Yurtdışında gramı 250 dolara alıcı bulan Safran'ın hasadı başladı

Dünya'da yerleşim alanına ismi verilen ender bitkilerden Safran'ın, çiçek açınca hasadına başlandı. Gram fiyatı yurtdışında 150 ile 250 dolar arasında değişen söz konusu bitkinin rekoltesinin bu sene havaların erken soğuması yüzünden olumsuz etkilenmesi bekleniyor. Safranbolu'da yetişen Safranlar, alanında Dünya’nın en kalitelileri arasında yer alıyor.
Safranbolu'da 40 köyde safran üretiminin yapıldığı biliniyor. Üretim hikayesi, Osmanlı zamanına dayanan Safran'ın ziraatini yapan kişi sayısı daha sonraları büyük bir düşüş gösterdi. Zaman içerisinde boya teknolojisi ile ilaç sanayiindeki gelişmeler ve fiyatının pahalı olmasının tüketimin iyiden iyiye azalmasına neden olduğu ifade ediliyor. Pek çok hastalığın tedavisine yardımcı olduğu bilinen şifalı bitkiyi 2000'li yıllara gelindiğinde yalnızca bir kişi üretiyordu. Bunun üzerine kaymakamlık ve ilçe tarım müdürlüğü tarafından başlatılan proje sayesinde üretici sayısı 35'e çıktı.
İlk çiçeğini Cuma günü sabah ezanı ile açması dolayısıyla halk arasında 'mübarek bitki' olarak anılan Safran, bir çok alanda hammadde olarak kullanılıyor. Ağırlığının 100 bin katına kadar renk verebilmesi, bitkiyi boya sanayinin gözdesi haline getiriyor. Dolayısıyla başta boya ve kozmetik olmak üzere ilaçtan gıda sanayine kadar pek çok alanda hammadde olarak kullanılıyor.
Aynı zamanda önemli bir ihraç maddesi. İlk olarak Osmanlılar döneminde, 1858 yılında İngiltere'ye 9 bin 705 kilo Safran satılmış. Yirminci yüzyılın başlarında, işgücü yetersizliği ve ekonomik güçlükler nedeniyle, ekimi ve üretimi çok gerilemiş. 1913 yılında, yalnızca Safranbolu'da safran üretimi yapılmış. Bu dönemde elde edilen safran miktarı ise yalnızca 500 kilo. Bu miktar, ülke gereksinimini karşılayamadığı için, 1923 yılından itibaren Avrupa ülkelerinden ithal edilmeye başlanmış. Safranın yıllık yurt içi tüketimi bin kilo civarında seyrediyor.
Safran'ın bir gramı kalitesine göre Türkiye'de 15 ila 20 lira arasında alıcı buluyor. Bu rakam yurt dışında 150 -250 dolara çıkıyor. Safranbolu İlçe Tarım Müdürlüğü'nde görevli Ziraat Mühendisi Adem Aydın, Safranbolu'da her geçen gün Safran üreticisinin sayısının arttığını belirterek, şu bilgileri verdi:
"2009 yılından itibaren başlatılan çalışmalar sonunda üretici sayısında nerede ise yüzde yüzlük artış meydana geldi. Böylece Safranbolu Safranı'nın yok olması önlenmiş oldu. Ekim ayının 15'inden sonra bu bitkinin toplanılmasına başlanılır. 1 aylık süre içinde toplanılmış olunur. Geçtiğimiz yıl 10 ila 12 kilo Safran elde edildi. Bu yıl ise hava şartlarının uygun gitmemesi nedeniyle üretimde biraz düşme olsa da ekilen alanlarının artması nedeniyle 35 dekarlık alandan 12 ila 15 kilo Safran elde edilmesi umut ediliyor. Geçtiğimiz sene üreticilerimizden alınan Safran’ın gramı 15 ila 20 TL arasında alıcı buldu. Bu sene de fiyatın biraz artmasını bekliyoruz."

PEK ÇOK DERDE DEVA
Safran bitkisinin hem modern tıp hem de halk hekimliğinde bir çok alanda kullanıldığını belirten Aydın, bitkinin bazı özelliklerini şöyle sıraladı:
"İştah açıcı, balgam söktürücü ve cinsel gücü uyarıcı etkisi vardır. İştahsızlık, bronşit, boğmaca, hazımsızlık, uykusuzluk, iktidarsızlık, gibi rahatsızlıklarda kullanılmakta. Ayrıca adet söktürücü ve çocuk düşürücü olarak kullanılmakta. Safran küçük dozlarda iyi bir uyarıcı, yüksek dozlarda vucut sıcaklığını arttırıcı, çok yüksek dozlarda isetoksit etkili olup, kuvvetli kanamalara sebep olur. İnsanlar için letal doz 10-12 gram arasındadır. Safran zehirlenmesi özellikle böbreklere yaptığı zarardan dolayı tehlikelidir."
Safran'ın kanser araştırmalarında önemli oranlarda kullanıldığına işaret eden Aydın, ABD, Japonya, Rusya, İspanya, Fransa, Romanya ve İngiltere'de yapılan kanser araştırmalarında, fareler üzerindeki denemelerden, bazı kanser türleri için umut verici sonuçlar alındığının bilindiğini aktardı.
Safran, Safranbolu'da lokum yapımının yanı sıra Zerde tatlısı ve pilavlarda da kullanılıyor. Son zamanlarda gelen yerli ve yabancı turistlere ikram edilmek üzere Safranlı çay da yapılmaya başlandı. Bunun yanı sıra yine özel şişelerde Safranlı kolonya ve parfüm ile saç dökülmelerine karşı etkili olduğunu öne sürülen sabun ve şampuanlar da üretilmeye başlandı.
Safranbolu'da üretilen Safran'ın diğer yerlerdekilerden daha kaliteli olduğunu ve özellikle ismiyle arandığını vurgulayan Ziraat Mühendisi Adem Aydın, "Safranbolu’daki üreticilerimizin ekonomik ve sosyal zararlarını önlemek, onların emeklerini daha iyi değerlendirmek için geçtiğimiz yıl başlattığımız patent çalışmaları sona erdi. Böylece Safranbolu Safranı artık ismi ve kalitesi ile tescilini yaptık. Her üreticimize bir numara verdik. Bu numara hangi üreticimizin Safranı olduğunu belirleyecek. Safranbolu Safran’ının kalitesi belirlenmiş olacak.” diye konuştu.

ÜRETİCİ HALİNDEN MEMNUN
Safranbolu'nun Çavuşlar Köyü'nde 4 yıldır Safran üretimi yapan 68 yaşındaki Hamide Yıldız, ömrü yettiği sürece bu işi yapacağını söyledi. Adem Aydın’ın teşvikleri ile 4 yıl önce bir dönümlük alanda Safran üretimi yapmaya başlayan Yıldız, "Eskiden burada sebze yetiştirirdim. Şimdi Safran yetiştiriyorum. İyi ki Safran dikmişim. Geçen sene bir kiloya yakın bir ürün aldım. Yeri müsait olan Safran eksin.” tavsiyesinde bulunuyor.

SAFRAN BİTKİSİ
Safran, soğanı ile üreyen bir bitki. Toprak üstü kısmı tek yıllık, toprak altı kısmı çok yıllık. Toprak altındaki soğan kısmı üç yıl süresince her yıl filiz vererek yeni bitkiyi oluşturuyor. Yeni bitki çiçek verdikten ve gelecek yılın soğanını oluşturduktan sonra, toprak üstündeki kısmı kuruyor. Çiçeklenme, ekim ayının üçüncü veya dördüncü haftasından başlayarak 15 Kasım'a kadar sürüyor. Her bir bitkiden ortalama 7-8 adet çiçek alınıyor. Bitki boyu 20-25 cm kadara uzuyor. Literatür verilerine göre bitki boyu bazen 50 cm'e kadar çıkabiliyor. Çiçekleri mor renkli. Zambağa benzemekle birlikte, daha çok lale büyüklüğüne oluyor. 80 bin çiçekten yarım kilo safran elde ediliyor.