Yıpranma payı nedir, nasıl alınır, kimlere verilir?

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından takip edilen ve devlet onayı bulunan birçok uygulama ile çalışan ve işveren konumunda kabul edilen kişilerin sosyal güvencelerini sağlamak amaçlanır. Çeşitli işlemler günümüzde günlük hayatın neredeyse her yerinde olan internet aracılığı ile de yapılabilir ya da takip edilebilir hale gelmiştir. Resmi kurum ve kuruluşların mobil uygulamaları sayesinde merkezlere gitmeden birçok bilgiye internetten ulaşılabilmektedir.

Yıpranma payı nedir?

Yıpranma payı, belli başlı mesleklerde çalışan kişilerin işlerinin zorluklarından ya da risklerinden kaynaklı olarak erken emeklilik hakkı kazanmalarını sağlayan ek süre olarak ifade edilebilir. Devlet tarafından çalışan vatandaşlara sunulan bu hak, çalışan kişilerin hem fiziksel hem de psikolojik olarak yıpranmalarını göz önünde bulundurur.

Bu uygulama ve hak sayesinde psikolojik ya da fizyolojik olarak yıpranmış olan kişiler, emeklilik yaşına daha erken sürede ulaşabilirler. Örnek olarak çeşitli bedensel güce dayanan meslekler gösterilebilir. Ancak yıpranma payı hakkını kullanmak isteyen bir çalışan, çeşitli koşulları yerine getirmiş olmalıdır. E-Devlet yıpranma payı sorgulama işlemi yapmak için SGK internet sitesi veya ALO 170 çağrı merkezi kullanılabilir ya da merkezlerine başvurulabilir.

Yıpranma payı nasıl alınır?

Bir kişi eğer yıpranma payı uygulaması dahilinde olduğu tespit edilen bir işte çalışıyorsa bu hakkını kullanmak ve bu uygulamadan yararlanarak erken emeklilik hakkını almak istiyorsa ilgili ve yetkili kurum ve kuruluşlara başvuru yapmalıdır. Bunun için HİTAP (Hizmet Takip Programı) sistemine aktarılmış olan bilgiler sorgulanmalıdır. Ayrıca Alo 170 SGK hattı da 7/24 aranarak bilgi alınabilir.

Normal olarak çalışan bir kişi için emeklilik yılda 360 gün üzerinden hesaplanır. Ancak yıpranma payı bulunduğu tespit edilen meslek dallarında bu süre 500 günü geçebilir. Dolayısıyla yıpranma payının alınabilmesi için çalışan kişinin ilgili iş kolunda en az 3600 gün boyunca çalışması gerekir.

Yıpranma payı kimlere verilir?

Her meslek için yıpranma payı hakkı bulunmayabilir. Kanunlar doğrultusunda belirlenen bazı meslekler ve işler bu uygulamaya dahil edilir. Buna göre SGK yıpranma payı olan mesleklerden bazıları şunlardır:

• Savaş muhabirleri, riskli yerlerde gazetecilik yapan kişiler
• Askerler
• Emniyet mensupları
• Cam atölyesinde çalışan kişiler
• Demir/Çelik hizmetlerinde çalışan kişiler
• Kimyasal üretim yerlerinde çalışanlar
• Özellikle yoğun bakım ya da acil servis gibi ortamlarda çalışan sağlık görevlileri
• Cezaevi çalışanları
• Ebeler ve hemşireler
• Metal dökümhanelerinde görev yapanlar
• Madenciler

Yıpranma payı nasıl hesaplanır?

Çalışanların çalıştıkları koşulların zorluğuna göre erken emeklilik haklarına sahip olmaları için belli sürelerin eklenmesi yolu ile yıpranma payı hesaplanabilir. Öncelikli olarak çalışılmakta olan işin ağır ya da tehlikeli işler kapsamında olması gerekir. Belirlenen ağır işlerde çalışan kişilerin ne kadar süreler içinde bu koşullar altında çalıştıkları da tespit edilmelidir.

Ek süreler, kanuni olarak öngörülmüş olan oranlar uygulanarak çalışanların fiili olarak çalıştıkları süreye eklenir. Bu ek süreler de işçinin toplam olarak verdiği hizmet süresine dahil edilir. Böylece emeklilik yaşı ve prim gün sayıları da hesaplanır. Yıpranma payı hakkı sayesinde belli işlerde çalışan kişiler bu zor çalışma şartları nedeniyle daha erken emekli olabilirler.