Urartu sanatı "savatlı gümüş işlemeciliği" belediye eliyle gelecek kuşaklara aktarılıyor

MESUT VAROL - Urartulardan bugüne ulaşan önemli el sanatlarından savatlı gümüş işlemeciliği, Van'ın Edremit Belediyesince açılan atölyelerde gelecek kuşaklara aktarılıyor.

Edremit Belediyesi, sanayileşmeyle eski önemini yitiren savatlı gümüş işlemeciliğini yaygınlaştırmak amacıyla proje hazırladı. Bu kapsamda, İş Geliştirme Merkezi yerleşkesindeki atölyede Halk Eğitimi Merkezinin usta öğretici desteğiyle kurs açıldı.

Kursa katılan 16 kişiye çelik kalemlerle gümüş bilezik, yüzük, kolye, vazo gibi ürünlerin üzerine kanalların açılması, Van'ın kültürel zenginlikleri ile Urartu figürlerinin işlenmesi konularında eğitim verildi.

Yaklaşık 10 ay süren eğitimin ardından kursiyerler, bakır, kurşun, kükürt ve gümüşün karıştırılmasıyla elde edilen çubuk halindeki savatı yüksek ısıda eriterek gümüş üzerine işlediği motif oymaların üzerini kaplayarak elde edilen savatlı gümüş işlemeciliğini öğrendi.

- "Tarihi ve kültürel değerlerimizi ayakta tutmaya çalışıyoruz"

Edremit Belediye Başkanı İsmail Say, AA muhabirine, Urartu sanatı olarak bilinen savatlı gümüş işlemeciliğinin unutulmaya yüz tuttuğunu söyledi.

Bu sanatı yeniden yaygınlaştırmayı amaçladıklarını anlatan Say, "Şehrimizin kadim bir tarihi var. Bu tarih, bu el sanatlarıyla bize miras kaldı. Biz de özellikle savatlı gümüş kursuyla ilgili bir çalışma yaptık. Bu sayede, hem bu savatlı gümüş işlemeciliğini ayakta tutmak hem de istihdama yönelik kardeşlerimize bir kapı açmış olduk." dedi.

Tarihi ve kültürel değerlerin gelecek kuşaklara aktarılmasını amaçladıklarını anlatan Say, şunları kaydetti:

"Kadınlarımıza, gençlerimize istihdam alanları oluşturarak bir taraftan da bu tarihi işçilik konusunu ayakta tutmaya çalışacağız. İlerde bunu imalattan satışa gelebilecek bir konuma getirmek istiyoruz. Satış ofisleri kurarak bu sanatı vatandaşlarımızla buluşturacağız. Burada amacımız şehrimize ve bölgemize özgü tarihi çalışmaların kaybolmasını önlemek. Bu amaçla atölyede bu sanat için ortam oluşturduk. Devamında da satışını gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Tarihini bilmeyen geleceğini de planlayamaz. Bu amaçla geçmişten gelen tarihi ve kültürel değerlerimizi ayakta tutmaya çalışıyoruz."

- "Bu çalışmayla bu sanatın ustalarını yetiştiriyoruz"

Yaklaşık 20 yıldır savatlı gümüş işlemeciliğiyle uğraşan usta öğretici Sadullah Özmen ise 10 ay süren eğitim sonunda 16 kursiyerin savatlı gümüş işlemeciliğini öğrendiğini belirtti.

Kursta 12 öğrenciye daha eğitim vermeye devam ettiklerini aktaran Özmen, "Savatlı gümüş işlemeciliği 1300'lü yıllarda Van'da yaşayan insanlar tarafından kullanılıyordu. O dönem 120 atölyede üretim yapılıyordu. Günümüzde ise maalesef 2 atölyede bu sanat ayakta tutulmaya çalışılıyor. Van'a özgü, coğrafi işaret tescil belgesi almış bir sanat. Biz de bu sanatı yaşatmaya çalışıyoruz." diye konuştu.

Takı, baston başlıkları, zincirli setler, kolye ve yüzük gibi ürünlere savatlı gümüş işlediklerini aktaran Özmen, şunları söyledi:

"Daha önce işsiz olan bazı kursiyerlerimiz bu mesleği öğrendikten sonra kendi işletmelerini kurdu. Savatlı gümüş işçisi bir elin parmağı kadar. Bu çalışmayla yeni ustalar yetiştiriyoruz. Şu anda 16 ustamız üretimini gerçekleştirebilecek kapasitede. Amacımız tarihte olduğu gibi Van'ın dört bir yanında savatlı gümüş atölyelerinin kurulmasını sağlamak. İnşallah projeyle buna öncülük ederiz."

- "Burası hem bana hem de aileme ekmek kapısı oldu"

Kurstan aldığı eğitimin ardından işletme kuran Sinan Demir de "Yaklaşık 10 ay önce bu kursla tanıştım. Eğitimi başarıyla tamamladım. Kursun ardından çarşı merkezinde atölyemi açtım. Daha önce yol param bile yoktu ama artık kendi işim var ve unutulmaya yüz tutmuş bir sanatı icra etmenin gururunu yaşıyorum. Burası hem bana hem de aileme bir ekmek kapısı oldu." diye konuştu.

- Savatlı gümüş

Savat sanatı, bir kalemkarlık çeşidi olarak biliniyor. Çelik kalemlerle gümüş bilezik, kolye, vazo, kemer gibi ürünlerin üzerine kanallar açılarak yörenin kültürel öğeleri, Urartuların yoğun kullandığı figürler ile istenen desenler işleniyor. Ardından, bakır, kurşun, kükürt ve gümüşün karıştırılmasıyla elde edilen savat, yüksek ısıda eriterek gümüşün üzerine işlenen oymaların üzeri kaplanıyor. Savat soğuduktan sonra gümüş zımparalanarak işlenen figürler ortaya çıkarılıyor. Cilalama işleminin ardından ürün tamamlanıyor.