Yanıkta yapılması gerekenler

Yanık vakalarına toplumun neredeyse her kesimi maruz kalabiliyor. İstatistiklere bakıldığında hafif de olsa herkes bir şekilde yanık yaralanmasına maruz kalıyor.

Yanıklar genellikle dikkatsizlik sonucu ortaya cıkıyor. Evde işyerinde ya da trafikte bu tür yaralanma şekliyle karşılaşılabliyor.
Sanayide yanık vakalarının sık rastlandığı yerler arasında. Sıcak sıvılar , buhar kazanları ve sıcak kaynaklar yanıklara neden olan unsurlar arasında.
Türkiye yanık vakalarının sık karşılaşıldığı ülkeler arasında . Ülkemizde özellikle bebekler ve çocuklar dikkatsizlik ve tedbirsizlik sonucu yanığa çok sık maruz kalıyor.

Ve son günlerde yanık vakalarındaki artış gözleniyor.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Plastik Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Bölümü Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Çetinkale, ciddi yanıkların doğru ve zamanında tedavi edilmemesi halinde kimi zaman ölümlere bile neden olabildiğini belirtiyor: Bazı yanıklar hakikaten de iz kalmadan iyileşebilir. Ancak yanık öyle bir yaralanma ki; küçüğünün ve yüzeyel olanının fazla ve kalıcı bir zararı olmamasına rağmen büyük yanıklar ağır sekel bırakmasının yanı sıra ölümcül olabiliyor. Çocuklarda yanık vücut yüzeyini yüzde 10'unu geçtiği zaman, erişkinlerde de yüzde 15-20 gibi rakamları bulduğu zaman hayati tehlike başlıyor."

YANIK ÖZEL İLGİ VE BAKIM GEREKTİRİR

Hayati tehlikesi bulunan yanık yaralanmalı insanların hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerektiğini belirten Prof. Çetinkale, yanık tedavisinin özel ilgi ve bakım gerektirdiğinin altını çiziyor: "Hayati tehlikesi olan yani yukarıdaki rakamlara erişen yanık alanı olan insanlar mutlaka hastaneye yatırılarak tedavi edilmeleri lazım.Yanık tedavisi özel ilgi ve bakım gerektiren bir tedavi. Her yerde her zaman uygulanmakla birlikte kalıcı tedavisinin bu işin uzmanları tarafından yapılması lazım. Gelişmiş ülkelerde yanık tedavisi yanık merkezi adı verilen, sadece yanık hastalar için dizayn edilmiş,bu konu ile ilgili özel olarak yetişmiş personelin yanısıra çeşitli araç ve gerecin bulunduğu, dışardan giriş çıkışların kontrol altına alındığı ünitelerdir. Gelişmiş ülkelerde bunlar var. Ve yanık hastalar böyle tedavi ediliyor."

KİMLER YANIK NEDENİYLE HASTANEYE YATIRILMALI
-Genel olarak çocuklarda % 10, erişkinlerde % 15 i geçen ikinci derece yanıklar
- Çocuk yarada erişkin % 10 u geçen üçüncü derece yanıklı hastalar hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidirler.
- Bu değerlerin altında olup yanık alanları özellik gösteriyorsa veya hastanın ilave sorunları varsa bu hastalarda yanık alanları daha az olsa dahi yatırılarak tedavi edilmeleri gerekir.
Her türlü yanık hastasının mutlaka yanık merkezine yatırılması gerekmez. Ciddiyeti daha az olan ve yatması gereken yanıklı hastalar yanık servislerine yatırılırlar ve burada tedavileri yapılır. Daha ciddi ve yanık merkezine yatması gereken hastalar daha komlike ve ağır hastalardır.

Bu hastaların içinde mutlaka yanık merkezine yatırılarak tedavi edilmesi gereken hastalar ise::

1-İkinci veya üçüncü derece, genişliği % 10 dan fazla yanığı olan 10 yaş altı çocuklar veya 50 yaşın üzerindeki erişkinler,
2-Hangi yaşta olursa olsun % 20 nin üzerindeki üçüncü derece yanıklar
3-İnhalasyon yanığı olan yanıklı hastalar
Olarak sıralanabilir.Bunlar özet ve kısaltılmış kritereler olup daha detaylı değerlendirme yapılarak hasta kabulleri gerçekleştirilir.

TÜRKİYE'DEKİ YANIK MERKEZİ SORUNU

Türkiye'de yanık hastaların tedavi edilebildiği çeşitli yanık merkezleri olduğunu belirten Prof. Çetinkale, ancak bunların yeterli olmadığını belirtiyor. "İstanbul'da yeni böyle bir merkez yapılıyor. Kartal Devlet hastanesinin hemen yanında. Diğer hastanelerin de yanıklı hastalar içinde ayrılmış servisleri var. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'nde yanık hastalar için ayrılmış bir servisimiz var.Tabi bu gelişmiş ülkelerdeki benzerleri ile aynı standartta olmamakla birlikte sadece burada yanık hastalar yatırılmaktadır. 10 tane yatağımız var. Cerrahpaşa'nın tümünü bir yanık merkezi yapsak ülke geneline yetmeyebilir. Dünyadaki benzerleri ile birlikte yani ağır yanıkların bakılacağı merkezlerde genellikle 10 ila 20 yatak olur.Çünkü içinde çalışacağı personelin oranının yoğun bakımı ancak bu kadar bir yoğunluk kaldırır."

YANIK MÜDAHALESİYLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER
-Yangın bizim söndürebileceğimiz boyutta değilse mücadele etmek yerine, hemen oradan uzaklaşmak gerekiyor.(Yanıkların önemli bir bölümü bu mücadele sonucu oluşuyor)

-Elbiseler tutuştuğu zaman elle söndürmeye çalışmak yanlış bir yöntem. Bu el yanık ve yaralanmalarına yol açıyor.

-Yanmaya maruz kalan kişinin (elbiseleri tutuşmuşsa) dik pozisyonda koşması, alevlerin yukarı çıkarak ağız ve boyun bölgesini daha fazla yakmasına neden oluyor. Yangını yatar pozisyonda bir örtüye sarınarak veya suyla söndürmek gerekiyor.

-Yangını söndürdükten sonra yanık bölgelere "soğuk uygulama" büyük önem taşıyor. Ancak buzlu su ya da buz kullanılmaması gerekiyor. Çünkü buz sıcak yaralanmasından sonra bir de soğuk yaralanmasına yol açıyor. Buzdolabındaki su ya da musluk suyu bu tip durumlarda kullanılabilir. Ve bu uygulamanın ilk dakikalarda yapılması büyük önem taşıyor.

- Bir diğer yol olarak mutfakta kullanılan şeffaf streç filmler yanık bölgesine tek ya da çift kat sarılarak soğuk uygulama yapılabilir. Bu çok faydalı bir uygulama.

-Yaklaşık 15 dakikalık soğuk uygulamanın ardından da eğer elimizde varsa yanık için kullanılan bir pomat sürmek gerekir.

-Yanık yarasına yoğurt, diş macunu ve yağ sürülmesi toplumda yanlış bilinen uygulamalardır.

-Pansuman yapılacak merkeze ulaşana kadar yukarıda önerilen uygulamalar yapılması yeterlidir.

KİMİ YANIK TEDAVİLERİ YILLARCA SÜREBİLİYOR
Prof. Oğuz Çetinkale, kimi yanık tedavilerinin yıllarca sürdüğünü belirtiyor: "Başlangıçtaki Erken tedavi döneminin ortalama süresi 1,5-2 aydır. İlk dönem adını verdiğimiz süreç , yara olgunlaşma süreci ile birlikte en az bir yıl sürüyor. Bu dönemde hastanın hayatı kurtulur ve yaraların büyük kısmı kapanır. Ancak kötü izlerin düzeltilmesi yıllarca sürebilir . Küçükken yanmış bir çocuğun 20-30 yaşında halen tedavi süreci devam ediyor olabilir. Böyle tedavisi uzun zaman yayılan yüzlerce hasta var. Yanıkta İlk dönem tedavisi çok önemli. Bu dönemde hastanın hayatını kurtarmak gerek. Bunun içinde derin ve geniş yanıkları bulunan hastaların özel merkezlerde , veya bu işi bilen ekibin bulunduğu servislere yatırılması gerekiyor."