Türkiye'nin Enerjide Yeni Gözdesi "sentetik Gaz"

Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Genel Müdürlüğü, yaklaşık iki ay önce Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde başlanan "tozlaştırılmış kömürden sentetik gaz üretimi" uygulamasını, Türkiye'deki tüm resmi ve özel linyit işletmelerinde yaygınlaştırmayı hedefliyor.

TKİ Genel Müdür Yardımcısı Ömer Sezgin, AA muhabirine, kömürden sentetik gaz elde edilmesiyle ilgili proje çalışmalarına 2008 yılında başladıklarını söyledi.

Başlangıçta tüm kömürleri incelemeye tabi tuttuklarını, yurt içi ve yurt dışında çeşitli kurum ve kuruluşlarla iş birliği yaparak Ar-Ge çalışması yürüttüklerini belirten Sezgin, 2010'da sistemi Türkiye'de kurmaya karar verdiklerini bildirdi.

Dizaynı ve proje çizimlerini Türk mühendislerin yaptığı sistemin ihalesini 2011'de gerçekleştirdiklerini dile getiren Sezgin, ilk tesisi, Tavşanlı ilçesine bağlı Tunçbilek beldesindeki TKİ Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesi'nde kurduklarını anlattı.

Sezgin, sistemin güvenlik unsurunun çok önemli olduğuna dikkati çekerek, şöyle devam etti:

"Sistemin güvenli olarak devreye alınması lazımdı. Çünkü gazdan bahsediyoruz. En ufak bir ihmalde patlama olabilir. En ufak bir kıvılcımda ince toz halindeki kömürün patlaması da söz konusu. Bundan dolayı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) yetkilileriyle 2011'in haziran ayında protokol imzaladık. Yetişmiş elemanlarımız olsa da üniversitelerle çalışan kurum TÜBİTAK. Sistemin güvenli olarak hizmete alınması amacıyla onlarla iş birliğine gittik. Kısa sürede bu tesisi devreye aldık. 31 Aralık 2012'de, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Sayın Taner Yıldız'ın da katılımıyla tesisi hizmete açtık. Buradaki ilk deneme başarılı olunca bundan sonraki süreçte diğer kömürlerimizi de değerlendirmek için çalışma başlattık. Tunçbilek kömürü 3 bin 500 kalori civarında. TKİ'ye ait tüm sahalarda ve özel sektöre ait sahalarda bu sistemin güzel bir şekilde uygulanmasını hedefliyoruz. Çalışmalarımız bu yönde sürüyor."

-En önemli özelliği "çevreyle barışık" olması-

Kömürün gazlaştırılmasının en önemli özelliğini "çevreyle barışık olması" diye niteleyen Sezgin, kömürün mevcut kullanım alanları ısınma ve elektrik üretme olmasına rağmen sentetik gazın sıvı yakıta, gübreye bile dönüştürebildiği bilgisini verdi.

Sezgin, sıvı yakıt ve gübreye dönüştürmeyle ilgili çalışmalar da yaptıklarına işaret ederek, şöyle konuştu:

"Sentetik gazın doğalgazdan farkı yok. Doğalgaz doğal olarak çıkıyor. Sentetik gaz ise toz kömürün gazlaştırılmasıyla elde ediliyor. Tunçbilek'te denemeler yapıyoruz ve aldığımız değerlere bakıyoruz. İki değer var; karbonmonoksit ile hidrojen miktarları. Bunların fazla olması bizim için avantaj. Her denemede bunların arttığını görüyoruz. Daha fazla ekonomik değer elde etmek için bu denemeleri yüzlerce, binlerce kez yapmamız gerekiyor. Buradan beklentimiz; bu teknolojiye Türkiye'nin sahip olması ve kendi elemanlarımızı bu konuda yetiştirmek. Manisa'nın Soma ilçesinde de sentetik gaz üretim tesisi kuracağız. Türkiye'de evlerde yılda yaklaşık 9 milyar metreküp doğalgaz kullanılıyor. Soma'da, 4 bin kalorilik kaliteli ve kükürt oranı düşük kömürden, BOTAŞ'ın boru hattına verilebilecek şekilde 1-1,5 milyar metreküp sentetik gaz elde etmeyi planlıyoruz."

Türkiye'de, yaklaşık 2,7 milyar tonu TKİ Genel Müdürlüğü sahalarında olmak üzere 13 milyar ton kömür rezervi bulunduğunu dile getiren Sezgin, kömürün gazlaştırılması halinde hem daha yüksek verim alındığını hem kimyasal olarak çeşitlendirilebildiğini hem de gübre olarak kullanılabildiğini kaydetti.

-"Yıkadığımız, atığa kaçmış kömürleri yeniden kazanacağız"-

Sezgin, Tunçbilek'te tesisi faaliyete geçirmelerinin ardından özel sektörden talepler geldiğini bildirerek, "Biz bunun patentini almadan tanıtmak istemiyoruz. Patentini alalım, TKİ bu işin sahibi olsun. Yine onlara da yardımcı olalım, öğretelim ama bu konuda mağduriyet yaşamak istemiyoruz" ifadelerini kullandı.

Başka illerden kömürleri getirip sentetik gaz üretimine uygunluğunu Tunçbilek'te deneyeceklerini söyleyen Sezgin, Tunçbilek'te 2 megavat gücünde santral kurmayı da amaçladıklarını anlattı.

Sezgin, Ar-Ge çalışmalarına büyük önem verdiklerine dikkati çekerek, şunları kaydetti:

"Son yıllarda birçok başlık altında temiz kömür teknolojilerini araştırıyoruz. Gerek üniversitelerle iş birliği halinde yürüttüğümüz çalışmaları gerekse yurt içi ve yurt dışında yaptığımız Ar-Ge projelerini önemsiyoruz. Kömürlerimizi 'lavvar' diye bilinen yıkama tesislerinde yıkıyoruz. Orada bu kömürlerin bir kısmı, çamurlaştığı için atık havuzlarına kaçabiliyor. TÜBİTAK ve Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü ile yaptığımız çalışma var. Bunların tekrar geri kazanımı söz konusu. O ince taneli kömürlerden kazanacağımız para, 7-8 yıldır Ar-Ge'ye harcadığımız paranın yüzde 80-90'ını karşılar. Bu çalışmamız devam ediyor. Üniversiteleri de işin içine katarak bunu yaygınlaştıracağız. Yani yıkadığımız, atığa kaçmış kömürleri yeniden kazanacağız. Bunu ilk kez Tunçbilek'te uygulamaya başladık."