Yüksek ithalat hacimli enzimler Kocaeli'deki merkezde üretiliyor

KOCAELİ (AA) - ŞAHİN OKTAY - Kimya, ilaç, deri, kağıt, gıda, tekstil gibi sektörlerde yaygın olarak kullanılan ve yurt dışından temin edilen enzimler, Gebze Teknik Üniversitesinde (GTÜ) kurulan merkezde yerli ve milli olarak üretiliyor.

GTÜ Biyomühendislik Bölüm Başkanı Doç. Dr. Barış Binay, AA muhabirine, üniversite çatısı altında biri enzim tanıma laboratuvarı (BERC) ile diğeri Doğu Marmara Kalkınma Ajansı (MARKA) desteğiyle kurdukları Enzim Test ve Danışmanlık Merkezi (ETDAM) olmak üzere iki ayrı birim olarak faaliyet gösterdiklerini söyledi.

Binay, enzim tanıma laboratuvarında daha çok araştırma ve proje odaklı çalışmalar gerçekleştirilirken, diğer merkezde sanayinin test ve danışmanlık ihtiyaçlarına cevap verdiklerini anlattı.

Enzimlerin dünya genelinde 10 milyar dolarlık bir pazar hacmine sahip olduğunu aktaran Binay, şöyle devam etti:

"Enzimlerin pazarda büyük bir hacimde karşılık bulmalarının nedeni; birçok sektörde farklı amaçlarla kullanılmasıdır. Bugün en çok tıpta tedavi amacıyla özellikle nadir hastalıklar ve kanser gibi hastalıkların tedavisinde ilaç olarak kullanılmaktadır.

Enzimler, tıp dışında deri, tekstil, orman ve çevre olmak üzere çok sayıda sektörde de kullanılıyor. Çok tercih edilmelerinin nedenlerinden biri de elde edilmek istenen sonucu ortaya çıkarırken yüksek enerjiler, yüksek sıcaklıklar, özel reaksiyon koşulları gerektirmeden ve çevreye zarar vermeden bu işlemi gerçekleştiriyor olmalarıdır."

Türkiye'nin enzim ithalatının 2018'de 120 milyon dolar civarında olduğunu aktaran Binay, gümrükten protein olarak giriş yapan ürünleri de kattıklarında bu rakamın 200-250 milyon dolar bandına çıkabileceğini ifade etti.

- "Tıp, çevre ve tekstil sektörüne dönük ürettiğimiz enzimler var"

Binay, enzimlerin Türkiye'de başta tıp olmak üzere, kimya, ilaç, deri, kağıt, gıda, tekstil gibi sektörlerde yaygın olarak kullanıldığını anlatarak, bu sektörlerde enzim ithalatının her geçen yıl artığını kaydetti.

GTÜ'deki 2 merkezde sektör ve araştırmacıların enzimle ilgili ihtiyaçlarına cevap vermeye çalıştıklarını dile getiren Binay, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Çevre ve tekstil sektörüne dönük ürettiğimiz enzimler var. Bunlardan biri hava kirliliğine neden olan karbondioksidi tutarak bunlardan enerji değeri yüksek olan hidrokarbonlar üretmektedir. Bunun patentini aldık. Kumaşı ağartma amacıyla kullanılan enzimler bulunuyor, diğer patent çalışmamız da bununla ilgili. Bunlardan birini ürettik. Bu enzimin kirlilik oluşturan ağartma kimyasalları gerektirmeden aynı performansı tek başına gösterdiğin ispatlayıp yayına dönüştürdükten sonra patent aldık."

- "Yurt dışından gelen enzimlerin kalite testleri yapılıyor"

Doç. Dr. Binay, Enzim Test ve Danışmanlık Merkezi'nde yapılan çalışmalara da değinerek, bu merkezde yurt dışından gelen enzimlerin kalite testlerinin yapıldığını anlattı.

Enzimlerin aktif "canlı" moleküller olarak kabul edildiğine işaret eden Binay, "Doğru olmayan taşıma koşullarında bu enzimlerin performansları azalmakta, haliyle uygulama aşamasında istenilen sonucu vermemesine yol açmaktadır. Bu sorunlar nedeniyle ülkemizin ciddi maddi kayıplar yaşadığını görüyoruz. Bugün piyasada 1 mililitresi 50 bin dolar olan enzimler bile bulunmaktadır. Enzimlerde küçük de olsa bir performans kaybı, o işletmenin ciddi anlamda kayıplar yaşamasına neden olmaktadır. Bu nedenle ithal edilen enzimlerin kalite kontrollerini de MARKA destekli Enzim Test ve Danışmanlık Merkezi'nden gerçekleştirebiliyoruz." ifadelerini kullandı.

Yurt dışından gelen enzimlerin, tedarikçileri tarafından gerçekleştirilen kalite kontrol raporları baz alınarak gümrüklerde kabul edildiğini aktaran Binay, "ETDAM'ın kurulmasıyla beraber bu enzimlerin tedarikçinin değil, direkt işletmenin kendisinin buradaki imkanları kullanarak kalite kontrol testlerini yapması ve aldığı ürünün üreticinin raporundaki performansı karşılayıp karşılamadığını kontrol etme şansı oldu." dedi.

- "Pandemi süreci bu konuda farkındalık oluşturdu"

Binay, Türkiye'de farklı sektörlerde ve özellikle tıpta kullanılan enzim bazlı ilaçların yüksek hacimli üretilmesi konusunda yatırımcılarla iş birliği yapmak istediklerini vurgulayarak, pandemi sürecinin, biyoteknoloji ve enzim alanında ciddi anlamda üretimlerin başlaması gerektiği konusunda farkındalık oluşturduğunu söyledi.

Eylül ayı başında online düzenlenen 2. Uluslararası Enzim ve Biyoproses Kongresi'nde Türkiye'de müthiş bir enzim birikimi olduğunun ortaya çıktığını anlatan Binay, bunun bir şekilde sanayiye taşınması gerektiğini kaydetti.