Türkiye'nin Cern'i Kapılarını Açmaya Hazırlanıyor

Türkiye, Ankara Üniversitesi koordinatörlüğünde Kalkınma Bakanlığı desteğiyle 11 üniversiteden yaklaşık 140 araştırmacıyla yürütülen 'Türk Hızlandırıcı Merkezi Projesi'yle, dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma merkezi olan Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi'ne (CERN) üyelik bekliyor.

Ankara Üniversitesi koordinatörlüğünde Kalkınma Bakanlığı desteği ile 11 üniversiteden yaklaşık 140 araştırmacıyla yürütülen 'Türk Hızlandırıcı Merkezi Projesi'nin (THM) 11. Çalıştayı' Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü Gölbaşı Kampüsü’nde gerçekleştirildi. Çalıştaya, Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş, Proje Yürütücüsü Prof. Dr. Ömer Yavaş, Türk Fizik Derneği adına Merkez Yönetim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Ela Ganioğlu, Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Arık katıldı. İbiş, yaptığı konuşmada, bilime, teknolojiye önem vermeyen ülkelerin yaşayamayacağını belirterek, bu bağlamda da Ankara Üniversitesi olarak bilimi, sanatı, kültürü ve teknolojiyi çok önemsediklerini söyledi. Türk Hızlandırıcı Merkezi Projesi’nin önemli olduğuna dikkati çeken İbiş, bu tür çalışmaların sadece fizik değil, enerjiden iletişime, savunmadan sağlığa, çevreden ulaşıma kadar birçok alanda kullanılabilir değerli bilgiler üreteceğini bildirdi. İbiş, "Ankara Üniversitesi projeye destek olmuştur. Ama bu çok büyük bir proje. Bütçesiyle, ekibiyle gerçekten bir üniversiteyi aşan bir proje. Biz, her zaman öncülüğümüzü ve desteğimizi koruyacağız ama bu projenin sürdürülebilir olması, 2023-2025’li yıllarda bugün hedeflediğimiz noktaya gelebilmemiz için hep birlikte yol haritasını ve atılacak adımların ne olduğunu iyi belirlememiz gerekiyor. Çünkü inanılmaz bir bütçe var ortada. Bu bütçe üniversitenin bütçesi olamaz" şeklinde konuştu.

Proje yürütücüsü Prof. Dr. Ömer Yavaş ise, "Projeyle, ilk tesisin ardından gelecek ve her biri dünya ölçeğinde olan 4 büyük tesisi içerecek merkezi tasarlamak, projelendirmek ve Türkiye'nin 2023 vizyonu içine koyarak hayata geçirmeyi amaçlıyoruz" dedi.

Yaklaşık bin teknik eleman, fizikçi, mühendisin çalışacağı 5-6 büyük tesisten oluşan ulusal düzeyde bir merkez olacağına işaret eden Yavaş, büyüklüğüyle, teknolojik araştırma gücüyle dünyada ilk 10’a girecek büyük bir merkez olacağını söyledi. Yavaş, projeyi, Türkiye’de ulaşım, iletişim, savunma alanlarında vatandaşların günlük ihtiyaçlarını karşılayacak büyük bir ulusal altyapı çalışması olarak değerlendirdiklerini ifade etti. Yavaş, “İnanıyoruz ki 2014-2025 yılları arasında planladığımız 4 büyük ölçekli tesis tamamlandığı zaman bilim ve teknolojinin birinci liginde oynamak, dışa bağımlılığımızı en aza indirgemek ve gerek toplam gelirimizden Ar-Ge'ye ayırdığımız payın gereken düzeye çıkması gerekse kişi başına düşen mühendis ve bilim insanımızın gereken düzeye çıkması, yıllık gelirin gereken düzeye çıkması bu tür yatırımlarla mümkün olacaktır" şeklinde konuştu.

Yavaş, Türk Hızlandırıcı Merkezi projesi kapsamında geliştirilen tesis hakkında bilgiler vererek, gerekli çalışmaların yürütüldüğüne işaret etti.

“İNANIYORUZ Kİ, 2020’LERE VARMADAN TÜRKİYE CERN’ÜN TAM ÜYESİ OLACAKTIR”

“İnanıyoruz ki, 2020’lere varmadan Türkiye Cern’ün tam üyesi olacaktır” diyen Yavaş, “Cern girişinde bayrağımız dalgalanacaktır. Çalışmalarımız, Cern’le olan ilişkilerimiz, Cern’e üyelik açısından adeta bir bütünün iki yarısını oluşturmakta” dedi.

Yavaş, Cern’den bir teklifin geldiğini belirterek, teklifin esasen Cern’de geliştirilen bir hızlandırıcı teknolojisinin Türk Hızlandırıcı Merkezi’nin hedeflerine paralel olarak Cern desteğiyle Türkiye’de kurulmasını kapsadığını ifade etti.

Çalıştayda, Türk Hızlandırıcı Merkezi projesinin Süleyman Demirel Üniversitesi’nde gerçekleştirilecek olan 4. Çalıştayı'na katılmak üzere İstanbul’dan gelirken 30 Kasım 2007’de Isparta’da meydana gelen uçak kazasında hayatlarını kaybeden proje üyeleri, Prof. Dr. Engin Arık, Prof. Dr. Şenel Boydağ, Doç. Dr. İskender Hikmet, Araştırma Görevlisi Mustafa Fidan, Araştırma Görevlisi Özgen Berkol Doğan, Yüksek Lisans Öğrencisi Engin Abat anıldı.

Proje kapsamında Ankara Üniversitesi Gölbaşı Kampüsü’nde kurulumu, Elektron Hızlandırıcı ve Serbest Elektron Lazeri Tesisi (TARLA) ile teknik tasarım ve projelendirme çalışmaları devam eden ve Türk Hızlandırıcı Merkezi bünyesinde kurulması öngörülen büyük ölçekli 4 hızlandırıcı tesisi için yapılan bilimsel ve teknik çalışmalar ele alındı. Türkiye’de teşhis ve tedavi amaçlı kullanılan medikal linak ve küçük ölçekli siklotronlar mevcut olmakla birlikte parçacık hızlandırıcılarının Ar-Ge amaçlı kullanıldığı bir tesis mevcut değil. Proje kapsamında Türkiye’de hızlandırıcıya dayalı Ar-Ge amaçlı ilk tesisin hayata geçirilmesi ve THM’de yer alacak tesislerin projelendirilmesi amaçlanıyor. TARLA tesisinde malzeme bilimi, biyoteknoloji, nanoteknoloji, tıp, kimya, biyoloji, ziraat, iletişim gibi alanlarda araştırmalar yapılması mümkün olacak. TAEK’in Ankara'da kurduğu Proton Hızlandırıcı tesislerinde tedavi amacıyla radyoizotop üretimi yapılıyor. THM projesi kapsamında kurulan Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü (HTE) hızlandırıcı ve dedektör teknolojileri alanında uzman yetiştirilmesini ve projeler yapılmasını sağlayacak.