Uçak yolculuğunda Ebola kapma riski var mı?

John Kelly

BBC muhabiri

Amerika Birleşik Devletleri'nde sağlık görevlileri Ebola şüphesiyle tedaviye alınan Teksaslı bir hemşirenin bir gün önce seyahat ettiği uçakta bulunan bütün yolcuların peşine düştü. Ama acaba aynı uçakta seyahat ettiğiniz birinden Ebola kapmanız olasılığı yüksek mi?

Ebola salgını hava yolculuğu yapacak bir kısım insanı derin derin düşündürmeye başladı. Öyle ki Washington Dullas havaalanında bir kadın yolcu tam koruyucu giysi ve maskeyle dolaşırken fotoğraflandı.

Bir yandan endişenin nasıl bu kadar yaygınlaştığını anlamak mümkün. Uçaklar tamamen kapalı mekanlar. Yolcular tepsi, kolçaklar, baş koyma yerleri, televizyon ekranları gibi kendilerinden önce yüzlerce kişinin dokunduğu yerlere dokunuyor.

ABD'de Ebola'ya yakalanan ikinci kişi olan Amber Vinson Frontier Havayollarına ait 1143 sayılı seferle Ohio Cleveland'dan Teksas Dallas'a uçmuştu. ABD Bulaşıcı Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri bu uçakta bulunan 132 diğer yolcuyla görüşmek istediğini açıkladı.

Amber Vinson bir hafta önce Dallas'da ölen Ebola hastası Liberyalı Thomas Eric Duncan'a bakmıştı.

Yolcular endişelenmekte ne kadar haklı?

Vanderbilt Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden bulaşıcı hastalıklar uzmanı William Schaffner'e göre pek değil. "Eminim kaygılanıyorlardır ama risk esasen sıfır" diyor.

Aslında Amerikan sağlık yetkililerinin açıklaması da bu yönde. "Söz konusu uçakta bulunan herhangi bir yolcunun hastalığa yakalanma riski çok düşük" diyorlar.

Bunun sebebi Ebola virüsünün gripten farklı olarak hava yoluyla bulaşmaması. Örneğin aynı uçakta seyahat eden yolcuların Amber Vinson'un soluduğu havayı solumak nedeniyle virüs alması olasılığı yok.

William Schaffner yolcuların kolçaklar, tepsiler ya da televizyon ekranlarına dokunarak da virüs kapmalarının çok olası olmadığını söylüyor.

Ebola virüsü, hasta olan kişinin vücudunun ürettiği tükürük, dışkı, kan, kusmuk gibi sıvılarla temas yoluyla yayılıyor. Virüs diğer kişinin vücuduna hastalıklı sıvıların ciltteki çatlaklar ya da gözler, burun ve ağız içinde bulunan mukoza dokuları yoluyla sızmasıyla geçiyor.

Schaffner, "Virüs vücuda girdiktan sonra çok güçlü ama vücut dışında cansız bir zeminde çok zayıf. Cansız bir yüzeye değdiği anda ölmeye başlıyor" diyor.

Canlı zeminde de çok uzun yaşamıyor virüs. "Birkaç dakikadan fazla yaşamadığını tahmin ediyorum" diyor Baylor Üniversitesi Tropikal Hastalıklar Okulu'nun dekanı Peter Hotez. Kan ya da diğer sıvılar gözle görülebilecek kadar çok miktarda ise virüsün ömrünün daha uzun olacağını söylüyor.

Amerikan Bulaşıcı Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, kan ya da vücut sıvılarıyle lekelenmiş halı veya koltuk yüzlerinin hemen diğer tehlikeli biyozararlı maddelerle birlikte yok edilmesi gerektiğini belirtiyor.

Ebola hakkında bilmeniz gereken sekiz önemli nokta

Ebola nasıl saldırıyor?Mişigan Üniversitesi'nden salgın hastalıklar uzmanı Profesör Arnold Monto virüsün ıslak zeminlerde kuru zeminlere göre daha uzun yaşayabileceğini söylüyor. Fakat uçakta daha önce bir Ebola hastasının oturduğu koltukta oturan birinin hiç bir şekilde kaygı duymaması gerektiğini kaydediyor.

Hasta biriyle aynı kolçağı kullanmak bile fazla kaygı yaratmamalı çünkü Profesör Monto'ya göre virüsün terden geçmesi ihtimali çok düşük.

Ebola virüsü ayrıca hastalığı taşıyan birinde belirtiler henüz ortaya çıkmadıysa bulaşıcı değil. Ancak belirtiler ortaya çıkınca bulaşıcı hale geliyor.

Dolayısıyla hasta, virüsü yayar hale geldiğinde zaten ortalıkta dolaşabilecek ve uçağa binebilecek durumda olmuyor.

ABD Ulaştırma Bakanlığı kuralları gereğinde havayolu şirketleri ciddi bulaşıcı hastalık taşıyan kişileri uçuşlara almama hakkına sahip.

Ama her durumda uçaktaysanız, ve yanınızdaki kişi hastalığın ileri belirtilerini gösteriyor, kusuyor ve kanama geçiriyorsa, kaygılanmakta haklısınız uzmanlara göre. Özellikle de bu kişinin yanında oturmuş ona yardımcı olmuş, sıvılarıyla temasınız olmuşsa.

Kimlere bulaşıyor?Zaten hastalık genellikle hastalara bakan ya da onların çevresini temizleyen kişilere bulaşıyor.

Her halükarda uçaklardaki mürettebat hastalık belirtileri gösteren bir kişi görürlerse alacakları önlemleri biliyorlar.

Bunlar arasında hasta kişiyi diğer yolculardan mümkün oludğunca ayırmak, onlarla temas etmeden önce yüz maskeleri ve eldivenler takmak, çevrelerinde etkilenen alanları dezenfektanlarla temizlemek var.

Havayollarının hastalık kontrolü konusunda iyi bir sicilleri var. Kuş gribi salgını sırasında bile hastalık solunum yoluyla geçmesine rağmen uçakta hastalığa yakalanan çok az olmuştu.

Amerikan sağlık yetkilileri Ebola taşıdığından kuşkulanan bir kişinin derhal sağlık yetkililerine haber vermesini ve 21 gün boyunca belirtilerin görülüp görülmediğini izlemesini tavsiye ediyor.

Belirtiler arasında yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, mide ağrısı, kusma, adale ağrıları, ishal ve ciltte sebepsiz berelenme ya da kanama bulunuyor.

Uzman William Schaffner, uçaklarda asıl tehlikenin Ebola salgını değil, yolcular arasında panik olabileceğini söylüyor.