USA TODAY FETÖ'NÜN POLİTİKACILARA KIYAK TÜRKİYE GEZİLERİNİ İNCELEDİ: NEDEN?
-ABD'nin en etkin gazetelerinden USA Today fetönün Amerikalı birçok eyalet yasama üyesi için 2011 yılında düzenlediği Türkiye ve Azerbaycan turunu geniş bir dosyayla incelemeye aldı.
ANKARA(ANKA) - Orhan Aysezen - ABD'nin ünlü gazetelerinden USA Today fetönün Amerikalı birçok eyalet yasama üyesi için 2011 yılında düzenlediği Türkiye ve Azerbaycan turunu geniş bir dosyayla incelemeye aldı. Gülen hareketinin Kongre üyeleri ve çalışanları için 200 gezi organize ettiğinin saptandığını belirten gazete "Bir Gülen hareketi üyesi Kuzey Amerikalılar için 2003-2010 yılları arasında hareket sponsorluğunda 7 bin gezi düzenlendiğini ve bunların maliyetinin 17.5 milyon dolar olduğunu tahmin etti" dedi. New Mexico eyalet senatörü George Munoz gezisini erken kesti, Amerikalı Etik Danışman Mike Palmer ise "Milletvekilleri kendilerine sunulan ikramiyeleri dikkatli bir şekilde incelemelidir. Anlaşmalarla ilgili federal görevliler gibi belli gruplar hediyeler konusunda iyi gerekçelerle sıkı yasaklara tabidir. Eğitim almakla lobi faaliyetine tabi olmak arasında bir denge var. Biri şöyle sorarsa ne olacak: 'Bunu neden sağlıyorlar? Bu kişi neden beni öğle yemeğine götürüyor? Onlar için burada ne var?' " diye gezileri eleştirdi.
USA Today'da yer alan incelemeyi Kamu Dürüstlük Merkezi'nden Liz Essley Whyte kaleme aldı. "Türk muhalefeti eyalet yasama üyelerinin seyahat masraflarını karşıladı" başlıklı incelemeye Idaho ve Teksas gibi eyaletlerden 150'den fazla Amerikalı yasama üyesi, şu anda Türk hükümetinin darbe girişimiyle suçladığı bir "Türk muhalif grubun" bedava gezisinden yararlandığı bilgisiyle başlandı.
-KİŞİ BAŞINA 7 BİN DOLARLIK GEZİ-
Yasama üyelerinin uluslararası seyahate davet yoluyla dış siyaset konularına nadiren bulaştıklarına değinen USA Today incelemesinde şöyle denildi:
"Davetler, Orta Doğu'ya çıkış yolu işlevi gören kilit bir ABD müttefiki olan Türkiye'de hükümetle bozuşmadan önce son döneme değin basın kuruluşları ve bir banka çalıştıran güçlü dini hareketten geldi. Her ne kadar hareketin taraftarları başarısız darbeyi desteklediklerini inkar etseler de Türkiye ABD'den, liderleri, Ankara ya da İstanbul'da değil Pensilvanya ormanlarında bir kampüste yaşayan İslam din adamı Fethullah Gülen'in iadesini istedi.
Kamu Dürüstlük Merkezi, bazı durumlarda 7 bin dolardan fazla maliyete ulaşan gezinin kapsamını ve daha sonra kabul eden bazı yasama üyelerinin Gülen'in tartışmalı Hizmet hareketini destekleyen kararlar aldığını tespit etti.
Bazıları haraketin taraftarlarının işlettiği, ülkenin başkentinden Kaliforniya'ya kadar vergi ödeyenlerce finanse edilen yaklaşık 160 sözleşmeli okulun oluşturduğu ağın bir bölümündeki okulları destekledi bile."
Yasama üyelerinin "öğrenmeye yönelik" kimi gezilerinin tanıdık olduğunu kaydeden gazete Loyola Üniversitesi öğretim elemanlarından Joshua Hendrick'in bu gezilerin Amerikan toplum liderlerini "Gülen sempatizanları" haline dönüştürmek anlamı taşıdığı görüşüne yer verdi.
Hendrick, geziler için "Kesinlikle etki yaratma etkisine sahip. Bu siyasi bir çaba ancak diyalogun tabandan hareketlendirilmesi çerçevesinde. "Bu kesinlikle bir etki oluşturmaya sahip, bu bir siyasi girişim ancak diyalogun tabandan harekete geçirilmesi temelinde şekillendirilmiş" dedi.
-NÜFUZLU AMERİKALILARI SEÇİYORLAR-
Gezinin bazı nüfuzlu yasama üyelerini de kapsadığını kaydeden gazete, bunlara örnek olarak "Ilinois'in en güçlü politikacılarından" Demokrat Mike Madigan'ı gösterdi. Madigan'ın Hizmet hareketi sponsorluğunda 2006-16 arası dört kez Türkiye'ye gittiği belirtildi.
USA Today, "2011 yılında Idaho eyalet meclis üyelerinin en az 10'u, hareketin parasıyla Osmanlı topraklarını gezdi" dedi. Eğitim komisyonlarında görevli Teksaslı yasama üyelerinin de sponsorlu yolculuklara çıktıkları kaydedildi.
Amerikan Kamu Dürüstlük Merkezi 2006-2015 arasında, 29 eyaletten toplam 152 yasama üyesinin iki düzineden fazla seyahatle Türkiye'ye gittiklerini saptadı. Yasama üyelerinden Türkiye seyahatine katılanlar arasında nadiren denizaşırı yolculuklara çıkanlar da var. Birçoğunun Gülen ve Türkiye siyaseti hakkında az bilgisi bulunuyor ve bunlardan çok azının Türkiye ile ticari bağlantıları söz konusu.
Eyalet yasama üyelerinin günün birinde Kongre'de ya da "ötesi liglerde" oynayabilecek siyasi liderleri temsil ettikleri kaydedildi.
-EĞİTİM POLİTİKASINDA ETKİLİ OLANLARI GEZDİRMİŞLER-
Seyahate katılanlardan bir Cumhuriyetçi olan Thom Tillis, yıllar sonra şu anda, Türkiye'deki ABD askerlerini denetleyen güçlü Silahlı Hizmetler Komitesi'nde görev yapan bir senatör. Eyalet yasama üyeleri aynı zamanda eğitim politikasını belirliyor ve sözleşmeli okulları finanse eden eyalet bütçe kasasının iplerini tutuyor.
Fetö hareketinin, okulları üzerinde de etki yapabilecek etkin halkla ilişkileri olduğunu belirten ve iki geziye katılan Rice University öğretim elemanı William Martin "Bu, yapmak istedikleri şeyleri etkileyebilir" yorumunu yaptı.
USA Today, "Okullar Gülen ile bağlantıyı inkar ediyor ancak uzmanlar ve hatta hareketin bazı taraftarları bağlantının açık olduğunu söylüyor" dedi.
Eski Ankara Büyükelçisi, Washington Institute üyesi James Jeffrey ise bunun diğer lobicilik ve siyaset operasyonları gibi bir durum olduğunu Hizmet'in bunu kendi davası için yaptığını belirtiyor.
-"JOHN BASS DARBEDE FETÖCÜLERİN BULUNDUĞUNU AÇIKLADI"-
Gezilerin siyasi motivasyonla yapıldığını dile getiren başka uzmanlar bulunuyor.
ABD Ankara Büyükelçisi John Bass'ın ağustosta bir televizyon programında 15 temmuz darbe girişimine dahil olanlar arasında çok sayıda Gülen taraftarının bulunduğunu söylediğini hatırlatan USA Today, "Bu doğru olsa bile uzmanlar, Gülen'in kendisi ve Amerikalı taraftarlarının başarısız devirme girişimine doğrudan dahil olamayacaklarını söylüyor" dedi.
Obama yönetiminin fetönün iadesiyle ilgili "çok hızlı davranmadığını" belirten gazete, yeni ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Flynn'ın Gülen'i "karanlık", okullarını da "aldatmaca" olarak nitelediği konuşmasını da alıntıladı.
-"MUNOZ GEZİDEN NEDEN ERKEN AYRILDI?"-
Geziye katılanların örgüt hakkındaki iddialardan şaşkınlık duyduklarını yansıtan gazete gezileri ilk aşamada olumlu değerlendirenlerin yanısıra tepki gösteren yasama üyelerinin bulunduğunu da hatırlattı. Örneğin New Mexico eyalet senatörü George Munoz gezisini erkenden bıraktı. Munoz, "Bir başka kültür ve yönetimi görmek ilginçti ancak epey yanlış olan bazı şeyler de vardı" ifadesini kullandı.
-GEZİLERE 17.5 MİLYON DOLAR-
ABD'de Tayvan hükümeti ve Yahudi sivil toplum kuruluşları gibi kuruluşların da benzer geziler düzenlediklerine değinen USA Today, fetö gezilerinin farkını ise şöyle anlattı:
"Ancak Gülen hareketinin çabaları daha kapsamlı. Yıllar boyu Gülen taraftarları ABD'de resepsiyon vermek, ödül yemekleri düzenlemek ve seyahatleri karşılamak suretiyle dost ediniyor ve bunlar sadece eyalet yasama üyeleri için değil. 2015 yılında yapılan bir USA Today araştırması Gülen hareketinin Kongre üyeleri ve çalışanları için 200 adet gezi organize ettiğini saptadı. Bir Gülen hareketi üyesi Kuzey Amerikalılar için 2003-2010 yılları arasında hareket sponsorluğunda 7 bin gezi düzenlendiğini ve bunların maliyetinin 17.5 milyon dolar olduğunu tahmin etti. Gezilere belediye başkanları, üniversite profesörleri, gazeteciler ve ABD genelinde diğer toplum liderleri katıldı. Gülen'in gezileri için 1000 dolar ila 7 bin 47 dolar arası ödeme yapıldı. Gülen bağlantılı günlük Zaman gaztesi ya da hareketin çalıştırdığı özel okullara turlar yanında; sık sık şu anda müze olan bir Yunan Ortodoks bazilikası olan İstanbul'daki Ayasofya gibi büyük Türk tarihi bölgelerini, Avrupa'yı Asya'dan ayıran İstanbul'daki Boğaz'da bir turu, alışverişi de içeren İstanbul gezilerine bazı yasama üyelerinin eşleri de katıldı.
Uzmanlar, her ne kadar bazı yasama üyeleri ülkeye uçuş ücretlerini kendileri ödese de Gülen hareketinin Gülen taraftarlarının bağışlarıyla işleyen kar gütmeyen kuruluşları otel, yemek ve tur gibi masraflarını çoğu kez karşıladığını belirtti. Ayrıca Gülen'in Türk taraftarları sıklıkla özellikle geziler için para yardımında bulundu, evlerinde yemek vererek ağırladı ya da onlara turlarda katıldı."
-EYALETLERDE DURUM-
Eyaletlerde bu tip gezilere bakışlar farklı. Kolorado Türkiye gezilerini "durum tespit komisyonu" çerçevesinde değerlendirdi.
Bazı Kansas yasama üyeleri gezileri beyan etti ancak en az iki yasama üyesi bunuu yapmadı. Buna gerekçe olarak da kendilerine beyanın zorunlu olmadığının söylendiğini gösterdiler. Ancak bu tip olayları inceleyen eyalet etik komisyonun başkanı 500 dolardan fazla otel harcamalarının beyan edilmesi gerektiğini açıklamıştı.
Kuzey Dakota'da bu tip gezilere katılma-katılmamaya yönelik bir koşul yok.
-ETİK DANIŞMANDAN GEZİLERE ELEŞTİRİ-
ABD'de belediyelerle kamu kuruluşları için etik kurallar konusunda danışmanlık yapan Mike Palmer ise "Milletvekilleri kendilerine sunulan ikramiyeleri dikkatli bir şekilde incelemelidir. Anlaşmalarla ilgili federal görevliler gibi belli gruplar hediyeler konusunda iyi gerekçelerle sıkı yasaklara tabidir. Eğitim almakla lobi faaliyetine tabi olmak arasında bir denge var. Biri şöyle sorarsa ne olacak: 'Bunu neden sağlıyorlar? Bu kişi neden beni öğle yemeğine götürüyor? Onlar için burada ne var?' "
-YASAMA ÜYELERİYLE DEVLET GÖREVLİLERİNİN BEYNİNİ YIKIYORLAR"-
Ancak kendi deyimiyle bir "Gülen-gözlemcisi" olan Sharon Higgins, gezilerin yasama üyelerinin ve buraya katılan devlet görevlilerinin beynini yıkadığına inanıyor. Higgins, "Çoğu zaman bu kişiler Gülen hareketi çevresindeki tartışmaların boyutunu bilmiyor. Beni endişelendiren bu tek taraflı sunum" dedi.
Gülen okulları eğitim çevrelerinde genelde olumlu karşılanıyor, Gülenciler bu okullara eleştirileri "İslamofobi" olarak yansıtıyor. Georgia'da bir denetçi, okulların Gülen taraftarlarıyla bağlantılı firmalardan alım yapmak suretiyle ihale kurallarını es geçtiğini saptadı. Louisiana'da eyalet, bir başka Gülen okulunu rüşvet girişimi iddiaları nedeniyle kapattı. Utah'ta bir okul finansal anlamda kötü yönetim gerekçesiyle kapatılmıştı.
Gülen faaliyetlerini ünlü hukuk bürosu Robert Amsterdam'ın takip ettiğini belirten USA Today, Amsterdam'ın okullarla ilgili şikayetlerin sonuçsuz kalmasını, hareketin yerel liderler üzerinde kurduğu hakimiyetle açıkladığını belirtti. Amsterdam, "Gerçekte size duman çıkan çok yer gösterebilirim. Ancak ABD'de onların faaliyetleri konusunda hiçbir suçlama yapılmadı. Bunun kısmen Gülenistlerin siyasi aktörleri etkilemek için yaptıkları büyük çabayla motive edildiğini düşünüyoruz" dedi.
UT Türkiye'ye seyahate giden birkaç yasama üyesinin daha sonra Gülen bağlantılı sözleşmeli okulları desteklediğine yer verdi. Eski Maine eyalet yasama üyesi Dennis Keschl ve eşi 2013 ve 2014'te iki kez Türkiye'ye gitti. UT, "Cumhuriyetçi daha sonra eyaletin sözleşmeli okullar denetim kuruluna Maine'de açılacak ve Gülen ile bağlantılı olduğu söylenen iki okul için sık sık destek mektupları yazdı. (İki okul da onaylanmadı.)" diye yazdı.
Gazete, Keschl'in Maine'deki Türk Kültür Merkezi'nden bir temsilcinin okulları desteklemesini istediğini söylediğini, tüm sözleşmeli okulları başarılarından dolayı desteklediğini açıkladığını bildirdi.
-TELEFONA ÇIKMAYAN GÖREVLİ-
Gülen bağlantılı 40 okulla bu tartışmayı hiçbir eyaletin Teksas'tan fazla yaşamayacağına dikkat çeken UT, şu bilgileri verdi:
"Kamu Dürüstlük Merkezi 10 eyalet yasama üyesinin Gülen bağlantılı grupların Türkiye gezisini fonlamalarını kabul ettiğini belirledi. Bunlar arasında Demokrat temsilci Alma Allen de var. Allen, Temsilciler Meclisi Kamu Eğitim Komitesi Başkan Yardımcısı ve Houston merkezinde yerleri bulunan Gülen bağlantılı sözleşmeli okul zinciri Harmony Okulları danışma kurulunda çalıştı. Allen açıklama talebimize cevap vermedi."
Harmony okulları ise Gülen bağlantısını kabul etmedi. Gazete, incelemesinde "Yine de bu tür inkar olayları, hareketin dostlarını rahatsız ediyor" ifadesini kullandı. Yukarıda adı geçen Rice Üniversitesi'nden William Martin, "Türkiye'ye gittiğimde bu okullar gösterildi ve bize 'Teksas'ta okullarımız var' denildi. Gülen hareketinden dostları sözleşmeli okullarla bağlantı konusunda açık olmaya çağırdım. Organizasyonal bir bağlantınız var bunu kabul edebiliyorum. Ancak bağlantınız olmadığını söylemeniz güvenilirliğinize zarar verir, çünkü insanlar burada bir bağ olduğunu biliyor" dedi.
Teksas'ta Gülen bağlantılı gezilere " 'inceleme-araştırma' gezileri olduğu için' " izin verildi.
Ancak Teksaslı politikacılar 2011 yılında New York Times'in Gülen bağlantılı okullarda finansal usulsüzlükler belgelemesi ve bazı blogların buralarda "İslam propagandası yapıldığı" iddiaları üzerine gezilere kazılmada çekingen davrandı.
Gazetenin haberinde bu bölümde "Gülen hareketi okulları sıkça Türkçe'yi öğretmekle birlikte, Kamu Bütünlüğü Merkezi, din öğrettikleri yönünde hiçbir delil bulamamıştır" bilgisi verdi.
Görevden ayrılan Teksas eyalet temsilcisi Ken Legler geziler hakkında "Bu bedava bir geziye benziyordu" ifadesini kullanırken 2012 yılında muhafazakarların Teksas'da sözleşmeli okul işletmecilerinin Amerikan vatandaşlarından oluşması yönünde lobiciliğe başladığı ve bunun sonra kural haline geldiği hatırlatıldı.
Bu düzenlemeyle ilgili oturumlarda söz konusu gezilere katılan ve ismi yukarıda geçen Demokrat, Temsilciler Meclisi Kamu Eğitim Komitesi Başkan Yardımcısı Alma Allen Hizmet hareketiyle bağlantılı okul zinciri Harmony'yi savundu. Gülen karşıtı bir belgesel olan "Killing Ed"de belirtildiği gibi Allen özellikle, en az biri Gülen hareketi kar amacı gütmeyen kuruluşlarca desteklenen Türkiye gezilerinden sözetti. Allen, "Türkiye harika, orada iki kez bulundum. Çok güzel, gitmelisiniz" dedi.
UT, incelemesini bitirirken dönemin eyalet temsilcisi Chicago'lu Demokrat, şimdinin Illinois eyalet müfettişi Susana Mendoza'nın 2011 9 Martı'nda Fethullah Gülen'i öven bir bildiri sunduğunu belirterek bu bildiriye yer verdi. USA Today incelemesini, "Kendisi Türkiye'ye en az bir sübvansiyonlu seyahat yaptı" satırlarıyla bitirdi.
-KAMU DÜRÜSTLÜK MERKEZİ NE?-
ABD'de fetö araştırması yapan Kamu Dürüstlük Merkezi (The Cender for Public Integrity) kar amacı gütmeyen, tarafsız bir basın araştırma kuruluşu ve merkezi Washington'da bulunuyor.
(ANKA)
(HM/ORH)
