'Uzatmalı' koronavirüs: 'Covid-sonrası' komplikasyonlar en çok vaka görülen ikinci ülke Hindistan'da kaygı yaratıyor

Hindistan'da 60 yaşındaki Milind Ketkar, Covid-19 tedavisi için hastanede geçirdiği yaklaşık bir ayın sonunda kötü günlerin geride kaldığını düşünüyordu.

Yaşadığı apartmanda asansör olmadığı için üçüncü kata kadar birilerinin yardımıyla çıkabildi.

Birkaç günü zayıf, zor nefes alarak geçirdi. Durumu iyiye gitmeyince Mumbai'de tedavi gördüğü PD Hinduja Hastanesi'nde görevli doktor Lancelot Pinto'yu aradı.

Covid-19'u atlattığını düşünen Ketkar, doktorun söylediklerini duyunca şok yaşadı.

Dr. Pinto, Covid-19 nedeniyle akciğerlerinde oluşan iltihabın ven trombozuna neden olduğunu söyledi. Ven trombozu, genelde bacaklarda oluşan kan pıhtılarından kaynaklanıyor.

Dr. Pinto, parçaların ayrılıp vücut içinde hareket ederek akciğerlere kadar ulaşabildiğini ve kan damarlarını tıkayabildiğini anlattı. Zamanında teşhis konamadığında ve tedavi edilmediğinde bu rahatsızlık hayati tehlike oluşturabiliyor.

Sonraki bir ayı evinde kalarak, ilaçlar alarak geçiren Ketkar, "Çok fazla hareket edemiyordum. Bacaklarım sürekli ağrıyordu ve günlük işleri halletmekte zorlanıyordum. Kabus gibiydi" diyor.

Hala ilaç alıyor ama iyileşmeye başladığını söylüyor.

Ağır hastaların %30'unda görülüyor

Ketkar, dünyanın dört bir yanında Covid-19 tedavisi sonrası komplikasyonları yaşayan on binlerce kişiden biri.

Tromboz yaygın bir rahatsızlık. Uzmanlara göre ağır koronavirüs hastalarının %30'unda görülüyor.

Bu sorunlar genelde 'uzatmalı Covid' olarak tanımlanıyor.

Covid sonrası bakıma dair farkındalık ve bilinç kritik önemde. Hala koronavirüsün yayılmasını kontrol almakta zorlanan Hindistan'da ise Covid sonrası bakıma henüz yeteri kadar odaklanılamıyor.

Hindistan, dünyada koronavirüs vakasının en çok görüldüğü ikinci ülke. Son haftalarda günlük vaka sayısı ortalama 90 bindi.

ABD'deki Indiana Üniversitesi'nde araştırma görevlisi Dr. Natalie Lambert, Covid-sonrası komplikasyonlara dair uyarıları yapan ilk uzmanlar arasındaydı.

Sosyal medyada binlerce kişiyi inceleyen Dr. Lambert, aşırı yorgunluk, nefessizlik ve hatta saç dökülmesi gibi Covid-sonrası komplikasyonlardan şikayetçi olanların sayısının kaygı verici boyutlara ulaştığını tespit etmişti.

ABD Salgın Hastalıklar Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) de birkaç hafta sonra kendi araştırma sonuçlarını açıkladı. Rapora göre incelenen bu hastaların en az %35'inin Covid öncesi sağlıklarına kavuşamadıkları görüldü.

İşe dönmek zorlaşıyor

Covid sonrası komplikasyonlar hastalığı ağır geçirenlerde daha yaygın. Ama Dr. Lambert, hastaneye kaldırılmalarına gerek olmayan çok sayıda Covid hastasının da tamamen iyileşemediğini söyledi.

Ama dünya genelinde uzmanlar, Covid-19'un uzun vadedeki etkilerine ilişkin değerlendirme yapmanın henüz erken olduğu uyarısını yapıyor.

Liverpool Tropik Tıp Enstitüsü'nden Dr. Paul Garner, aylardır Covid-sonrası komplikasyonlardan şikayetçi. Deneyimlerini British Medical Journal adlı tıp dergisine yazdı.

Yaşadığı kronik yorgunluğun kendisini 'aşırı derecede kaygılandırdığını' söyleyen Dr. Garner, "Covid-19'a yakalanmak zaten yeterince şok ediciydi, o zamanlar aylarca bununla uğraşacağımı bilmiyordum" dedi.

Dr. Garner, çalışanların durumu anlayışla karşıladıkları ve işle ilgili kaygılanmasına gerek kalmadığı için 'şanslı' olduğunu söyledi.

Ama, başta işçi sınıfı olmak üzere herkesin böyle bir seçeneği olmadığını ifade eden Dr. Garner "İşe dönmek, sofraya yemek getirmek zorundalar. Birçok kişi yorgunluğu uzun çalışma saatlerine bağladığı için semptomların farkında bile olmayabilir" dedi.

Suresh Kumar da bu durumda olanlardan. Devlet hastanesinde gördüğü tedavi sonrası Covid-19'u atlatan Kumar satış elemanı olarak çalıştığı işine geri döndü.

Ama bacaklarındaki ağrı nedeniyle işine odaklanamıyordu. Ama işini kaybetme tehlikesi olduğundan birkaç gün izin alma gibi bir seçeneği de yoktu.

Çalışmaya devam etti, ta ki uzun bir çalışma günü sonrası yere yığılana kadar. Karısı Kumar'ı yakındaki bir kliniğe götürdü ve klinik çalışanları Kumar'a bazı vitaminler verdi ve dinlenmesi gerektiğini söyledi.

İki gün sonra işe geri döndü. Bacaklarındaki ağrı devam etti, her geçen gün daha zayıf hissetti.

Karısı daha sonra hastaneye götürdü. Doktorlar tromboz olduğunu söyledi ve durumunun hayati tehlike oluşturduğu uyarısında bulundu.

Nefes alma sıkıntıları

Kumar şaşkınlığını ve sonrasını şöyle anlatıyor:

"Çok şaşırmıştım. Covid-19'u atlattığımı düşünmüştüm. Dört hafta dinlenmem gerekti, işimi kaybettim. Hala zayıf hissediyorum ama neyse ki seyahat etmemi gerektirmeyen başka bir iş buldum."

Kumar'ın yaşadıkları, kayıt dışı istihdamın çok geniş olduğu Hindistan'da yaygın görülen bir durum. Milyonlarca kişi günlük yevmiyeyle çalışıyor. Bu işler genelde ağır fiziksel işçilik gerektiriyor ve dinlenmeye pek fırsat tanımıyor. Bu da özellikle Covid-sonrası komplikasyonlar yaşayanların çalışmasını zorlaştırıyor.

Göğüs hastalıkları uzmanı Dr. Susheel Kumar Bindroo, Mumbai'deki Jaslok Hastanesi'nde tedavi ettiği çoğu hastanın işlerine hemen geri dönmek istediklerini söylüyor.

Ama birçoğunun testleri negatif çıkmasına rağmen, Covid'in neden olduğu akciğer rahatsızlıkları nedeniyle nefes alma zorlukları yaşadıklarını anlatıyor ve "Ayrıca pıhtılaşma tehdidi de sürekli mevcut" diyor.

Dr. Bindroo, şehirlerdeki büyük hastanelerin hastaların tedavi sonrası takiplerini yapmakta daha başarılı olduklarını ama 'daha küçük şehirlerdeki hastaneler için aynı şeyin geçerli olmadığını' söylüyor.

Dr. Bindroo, bilim insanları Covid-19'un uzun vadeli etkilerini anlamaya çalışırken olağanüstü dikkat gösterilmesi gerektiği uyarısını yapıyor.

Uzmanlar da Hindistan'daki sağlık yetkililerinin Covid-sonrası bakıma daha fazla önem göstermeleri gerektiğini ifade ediyor. Koronavirüsü atlatanların sayısı giderek arttıkça sonun da giderek daha yaygınlaşacağı düşünülüyor.

CDC son araştırmasında Covid-19'un 'uzatmalı hastalıklarla' sonuçlanabileceğini söylemişti. Hatta bu sorunların mevcut kronik sağlık sorunları olmayan gençlerde bile görülebileceği uyarısını yaptı: "Bu grupların odağa alındığı etkili kamu sağlığı mesajları verilmesi gerekir."

Delhi, Covid-sonrası komplikasyonların tedavisi için tesisler açan az sayıdaki vilayetten biri.

Dr. Pinto, daha fazla çaba gösterilmesi gerektiğini belirtip "tedavi protokolleriyle ilgili ulusal uzlaşı ve kamuoyunda farkındalık yardımcı olacaktır" diyor.

Dang humması ve sıtmaya yakalananların da iyileşmelerinin daha uzun sürdüğünü ifade eden Dr. Pinto, bu hastalıklara kıyasla farkın, bilim insanları ile doktorların hala Covid-19 ve uzun vadedeki etkileri hakkında her geçen gün yeni bilgiler öğrenmeye devam etmeleri olduğunu söylüyor:

"Dolayısıyla bu sorun daha fazla büyümeden sürekli bu konuya odaklanmak ve bu konuyu tartışmak çok önemli."