Yeni HSYK düzenlemesi neler getiriyor?

En önemli değişiklikler arasında, bir süredir toplanamayan HSYK Genel Kurulu'nun 12 üye ile toplanabilmesi yer alıyor.

Hükümetin bir süre önce rafa kaldırdığı düzenleme, HSYK Genel Kurulu'nun Adalet Bakanı Bekir Bozdağ'ın çağrısına rağmen toplanamamasının ardından tekrar gündeme geldi. TBMM Genel Kurulu'nda gergin geçen görüşmelerin ardından kabul edilen teklifle bir çok önemli değişiklik yapıldı".

2802 Sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunda yapılan değişiklikler şöyle:

"- Hakim ve savcıların bilgi ve görgülerini artırmak, meslekleriyle ilgili staj ve araştırma yapmak, kurs, eğitim ve öğrenim görmek üzere yurtdışına gönderilmesinde, gönderme yetkisi Adalet Bakanlığına verilmektedir.

- Hakim ve savcıların dış temsilciliklerde, uluslararası mahkeme ve kuruluşlarda görevlendirilmesi Adalet Bakanlığı tarafından yapılacaktır.

- Hakim ve savcıların meslek içi eğitimleri, Türkiye Adalet Akademisince yaptırılacak ve bu konudaki yönetmelik HSYK'nın görüşü alınarak Türkiye Adalet Akademisince hazırlanacaktır".

4954 sayılı Adalet Akademisi Kanununda Yapılan Değişiklikler ise şöyle sıralanmakta:

"- Adalet Akademisi Başkanı; Bakan tarafından Yargıtay ve Danıştay üyeleri, birinci sınıf adlî ve idarî yargı hâkim ve savcıları ile bu sınıftan sayılanlar, hukuk profesörleri, en az yirmi yıl fiilen mesleği icra etmiş avukatlar veya en az yirmi yıl fiilen mesleği icra etmiş birinci sınıf noterlerden muvafakatleri alınarak gösterilen üç aday arasından Bakanlar Kurulunca dört yıl süre ile seçilip görevlendirilecek ve atanacaktır.

- Adalet Akademisinin iki olan başkan yardımcısı sayısı üçe çıkarılmış olup başkan yardımcıları Bakan tarafından atanacaktır.

- Adalet Akademisinin hizmet birimleri; Eğitim Merkezi Başkanlığı, İnsan Kaynakları ve Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Dış İlişkiler ve Projeler Daire Başkanlığı ile Bilimsel Çalışmalar ve Enformasyon Daire Başkanlığı şeklinde yeniden oluşturulmuştur.

- Adalet Akademisi Genel Kurulunun yapısı (üye sayısı ve üye kaynağı) yeniden düzenlenmiştir. Genel Kurul 31 üyeden oluşacaktır. Üyeler, Bakan, Bakanlık Müsteşarı, Teftiş Kurulu Başkanı, Ceza İşleri Genel Müdürü, Hukuk İşleri Genel Müdürü, Kanunlar Genel Müdürü, Avrupa Birliği Genel Müdürü, Personel Genel Müdürü, Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürü, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürü, Eğitim Dairesi Başkanı ile dört yıl için Yargıtay'dan seçilen iki üye, Danıştay'dan seçilen bir üye, Askerî Yargıtay'dan seçilen bir üye, Askerî Yüksek İdare Mahkemesinden seçilen bir üye, HSYK'dan seçilen bir üye, Yükseköğretim Kurumu tarafından Türkiye'deki hukuk fakültelerinin öğretim üyeleri arasından seçilen iki üye, Türkiye Barolar Birliği Yönetim Kurulu tarafından en az onbeş yıl fiilen mesleği icra etmiş avukatlar arasından seçilen bir üye, Türkiye Noterler Birliği Yönetim Kurulu tarafından birinci sınıf noterler arasından seçilen bir üye, Bakanın adli yargı hakim ve savcıları arasından görevlendireceği dört, idari yargı hakim ve savcıları arasından görevlendireceği iki üye, Akademi Başkanı ve başkan yardımcıları olmak üzere toplam 31 üyeden oluşmaktadır.

- Adalet Akademisi Yönetim Kurulu; Akademi Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından seçeceği altı asil, üç yedek ve Akademi Başkanı olmak üzere 7 üyeli olarak yeniden belirlenmiştir.

- Adalet Akademisi Denetim Kurulu üç asıl iki yedek üyeden oluşacaktır.

- Diğer kurumlarda görev yapıp Akademi Başkanının talebi ve kendi kurumunun uygun görme kararı üzerine Akademide "ders verecek” öğretim elemanları ile ilgili olarak "uygun görme kararını” verecek yetkili kurullar belirlenmiştir.

Buna göre; Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay ve Askerî Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri ile askerî yargı hâkim ve savcıları ve noterler yönünden uygun görme kararını verecek yetkili kurulların belirlenmesinde Akademi Kanununun 23 üncü maddenin ikinci fıkrası esas alınacaktır. 23 üncü maddenin ikinci fıkrasındaki düzenlemeye göre Yargıtay üyeleri hakkında Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu; Danıştay üyeleri hakkında Danıştay Başkanlık Kurulu; Askeri Yargıtay üyeleri hakkında Askeri Yargıtay Başkanlar Kurulu; Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri hakkında Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulu; askeri hakim ve savcılar hakkında Milli Savunma Bakanlığı; noterler hakkında Türkiye Noterler Birliği Yönetim Kurulu, "uygun görme kararını” verecek kurullardır. Adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından Akademide ders verecekleri görevlendirme yetkisi Anayasanın 159 uncu maddesi uyarınca Adalet Bakanına aittir. Ders verecek hakim ve savcılar, avukatlar, noterler ve alanında uzman kişilerin mesleklerinde fiilen on yılı tamamlamış olmaları gerekir.

- Adlî ve idarî yargı hakim ve savcılarının muvafakatleri alınarak Türkiye Adalet Akademisinde "görevlendirilmeleri” Başkanın talebi üzerine Bakan tarafından yapılacaktır. Yine Başkanın talebi üzerine Adalet uzman ve uzman yardımcıları Bakan tarafından Akademide "görevlendirilebilecektir.”

- Akademide görevli; Akademi Başkanı, Başkan Yardımcıları, Genel Kurul, Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu üyeleri, Genel Sekreter, Eğitim Merkezi Müdürü ve müdür yardımcıları, 23 üncü madde uyarınca görevlendirilen hakim ve savcılar ile diğer personelin görevleri, değişiklik öngören Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sona erecektir".

6087 Sayılı Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanununda yapılan değişiklikler ise şunlar:

"- Hakim ve savcılar hakkında "inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin HSYK'nın Üçüncü Dairesi işlemlerine "olur” verme yetkisi Kurul Başkanına verilmiştir.

- HSYK Teftiş Kurulu Başkanını, Teftiş Kurulu başkan yardımcılarını ve genel sekreter yardımcılarını atamak yetkisi HSYK Genel Kurulundan alınarak Kurul Başkanına verilmiştir.

- Kurul Başkanı, Kurul üyeleri hakkındaki suç soruşturması ile disiplin soruşturma işlemlerine ilişkin bu Kanunla verilen görevleri yerine getirecektir. Bu görevler disiplin soruşturması ile adli soruşturmayı başlatmak ve iddia hakkında üç kişilik soruşturma kurulu görevlendirip soruşturma kurulunun raporunu Genel Kurula sunmaktan ibarettir.

- HSYK'nın "yönetmelik çıkarma” ve "genelge düzenleme” yetkisi, Anayasanın 159 uncu maddesinde tahdidi olarak sayılan konulara münhasır kılınmak suretiyle sınırlandırılmış ve bu yetkinin alanı netleştirilmiştir. Bu konular, "adli ve idari yargı hakim ve savcılarını mesleğe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro dağıtma, meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin cezası verme, görevden uzaklaştırma ile hakim ve savcılar hakkında denetim, araştırma, inceleme ve soruşturma yapılması” olarak belirlenmiştir.

- HSYK dairelerinin üye sayısı ve daireleri oluşturan üyelerin kaynakları konusunda mevcut Kanun metni değiştirilmemiştir. Ancak üyelerin, Kanunun öngördüğü esaslara göre dairelere dağılımı konusunda karar verme yetkisi, Genel Kuruldan alınarak Kurul Başkanına verilmiştir.

- Daire başkanlarının seçim usulü yeniden düzenlenmiştir. Daire başkanları; her dairenin kendi üyeleri içinden üye tam sayısının salt çoğunluğuyla belirlenecek iki üye arasından Genel Kurul tarafından seçilecektir.

- Adalet Bakanlığı Müsteşarının daire başkanı seçilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

- Dairelerin görevlerinde de değişiklik yapılmamıştır. Sadece Üçüncü Dairenin görevleri, Kurul Başkanının değişen görevlerine uyumlu hale getirilmiştir. Buna göre Üçüncü Dairenin, hakim ve savcılar hakkında "inceleme ve soruşturma yapılmasına yer olmadığına” ilişkin işlemleri de Kurul Başkanının "olur”una sunulacaktır.

- Dört olan genel sekreter yardımcısı sayısı beşe çıkartılmış ve bir genel sekreter yardımcısının idari yargı hakim-savcıları arasından seçilmesi şartı getirilmiştir.

- Genel Sekreter, birinci sınıf hakim ve savcılar arasından Genel Kurulca teklif edilecek üç aday içinden Kurul Başkanı tarafından atanacaktır. Genel Sekreter adaylarını belirleme toplantısına Kurul Başkanı katılamayacak olup, yapılacak aday belirleme seçiminde her Genel Kurul üyesi, ancak bir adaya oy verebilecek böylece çoğulcu bir aday yapısı oluşturulacaktır.

- Genel sekreter yardımcıları Kurul Başkanı tarafından atanacak ve Genel Sekreterce hazırlanıp Kurul Başkanı tarafından onaylanan iş bölümü uyarınca çalışacaklardır.

- HSYK tetkik hakimliği için atama yapılması usulünde değişiklik yapılmıştır. Buna göre; ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki kat aday arasından, Genel Kurul tarafından atama yapılacaktır. Kurul tetkik hakimlerinin atanması sırasında, ilk Genel Kurul toplantısında toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, toplantıya katılanların en yüksek oyunu alan adayın ataması yapılacaktır.

- Kurul personeli, naklen veya açıktan atama yoluyla Başkan tarafından atanacaktır. Açıktan ilk defa Devlet memurluğuna atanacaklar, Devlet memurluğuna giriş için yapılan merkezi sınavda başarılı sayılanlar arasından, Başkan tarafından oluşturulan üç kişilik komisyonca yapılacak sözlü ve gerektiğinde uygulamalı sınav sonucuna göre atanacaktır. Yarışma sınavına, ilan edilecek kadro sayısının beş katına kadar aday çağrılacaktır. Öte yandan adalet uzman yardımcıları ve uzmanları da muvafakatleri alınarak Başkan tarafından Kurulda görevlendirilebilecektir.

- HSYK Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı sayısı ikiden üçe çıkarılmıştır. Teftiş Kurulu, Kurul Başkanının gözetiminde görev yapacak; Teftiş Kurulu Başkanı da Kurul Başkanına karşı sorumlu olacaktır.

- Teftiş Kurulu Başkanı ve başkan yardımcıları, Kurul Başkanı tarafından; Kurul başmüfettişleri ve müfettişleri ise, Genel Kurul tarafından atanacaktır. Kanunun 2 nci maddesinde düzenlenen "Kurul müfettişi” tanımı değiştirilerek "HSYK Teftiş Kurulu Başkanlığında görev yapan Başmüfettiş ve müfettişleri” şeklinde düzenlenmiş ve "Teftiş Kurulu Başkanı ile başkan yardımcıları” bu tanımın dışına çıkarılmıştır.

- HSYK müfettişliği için atama yapılması usulünde değişiklik yapılmıştır. Buna göre; müfettişler, ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki kat aday içinden Genel Kurulca atanacaktır. Genel Kuruldaki ilk toplantıda toplantı veya karar yeter sayısının sağlanamaması halinde üç gün içinde yapılacak ikinci toplantıda, katılanların en çok oyunu alan kişinin ataması yapılacaktır.

- HSYK üyeliği için yüksek mahkemelerde yapılacak seçimlerde her seçmenin (yüksek hakimin) ancak bir adaya oy vermesi esası getirilmiştir. İlk derece adli ve idari yargı yerlerinde yapılacak seçimlerde ise hakim ve savcılar kendi aralarından seçilecek asıl ve yedek üyelerin sayısı kadar aday için oy kullanabileceklerdir”.

Genel Kurul toplantı ve karar yeter sayıları yeniden düzenlendi. Düzenlemede yapılan değişiklikler şöyle:

"Genel Kurulun toplantı günlerini Başkan tespit edecektir. Başkan, gereken hâllerde veya üye tam sayısının salt çoğunluğunun, görüşülecek konuyu da belirten yazılı talebi üzerine Genel Kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Kanundaki istisnalar hariç olmak üzere Genel Kurul, üye tamsayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar alır. Bir başka ifadeyle Genel Kurul oniki üyeyle toplanıp oniki üyeyle karar alabilecektir. Genel Kurul toplantı gündemi, Başkan tarafından, işin önemine, ivedi veya süreli oluşuna göre düzenlenir. Gündemde değişiklik yapılması; ancak gündemin düzenlenmesinden sonra ivedive süreli işlerin ortaya çıkması hâlinde ve toplantı gününden en az bir gün önce Başkan veya üyelerden birinin yazılı talebi üzerine Genel Kurul üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile olur. İvedi ve süreli olmayan talepler bu suretle ele alınamaz. Gündemdeki işlerden birinin sırasından önce ya da sonra görüşülmesi, ertelenmesi veya gündemden çıkarılması aynı usule tâbi olacaktır.”

Dairelerin toplantı ve karar yeter sayıları yeniden düzenlendi. Yapılan düzenleme şöyle:

"Daireler, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve üye tamsayısının salt çoğunluğuyla karar alacaktır. Bir başka ifadeyle daireler dört üyeyle toplanıp dört üyeyle karar alabilecektir.

Gündemde değişiklik yapılması; ancak gündemin düzenlenmesinden sonra ivedi ve süreli işlerin ortaya çıkması hâlinde ve toplantı gününden en az bir gün önce daire başkanı veya üyelerden birinin yazılı talebi üzerine üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile olur. İvedi ve süreli olmayan talepler bu suretle ele alınamaz. Gündemdeki işlerden birinin sırasından önce ya da sonra görüşülmesi, ertelenmesi veya gündemden çıkarılması aynı usule tâbi olacaktır.”

Daire kararlarına karşı yapılacak itirazlar Genel Kurul tarafından incelenip kesin olarak karara bağlanacaktır.

Düzenlemenin diğer maddeleri ise şöyle:

"- Kurulun seçimle gelen üyeleri hakkında disiplin soruşturması işlemlerinin yürütülmesi Kurul Başkanı tarafından yapılacaktır. Başkan üç kişilik soruşturma kurulunu, Kurul üyesi hakkındaki iddiaları değerlendirmek üzere görevlendirecek, onların raporunu ve hazırladığı dosyayı Genel Kurula sunacaktır. Müteakip işlemler, bir başka ifadeyle disiplin kovuşturması işlemleri Genel Kurul tarafından yapılacak ve nihai karar da Genel Kurul tarafından verilecektir.

- Kurulun seçimle gelen üyelerinin görevleriyle ilgili suçları ile kişisel suçları hakkındaki soruşturma izni işlemleri Başkan, kovuşturma izni işlemleri ise Genel Kurul tarafından yürütülecek; kovuşturma açılması kararı ve kovuşturma mercilerinin belirlenmesi ise Kanunda gösterilen yetkili merciler tarafından yapılacaktır. Genel Kurulun kararını müteakip süreç Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ve daha sonra atılı suçla ilgili Yargıtay'ın ilgili ceza dairesi tarafından yürütülecek ve buradan çıkacak karara (iddianameye) göre; görevle ilgili suçlarda Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi, kişisel suçlarda ise Yargıtay Ceza Genel Kurulu görevli olacaktır.

- Kurul üyeleriyle ilgili disiplin kovuşturması aşaması ile adli kovuşturmaya izin verme aşamasında yapılacak Genel Kurul toplantılarına Başkan, hakkında işlem yapılacak üye ve soruşturma kurulu üyeleri katılamayacaktır.

- HSYK'da görevli; Genel Sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu başkan yardımcıları, Kurul müfettişleri, tetkik hakimleri ve idari personelin görevleri, değişiklik öngören Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte sona erecektir”.

6216 Sayılı Anayasa Mahkemesi Kanununda yapılan değişiklik ise şu düzenlemeyi getirmekte:

"Anayasa Mahkemesine Cumhurbaşkanınca seçilecek üye adayları belirlenirken yüksek mahkemelerde yapılacak seçimlerde her boş üyelik için ancak bir adaya oy verme esası getirilmektedir. Sonuçta her boş üyelik için çoğulcu bir sistemle belirlenecek üç aday arasından Cumhurbaşkanınca seçim yapılacaktır.” (İHA)