Yaklaşık yarım asır tahtta kalan padişah: Kanuni Sultan Süleyman

İSTANBUL (AA) - İREM DEMİR - Osmanlı İmparatorluğu'nun en uzun süre tahtta kalan padişahı Kanuni Sultan Süleyman Han'ın vefatının üzerinden 456 yıl geçti.

AA muhabirinin kaynaklardan derlediği bilgilere göre, babası Osmanlı İmparatorluğu'nun 9'uncu padişahı Yavuz Sultan Selim, annesi Ayşe Hafsa Sultan olan Sultan Süleyman Han, 6 Kasım 1494'te babasının sancak beyi olduğu Trabzon'da doğdu.

Çocukluk yılları Trabzon'da geçen 1. Süleyman, bilim, din, askeriye ve edebiyat alanlarında eğitim almak için Topkapı Sarayı'nda bulunan Enderun'a gönderildi.

Saruhan sancak beyliğine 1513 yılında atanan Sultan Süleyman Han, babası 1. Selim'in 22 Eylül 1520'de ölümü üzerine İstanbul'a gelerek, 30 Eylül 1520 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu'nun padişahı olarak tahta çıktı.

Kaynaklarda yer alan bilgilere göre, Venedik Elçisi Bartolomeo Contarini, yeni tahta çıkan 1. Süleyman'ı "26 yaşında, uzun fakat sırım gibi ve kibar görünüşlü. Boynu biraz fazla uzun, yüzü zayıf, burnu kartal gagası gibi kıvrık. Gölge gibi bıyığı ve küçük bir sakalı var. Cildi biraz soluk olsa da yüzü oldukça hoş. Derisi solgunluğa meyilli. Akıllı bir hükümdar olduğu söyleniyor ve herkes onun saltanatının hayırlı olacağını umuyor." diyerek tanımladı.

- İlk seferine kısa bir sürede çıktı

Sultan Süleyman Han, tahta çıktıktan sonra ilk seferini, 18 Mayıs 1521'de Macaristan Krallığı'nın hakimiyetindeki Belgrad'a yaptı. Belgrad'ı Osmanlı topraklarına katan Sultan Süleyman Han, bir sonraki seferini ise Akdeniz'de hakimiyet kurmak açısından önemli olan Rodos Adası'na düzenledi.

Rodos seferini başarıyla tamamlayan 1. Süleyman, sefer dönüşünde çocukluk yıllarından beri arkadaşı olan has odabaşı Pargalı İbrahim'i 27 Haziran 1523'te veziriazam olarak atadı.

Osmanlı İmparatorluğu'nun Akdeniz'deki etkisini artırmak amacıyla 1532'de Barbaros Hayreddin Paşa'yı Donanma-yı Humayun'un başına getiren Kanuni Sultan Süleyman, devlete karşı çıkan isyanları destekleyen Safevilere yönelik Irakeyn Seferi'ni düzenledi. Sefer esnasında önce Tebriz'e ardından Bağdat'a giren 1. Süleyman, seferdeki başarısızlık ve aile içinde çekişmeler sebebiyle Pargalı İbrahim Paşa'yı 15 Mart 1536'da idam ettirdi.

- Osmanlı'nın Akdeniz'deki hakimiyeti güçlendi

Barbaros Hayreddin Paşa'nın komutanlığını yaptığı Osmanlı donanması ile Cenevizli Amiral Andrea Doria'nın kumandasındaki Haçlı donanması arasında geçen Preveze Deniz Savaşı, 1536'da zaferle sonuçlandı. Osmanlı İmparatorluğu'nun bu savaştan zaferle çıkması, Akdeniz'deki hakimiyetinin güçlenmesine etki etti.

1. Sultan Süleyman'ın büyük oğlu Şehzade Mustafa, doğu seferindeki babasını Konya Ereğlisi'nde, 6 Ekim 1553 tarihinde ziyaret etmek istedi. Kanuni Sultan Süleyman, tahta geçmek istediğine dair söylentiler bulunan oğlu Mustafa'yı kendisinin huzuruna çıkmak için girdiği otağda idam ettirdi. Sultan Süleyman Han'ın hasta olan oğlu Cihangir de Halep'te seferdeyken 27 Kasım'da vefat etti.

Kanuni Sultan Süleyman'ın kendi adına Mimar Sinan'a inşa ettirdiği Süleymaniye Camii'nin yapımı yaklaşık 6 yıl sürdü. 7 Haziran 1557'de yapımı tamamlanan caminin açılışını, 1. Süleyman cuma namazını burada kılarak yaptı.

Fransa Kralı 2'nci Henri, 30 Aralık 1557'de, Habsburg'lar ile yaklaşık 6 yıl süren savaş nedeniyle 1. Süleyman'a mektup yazarak yardım istedi.

Turgut Reis ve Piyale Paşa kumandasındaki Osmanlı donanması 1558'de yola çıktı. Bunun üzerine İspanya Kralı 2. Felipe, Osmanlı Devleti'nin elindeki Trablus'u almak için Papa 4. Paulus'tan yardım talep etti. İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti, Savoie Dükalığı ve Malta Şövalyeleri'nden oluşan donanma, 10 Şubat 1560'ta Trablus'a doğru yola çıktı. 7 Mart'ta Cerbe Adası'nı alan donanmanın, burada kale inşa ettirmeye başladığı esnada Osmanlı donanması 11 Mayıs'ta Cerbe'ye geldi. Taraflar arasında gerçekleşen deniz muharebesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun zaferiyle sonuçlandı.

- Hürrem Sultan'ın vefatı

Kanuni Sultan Süleyman'ın hayatını etkileyen bir ölüm de birbirlerine sevgileri birçok edebi esere konu olan eşi Hürrem Sultan'ın 1558'deki vefatı oldu.

Osmanlı Devleti'nin Hükümdarı 1. Süleyman aralarında çekişme olan oğulları Şehzade Bayezid ve Şehzade Selim'in sancak yerlerini Amasya ve Konya'ya taşıdı. Konya Ovası'nda iki kardeş arasında geçen savaşı Şehzade Selim kazandı.

Yenilgiyle Amasya'ya dönen Şehzade Bayezid, babasının sefer hazırlıklarını öğrenince Safevilere sığındı. Kanuni, Bayezid ve oğullarını almak için Şah Tahmasb'a yüklü miktarda para ödeyerek Kars Kalesi'ni bıraktı. Şah Tahmasb tarafından Osmanlı'dan görevlilere teslim edilen Bayezid ve oğulları, 23 Temmuz 1562'de idam edilip Sivas'ta defnedildi.

- Son seferi öncesi Eyüp Sultan Türbesi'nde dua etti

Kanuni, 1565'teki Malta kuşatmasından hezimetle dönülmesinin ardından Osmanlı Devleti'nin batıdaki yenilgi izlenimini düzeltmek için yeni bir askeri harekat kararı aldı.

Bir daha göremeyeceği İstanbul'dan Eyüp Sultan Türbesi'nde dua ederek ayrılan 1. Süleyman, ordusuyla birlikte Zigetvar'a gitti.

Gut (nikris) hastalığıyla mücadele eden 72 yaşındaki Sultan Süleyman Han, ordunun başında bizzat bulunduğu 13. seferinde, Zigetvar Kalesi'nin kuşatılmasından bir gün öncesinde, 7 Eylül 1566'da vefat etti.

- Vefatı gizlendi

Kanuni'nin ölümü, seferin gidişatının tehlikeye girmesi ihtimali sebebiyle gizli tutuldu. Kuşatma süresince naaşı, tahtın altına gömüldü. Kalenin 42 günlük mücadele sonunda fethedilmesiyle birlikte tahta geçecek olan 2'nci Selim'e haber verildi. Osmanlı Devleti'nin yeni padişahı ikinci Selim'in Belgrad'a gelmesinin ardından Kanuni'nin ölümü resmi olarak duyuruldu.

Osmanlı'da yaklaşık 46 yıl tahtta kalan hükümdar, kılınan cenaze namazının ardından Süleymaniye Camii'nin içerisinde yer alan türbeye defnedildi.

Osmanlı Devleti'nin en uzun süre görev yapan ve en çok sefere çıkan padişahı olarak kaynaklarda yer alan Kanuni, Batı'da "Muhteşem Süleyman" ve "Büyük Türk" olarak anılıyordu.

- Kanuni dönemindeki gelişmeler

Kanuni, padişahlığı süresince 6 milyon 557 bin kilometre olan Osmanlı Devleti toprağını 14 milyon 983 bin kilometreye çıkardı.

Kendisinden önce hüküm sürmüş 9 padişahın kararlarını toplayan 1. Süleyman, tek bir kanunname yayımladı. Bazı kaynaklara göre, Sultan Süleyman Han'ın "Kanuni" olarak anılmasının nedeni olarak kanunlara bağlı olması ve titizlikle takip etmesi gösteriliyor.

Babası Yavuz Sultan Selim tarafından yapımına başlanan 1. Selim Külliyesi'nin yapımını tamamlatan Kanuni, oğlu Mehmed için Şehzadebaşı Camii'ni inşa ettirdi. Kızı Mihrimah Sultan için Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Camii'ni yaptıran 1. Süleyman, hastalığı nedeniyle vefat eden oğlu Cihangir için de Cihangir Camii'ni yaptırdı.

İstanbul'daki su ihtiyacının artması nedeniyle su tesislerini yenileyerek, kırkçeşme su sistemini kurduran Kanuni, ordunun sefere çıkarken geçmesi için Büyükçekmece'de bulunan köprüyü de Mimar Sinan'a inşa ettirdi.

İstanbul'a birçok eser bırakan Kanuni, ayrıca Osmanlı toprakları üzerinde çok sayıda mimari yapıya imza attı.

Kanuni, aynı zamanda savaş ganimeti olarak getirdiği eserlerle, Osmanlı'nın kütüphane kültüründe etkili olmasıyla da bilinmekteydi.

Sultan Süleyman'ın döneminde, Osmanlı'da eğitimde yenilik sürecine gidildi. Medreselerdeki eğitim iki aşamaya ayrıldı. Bu kapsamda, Sahn-ı Seman medreselerinde hukuk, ilahiyat ve edebiyat dallarında, Süleymaniye medreselerinde ise matematik ve tıp alanlarında eğitim verildi.

- Edebi eserleriyle ön planda

Padişahların içinde şair kimliğiyle ön plana çıkan ve "Muhibbi" mahlasını kullanan Kanuni'nin divanında 2 bin 779 gazel bulunuyor. Kanuni ayrıca tarihte, en çok gazel kaleme almış kişi olarak da biliniyor.