Van Kalesi’ndeki Kazı Çalışmaları

Kurtuluş savaşı sonrası Rus işgaliyle yerle bir olan eski Van şehrinin yer altı haritası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Van Bölgesi Tarih ve Arkeoloji Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Erkan Konyar başkanlığında sürdürülen kazı çalışmalarında jeoradar ve elektromanyetik yöntemle ortaya çıkartılıyor.

Van Kalesi zirvesinde ve kuzeyinde bulunan höyükte sürdürülen bu yılki kazı çalışmalarında sona gelindi. Kurtuluş savaşı sonrası Van'da ekonomik bakımdan güçlü olan Ermeniler ihtilal cemiyetleri kurarak Ruslar'ın da desteğiyle silahlanmaya başlamış 1915 yılında birçok kaza ve köyde katliama girilmiş, aynı yıl Van'ı istila eden Ruslar Ermenileri destekleyerek şehri ateşe vermiş ve Osmanlı ahalisi şehri boşaltmak zorunda kalmıştı. 1918 yılında Van yıkılıp yıkılarak büyük oranda nüfus kaybına uğrayan eski Van şehri içerisinde bazı cami ve minare kalıntılar ayakta kaldı. Günümüze kadar gelen bu yapıtları ortaya çıkarmak için Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İstanbul Üniversitesi’nin ortaklaşa yürüttükler kazı çalışmalarında eski Van şehrini gün yüzüne çıkarmak için jeoradar ve elektromanyetik yöntemle yer altı haritası çekildi.

Bu yıl başladıkları kazı çalışmalarının bir kısmı da eski Van şehrinde olduğunu söyleyen Yrd. Doç. Dr. Erkan Konyar, burada Ulu Cami, Kızıl Minare gibi eski Van’ın anıt yapılarının etrafındaki yapıları jeofizik ve jeoradar yöntemleri ile kazmadan önce yapı planlarını ortaya çıkardıklarını belirtti. Depremden sonra Ulu Cami, Kızıl Minare, Hüsrevpaşa ve Kaya Çelebi camilerinin de hasar gördüğünü ifade eden Konyar, ‘’Bu makinelerle burada hasar görenlerin de hasar tespiti yapılıyor. Bunun yanında bu mimari ile ilişkili yapı gruplarını kazmadan önce planları jeologlar tarafından çıkartılıyor. Bu bize bir rehber olarak yansıyor’’ dedi.

Eski Van şehrinde şuan jeoradarla çalışma yaptıklarını ifade eden Konyar, ‘’Yer altındaki yapı kalıntılarından aldığı sinyallerle bize veriyor. Uygun şartlar yakalandığında 40 metre yerin altına kadar iniyor. Ama burada katman katman veriyor. Bizim istediğimiz mimari katmanları sıralaya biliyor. Yani 2, 5, 7 metre derinlikte ne var, o derinliklerimizi bize üç boyutlu olarak veriyor. Üç boyutlu olarak biz buradan yerin altındaki yapıların durumunu, pozisyonunu kazmadan takip edebiliyoruz’’ şeklinde konuştu.

Jeofizik Mühendisi Rıza Çetin Türkmen ise, eski Van şehrinde İstanbul Üniversitesi adına radar denilen cihazla elekromanyetik dalgalarla yerin altında belli derinliklerde gömülü olan yapıların yerlerini tespit etmeye çalıştıklarını söyledi. Bunun, jeofizik dalında kullanılan bir yöntem olduğunu ifade eden Türkmen, ‘’Bu yöntem, son yıllarda özellikle arkeoloji kazılarında çok sık kullanılmaya başlandı. Bu hem arama yapılan yerlerin kolay bulunmasını sağlıyor, hem de zamandan tasarruf ediyor, arayacağımız yapının ön bilgisini veriyor. Jeofizik ve arkeolojin ortak çalışması için güzel bir cihaz’’ dedi.