinin tehlikeye sokulmaması için İnternet ortamındaki bu tür yayınların ivedilikle kaldırılması veya bunların erişiminin engellenmesine karar verilmesi gerekliliği hasıl olmuştur.”

Savcı Mehmet Selim Kiraz'ın rehin alınmasıyla ilgili görüntülerin kaldırılmasına ilişkin mahkeme kararı doğrultusunda erişimi engellenen YouTube, söz konusu kararı uyguladı. YouTube, bu görüntülere ve benzer içeriklere Türkiye'den erişimi engelledi. Bunun üzerine video paylaşım sitesi YouTube da yeniden erişime açılmıştı. Benzer durum diğer sosyal ağlar için de geçerli oldu.

Engelleme nasıl ve hangi mevzuatla yapılıyor?Sosyal ağlarla ilgili engellemelere ilişkin kararlar, İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun uyarınca Erişim Sağlayıcılar Birliği'ne tebliğ ediliyor.

Tebligatla birlikte tüm internet servis sağlayıcılarına da tebliğ edilmiş sayılıyor. Servis sağlayıcılarının da bu aşamadan itibaren 4 saat içinde kararı uygulaması gerekiyor. Aksi durumda engellemeler başlıyor.