Yumurtlama Döneminizi Öğrenin!

Gebelik planlayan veya gebe kalma için uğraş veren anne adaylarını en çok ilgilendiren konulardan biri de ovülasyonun yani yumurtlamanın ne zaman olacağıdır. Gebelik oluşması için öncelikle sağlıklı bir yumurta ve bunu dölleyecek sperm gereklidir.

Yumurtlamayı takiben yumurta yaklaşık 24 saat süreyle canlı kaldığından yumurtlamanın tespiti hem anne adayının doğurganlık ve hormonal durumunun belirlenmesinde hem de uygun cinsel birleşme zamanının belirlenmesinde önemlidir. Değişkenlikler olmakla birlikte döllenme olasılılığının daha yüksek olduğu günler adet döneminin ortasındaki günlerdir.

Genellikle adetin 12. , 14. , 16. ve 18. günü girilen gün aşırı düzenli ilişkiler yumurtlamayı (ovulasyon) yakalamada en uygun günler olup gebe kalma ihtimalini yükseltmektedir. Genellikle yumurtlama beklenen adet gününden 14 gün önce olusur. Döllenme olasılığının yüksek olduğu günleri tespit etmek amacıyla bir çok yöntem vardır. Bunların arasında en sık kullanılanşlar;

* Vücut Isısı Takibi (Bazal Body Temperatür)BBT

* Servikal Mukus Uzama Testi

* Servikal Yumusama Testi

* Luteinize Edici Hormon yükselmesini tespit eden testler(ovulasyon testleri,tükrük, idrar)

* Ultrasonografi ile yumurtlamanın takibi, folikülometri

Bazal Vücut Isısı Nasıl Ölçülür? Çizelgesi Nasıl Tutulur? Güvenilir Midir?

Bazal vücut ısısı (BBT) sabah uykudan uyanıldığında ölçülen vücut ısısıdır. Adet kanamanızın başladığı günden itibaren sabahları vücut ısınızı ölçerek bu çizelgeyi hazırlayabilirsiniz. Isı dil altından termometre aracılığı ile ölçülerek not edilmelidir. Yemek yemek, içmek, ağzı çalkalamak ısıyı değiştirir. Size hekiminizin vereceği tablolara, gelecek ayki adet kanamanızın başlangıcına dek her sabah vücut ısınızı kaydetmeniz gerekir. Bu tabloyu hazırladığınızda adet döneminizin ikinci yarısında vücut ısınızın 1-1.5 derece daha yüksek olduğunu görürsünüz. Vücut ısısı yumurtlama gerçekleştikten sonra progesteron hormonunun etkisi ile yükselir, ve gebelik gerçekleşirse yüksek olarak devam eder. Yumurtlamanın olmadığı vakalarda vücut ısısındada pek değişiklik olmaz. Bu yöntem yumurtlamanın olup olmadığının tespit edilmesi için kullanılan çok kaba bir yöntemdir. Bazı vakalarda yumurtlama olduğu halde vücut ısısında artış olmayabilir. Bu tablolara göre cinsel ilişkinin zamanını belirlemek bazen yanıltıcı olabilir. Günümüzde yumurtalamanın tespit edilmesinde daha hassas testler kullanılmaktadır.

Bir siklusta ovulasyon ortalama olarak beklenen adetten 14 gün önce görülür. Eğer adet dönemi daha uzun veya kısa ise ovulasyon günleri de değişicektir. Örneğin siklus 35 gün ise (35-14=21) 21.gün,eğer siklus 25 (25-14=11) gün ise 11. gün yumurtlama günüdür. BBT takip etmekle ovulasyonun olup olmadığını ve ovulasyon gününü kestirmek mümkündür. BBT takibi ilişki gününü tahmin için de kullanılabilir. BBT ile siklusun 13. günü yumurtlama olduğu tespit edilmişse bir sonraki siklusta adetin 12. günü en ideal ilişki zamanıdır.

Düzenli yumurtlaması olan bir kadında 28 günlük bir siklusun ilk 14 gününde vücut ısısı (BBT) 36-37 derece cıvarındadır. BBT ovulasyondan (yumurtlama) sonraki gün 0,5-1 derece (37 derecenin üstüne) yükselir. Vücut ısısı (BBT) yükseldiğinde gebe kalmak için genellikle zaman geçmiştir. Cinsel birleşme BBT yükselmeden önceki günler içinde olmalıdır. Ovulasyon (yumurtlama) sonrası, luteal faz denilen adet döneminin 2. yarısı başlar. Bu dönemde hormonların etkisiyle (progesteron) BBT 37 derecenin üstünde kalır. Sonraki adetinin ilk gününden itibaren BBT düşer. Eğer gebelik olursa BBT düşmez ve doğuma kadar 37 derecenin üstünde kalmaya devam eder.

Bazal Vücutu Isısı (Bazal Body Temperature, BBT) Takip Çizelgesi Ve Ölçüm Tekniği;

BBT takip etmenin en iyi yolu bir BBT tablosu elde etmektir. Doğru bir BBT takibini yapmak için ;

Bir vücut termometrosi alınız. Yatağınızın başucundaki etajerin çekmecesine tablo, termometre ve kalemi koyunuz. Termometreyi (cıvalı ise) cıvasız ucundan tutup sallayarak 36 derecenin altına düşürünüz. Sabah uyandığınızda hiçbir şey yapmadan termometreyi dil altına yerleştirerek ateşinizi ölçüp dikkatle okuduktan sonra BBT tablosunda o günkü tarihin karşısına okuduğunuz değeri kaydediniz. Yumurtlamadan sonra adet kanamasınına kadar ortalama 1 derecelik vücut ısısı artışı normal bir yumurtlama dönemi olduğunu gösterir. Yumurtlama olmayan adet dönemlerinde ısı artışı gözlenmez. Mutlak bir gösterge değildir. BBT takibi ile evde, kendi kendine, yumurtlama düzeni ile ilgili kabaca bir bilgi edinilebilir.

Servikal Mukus Nedir? Nasıl Takip Edilir?

Rahim ağzındaki hücreler tarafından yapılan sümüksü maddeye servikal mukus denir. Yumurtlama ve yumurtalık hormonlarının etkilerini izlemenin en iyi yollarından biri de servikal mukustaki değişikliklerdir. Ancak bu yöntem de sık uygulanan, pratik ve güvenilir bir yöntem değildir. Banyoda iken vaginaya parmak sokularak rahim ağzından bir parça mukus alınarak, iki parmak arasında yoğunluğu ve uzama miktarı kontrol edilir. Siklusunun başında mukus kalın, mat esnekliği azdır. Yumurtlamadan 1-2 gün önce berrak, kaygan ve elastik bir mukus oluşur. Kadın mukusu parmakları arasına aldığında kayganlığı hisseder. İşaret ve baş parmakları arasında mukus varken parmaklarını açtığında mukus (5-10 cm kadar) uzayacaktır. Sperm bu mukus içerisinde beslenip korunarak yumurtaya ulaşabilir. Bu mukus olmadan spermler vaginal kanal içinde uzun süre yaşayamazlar. Yumurtlamadan sonra servikal mukus kaba ve hamur gibi yapışkan hale gelir. Beklenen adetten hemen önce çok az mukus vardır ve rahim ağzı neredeyse kurudur. Servikal mukustaki değişiklikler BBT takip kartına not edilebilir ve bu şekilde takip edilebilinir.

Ader siklusu boyunca boyunca serviks tarafından üretilen servikal mukus ,seviks sıvısı olarak da adlandırılabilir. Ader siklusu boyunca yumurtalık hormonlarına göre değişen servikal mukus, servikste (rahim ağzında) ya da vajinaya geçtikten sonra gözlemlenebilir.

Kandaki östrojen hormonunun varlığını ve düzeyini anlamanın en kesin ve kolay yöntemi, periyodunuz boyunca değişiklik gösteren servikal mukusu gözlemlemektir. Bu değişimi gözlemlemek size yumurtlama durumunuz yani doğurganlığınız hakkında çok şey söyler.

Östrojen miktarı artıp yumurtlama yaklaştıkça, çok miktarda servikal mukus oluşmaya başlar. Bu dönemde servikal mukus ince, esnek, suya benzeyen bir haldedir ve spermin yaşaması ve ilerleyebilmesi için uygun bir ortam sağlar. En doğurgan yani yumurtlamanın en yakın olduğu zamanlar servikal mukus yumurta beyazını andırır.

"Yumurta beyazı" kıvamındaki servikal mukus spermin beslenip rahatlıkla ilerleyebileceği ve yumurtlamaya yakın olan birkaç gün yaşayabileceği bir ortamdır. Bu tip servikal mukus mevcut olduğunda spermler rahatlıkla üreme kanalları boyunca ilerleyebilir. Spermler üreme kanalları içindeki bu ortamda yumurta gelene kadar yaşayabilirler. Yumurta beyazı kıvamındaki servikal mukus yumurtlamanın gerçekleşmesinin ardından kısa bir sürede kurur.

Servikal mukus spermlerin yaşamasını değişik şekillerde destekler:

* Spermlerin vajina ortamından üreme kanallarına girmelerini sağlar.

* Spermleri süzerek sadece yapısal olarak normal olanların üreme kanalına alınmasını sağlar.

* Spermlerin biyo-kimyasal olarak besler ve destekler.

* Spermleri koruyarak yumurtlama zamanı gelene kadar her an kadar yeterli miktarda mevcut olmalarını sağlayarak döllenmenin gerçekleşmesine yardımcı olur.

Servikal mukus periyottan periyoda ya da kadından kadına değişiklik gösterebilse de, tipik bir periyotta olarak aşağıdaki şekilde değişiklik gösterir:

1. Adet kanamasının hemen ardından vajinada kuru bir his vardır ve az ya da hiç servikal mukus gözlenmez.

2. Birkaç kuru günün ardından genelde "yapışkan" veya "yumuşak" olarak adlandırılabilecek ama ıslaklık hissi vermeyen bir servikal mukus gözlenebilir. Bu tarz servikal mukus genel olarak spermlerin yaşaması için çok uygun bir ortam sağlamasa da, yumurtlamadan önce olan bu dönem olası doğurgan olarak tanımlanabilir.

3. "Yapışkan" günlerin ardından birçok kadın "krem kıvamında" olarak adlandırılabilecek bir servikal mukus gözler. Bu sıvı beyaz, sarı ya da bej renkte olabilir ve bir losyon veya krem gibi görünür ve hissedilir. Bu dönemde vajinada ıslaklık hissi olabilir ve bu artan doğurganlık belirtisidir.

4. En doğurgan dönemi gösteren servikal mukus çiğ yumurta beyazını andırır. Kaygandır ve parmaklarınız arasında birkaç cm uzayan bir kıvama sahiptir. Genelde berraktır ve suya benzer. Vajinada ıslaklık hissi vardır. Bu servikal mukus spermler için en uygun ortamdır. Meni sıvısına çok benzer ve meni gibi spermlerin ilerlemesine destek olur.

5. Yumurtlamanın ardından, ıslak servikal mukus kurur ve vajina bir sonraki adet kanamasına kadar kuru kalır. Bazı kadınlar yumurtlamanın ardından da doğurgan dönemde görülebilecek kalitede servikal mukus gözlemleyebilir. Bunun sebebi korpus luteumun ürettiği az miktardaki östrojendir ve yumurtlama tespit edildikten sonra kesinlikle doğurgan bir dönemi işaret etmez.

Servikal mukusun yorumu ise aşağıdaki gibi yapılır;

Kuru …Muhtemelen doğurgan değil

Yapışkan …Muhtemelen doğurgan değil

Krem kıvamında …Muhtemelen doğurgan, yumurtlamaya yakın

Su kıvamında …Doğurgan, yumurtlamaya yakın

Yumurta akı kıvamında…En doğurgan, yumurtlamaya çok yakın

Servikal Yumuşama Ve Serviksin Pozisyonu Nasıl Değerlendirilir?

Serviks (rahim ağzı) rahmin vagina içerisindeki giriş bölümüdür. İçerisindeki kanaldan spermler geçerek rahim içine tüplere ve tabiî kiyumurtaya ulaşırlar ve döllenme gerçekleşir.Bir adet dönemi boyunca rahim ağzı farklı pozisyonlar alır. Serviksin pozisyonunu tespit etmekle ovulasyon gününün yaklaşık olarak tahmini mümkündür. Ancak çok pratik, güvenilir ve sık kullanılan bir yöntem değildir. Elle muayene sırasında eller temiz, tırnaklar kısa olmalıdır. Serviksin (rahim ağzı) elle muayene sırasında sert veya yumuşak olmasına göre karar verilir. Yumurtlama sırasında serviks daha yumuşak olarak ele gelir. Pratikte çok da uygulanan bir yöntem değildir ve kadın tarafından tespit edilmesi , yorumlamlanması zor bir parametredir.

Yumurtlama Ultrasonografi İle Nasıl Belirlenir? Ovulasyon Takibi Nedir? Folikülometri Nedir?

Ultrasonografi jinekolojide ve kısırlık tedavisinde vaz geçilmez bir yardımcıdır. Ultrasonografik incelemelerde ses dalgaları kullanılarak inceleme yapıldığı için radyasyona maruz kalınmadığı için güvenilir bir incelemedir. Abdominal (karından) veya vajinal ultrasonografi yapılabilir. Karından yapılacak incelemelerde hastanın mesanesinin dolu olması gerekir. Dolu mesane barsakları iterek üreme organlarının görülmesini kolaylaştırır. Vajinal ultrasonografik incelemeler için mesanenin dolu olması gerekmez. Vajinal ultrasonografi ile üreme organları daha iyi incelenebilir ve yumurtlama takibinde ölçümlerin sağlıklı ve güvenilir olması için vajinal ultrasonografi tercih edilmelidir. Yumurtlama takibinde yumurtlama tespitinde öncelikle adet döneminizin 3. veya 4. günü ilk inceleme yapılır, yumurtalıklarda kist varsa bu inceleme sırasında belirlenir. Hasta herhangi bir ilaç kullanmıyorsa adet döneminin 8. ve 10. günleri arasında inceleme tekrarlanır. Bu günden sonra yumurtlama gerçekleşene kadar inceleme her gün tekrarlanır. Büyüyen folikülün çapı 18-26mm arasında iken yumurtlama gerçekleşir. Rahim içinde endometrium adı verilen tabakada östrojen hormonun etkisi ile kalınlaşır ve döllenen yumurtanın tutunabilmesi için hazırlanır. Endometriyum yani rahim içi kalınlığının da implantasyona elverişli olması için ultrasonografik ölçünün en az 8 mm olması gerekir.

Ovulasyon Testleri, Yumurtlamayı Gösteren Testler Nasıl Kullanılır?

Kolay ve güvenilir olduklarından bir çok kadın ve doktor tarafından tercih edilen yöntemlerdir. Eczanelerde satılan hazır kitler vardır. Bu kitler içinde 5-7 adet çubuk bulunur. Bu çubuklarla Luteinizi Edici (Luteinising Hormon) Hormonun yumurtlamadan hemen önce hızla yükseldiği dönem belirlenebilir. Bu hızlı yükselmeyi takiben 24-36 saat sonra yumurta çatlamaktadır. Pozitif sonuç alındığında yumurtlama ertesi gün olacak demektir. Buna göre cinsel birleşme planlanabilir.

Ovulasyonun zamanını tespitte en çok kullanılan ve en basit olanı LH yükselmesinin (idrarda yapılan test) veya Östrojen artışı ( Tükürükte Yapılan test) testpitidir. Bu tespit için son yıllarda "evde yapılan ovulasyon (yumurtlama) testleri” geliştirilmiştir. Ülkemizde de bulunan bu testler, idrarda veya tükürükte kadınlık hormonlarının artışını tespit mantığına göre yapılmaktadır.Birbirlerine göre bariz bir üstünlükleri de yoktur.

İdrarda Yapılan Ovulasyon (Yumurtlama) Testi:

LH (Luteinise Hormon), yumurtayı harekete geçiren hormondur. Yumurtlamadan 24 ila 36 saat öncesi LH-konsantrasyonu 10 ila 20 kat artmaktadır. OVULASYON TESTİ idrarda bulunan bu hormonu tespit etmektedir. LH'nin artması ile yumurtlama başlangıcı, yani gebe kalma süreci başlamış olmaktadır. Kadınların büyük çoğunluğu bir düzen içersinde yumurtlamasına rağmen bazı kadınlar adet döneminin herhangi bir gününde yumurtlayabilir. Bu istisnayi durumu tespit edebilmek için adetin bittiğinin ertesi günden başlayarak diğer adetin başladığı güne kadar her gün bir test yapılmalıdır.

İdrarda Yapılan Ovulasyon Testi hamilelikten korunma için de kullanılabilir mi?

Hayır. OVULASYON TESTİ sadece yumurtlama (ovulasyon)'nun 24-36 saat öncesini göstermektedir. Ancak spermler, vücudun içersinde 72 saat kadar daha yaşayabilirler. Örnek olarak : 28 günlük bir siklus olduğunu varsayarsak, yani yumurtlama 14. günde gerçekleşiyorsa, cinsel birleşme ise 11. siklus gününde yapılırsa döllenme meydana gelebilir. 1. test gününüz, 12. siklus gününüzdür. Bundan dolayı hamilelikten korunma için kullanılması sakıncalıdır.

Hangi faktörler test sonuçlarını etkiler?

Alkol ve çoğu bilinen ilaçlar test sonuçlarını etkilemez. Ancak fazla miktarda alınan sıvı (mesela su), LH konsantrasyonunu inceltir. Bundan dolayı testten 2 saat öncesine kadar mümkünse hiç içecek alınmamalıdır.

Yanlış sonucun sebepleri ne olabilir?

Hamileyseniz, kısa süre önce hamilelikten çıktıysanız veya menopoz dönemindeyseniz, bu yanlış sonuç almanıza sebep olabilir. Aynısı, şayet gebe kalmak için tedavi görüyorsanız ve buna bağlı LH (Luteinise Hormon) veya hCG (Humanes Chorion Gonadotropin) arttırıcı ilaç alıyorsanız da geçerlidir -bu konuyla ilgili olarak önce hekiminize sorunuz. Clomifen ihtiva eden ilaçlar sonucu etkilemez, ancak siklus süresini etkileyebilirler. Bunun sonucunda bir paket daha alıp kullanmanız gerekebilir.

Yakın zaman önce korunma haplarını bıraktım. Test sonuçlarına etkili olabilir mi?

Korunma haplarını veya başka bir hormonal korunma metodlarını bıraktıktan sonra, regl döneminin normale dönmesi birkaç gün alabilir. Bundan dolayı 2 dönem, siklusun normale dönmesini bekleyip, daha sonra test'e başlamanız daha mantıklı olur. Bunun avantajı, doğal siklus süresini öğrenmeniz ve ilk test gününüzü daha kesin belirlemenizdir.

Tükürükte Yapılan Ovulasyon (Yumurtlama) Testi.

Evde kullanılabilen tükürük temelli ovülasyon testi 1992 yılında Italya'da geliştirilmiş olup dünyada 35 ülkede kadınlar tarafından kullanılmaktadır.Bu testin kullanması kolay ve birkaç dakika içerisinde kesin sonuçlar alınabilmektedir.

Bu Test Nasıl Çalışmaktadır?

Kadının aylık periyodu yaklaştıkça östrojen seviyesi yükselir. Bu da vücut sıvılarındaki tuz seviyesini yükseltir. Kadının tükürüğünün kurumasına izin verildiğinde, kristalleşme oluşur. Kadın ovülasyona ne kadar yakınsa, kristalleşme o kadar yoğun olur ve eğrelti otumsu desen ortaya çıkar. Tükürük testinde bu desene bakarak hamile kalma olasılığının yüksek ve düşük olduğu zamanları rahatça kadınların görmesini sağlar.

Ovulasyon Testi Nasıl Kullanılıyor?

Üzeri yazılı rujumsu kapak çıkarılıyor. İç tüpten siyah gözcük çekerek çıkarılıyor."Açık Mavi” renkteki plastik koruyucu çıkarıdıktan sonra atılıyor. Gözcüğün altındaki şeffaf düz lensin üstüne küçük bir miktar tükürük koyuluyor. Siyah gözcüğü iç tüpe geri koyduktan sonra, dış tüpe koyuluyor ve 5 ile 10 dakika arası kuruması bekleniyor. Dış tüp ayırılıyor, dibindeki ışık düğmesine basılarak test kiti göz hizasında tutuluyor. Diğer el ile gözcük çevirilerek odaklanılıyor ve sonuç görülüyor.

Yumurtlamayı Takipte Kullanılan Diğer Özel Yöntemler;

Semptotermal yöntem

Semptotermal yöntem servikal mukus yöntemini (Billings yöntemi) sıcaklık yöntemiyle birleştirmektedir. Semptotermal yöntem doğal yöntemler içerisinde en güvenilir olanlarından biridir.

"Doğum kontrol bilgisayarları"

Yumurtlama günlerini daha güvenilir ve rahat belirlemek üzere tasarlanmış mini-bilgisayarlardır. Cihazların tümü benzer bir prensibe dayanmaktadır: Yani bireysel menstruel siklüs verilerinin elektronik olarak kaydedilmesine (tek başına takvim verileri veya aynı zamanda bazal vücut sıcaklığı).

Bazı bilgisayarlar aynı zamanda bir idrar test şeridi yardımıyla yapılan hormon ölçümlerini de dahil etmektedir. Yaklaşık olarak hesaplanan ovülasyon tarihinde, bilgisayar doğurgan günlerde yüksek konsantrasyonlarda salgılanan LH hormonu (bazı durumlarda aynı zamanda estrojen) düzeyini ölçmektedir.

Op. Dr. Nevra Topalismailoğlu